მას შემდეგ, რაც 1996 წელს ისრაელის მთავრობამ იერუსალიმის ძველი ქალაქის მუსლიმანურ უბანში დასავლეთის, ანუ გოდების კედლის ნაწილის გასწვრივ მიწისქვეშა დერეფანში ახალი გასასვლელი გახსნა, რეგიონში ძალადობრივი პროტესტებისას 120 კაცამდე დაიღუპა. მომდევნო უთანხმოებამ იმის თაობაზე, თუ ვის უნდა გაეკონტროლებინა იმ წმინდა ადგილის ქვეშ არსებული სივრცე, რომელსაც ებრაელები „ჰა-ბაითად“ (ტაძრის მთად) მოიხსენიებენ, არაბები კი „ჰარამ-ალ-შარიფს“ (დიდებულ ტაძარს) უწოდებენ, ოსლოს სამშვიდობო ხელშეკრულების დარღვევას შეუწყო ხელი. მუსლიმანური საფლავების განადგურების გამო იერუსალიმის შემწყნარებლობის მუზეუმის ბოლოდროინდელი მშენებლობაც კი მოექცა კრიტიკის ქარცეცხლში.

„იერუსალიმში არქეოლოგია ისეთი სენსიტიურია, რომ ის არა მხოლოდ მკვლევართა წრეებს, არამედ პოლიტიკოსებსა და მთელ საზოგადოებასაც ეხება“, – ადასტურებს ისრაელის სიძველეთა სამმართველოს (IAA) წარმომადგენელი იუვალ ბარუხი. მისი ხელმძღვანელობისას ეს ქალაქი მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე აქტიურ არქეოლოგიურ ზონად იქცა, წელიწადში დაახლოებით ასი გათხრით.

პალესტინის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი მაჰმუდ აბასი უკმაყოფილებას გამოთქვამს იმის თაობაზე, რომ მუდმივი გათხრები 1400-წლოვანი მუსლიმანური მემკვიდრეობის ებრაული აღმოჩენებით დაჩრდილვის კამპანიის ნაწილია. „აქ არქეოლოგია უბრალოდ სამეცნიერო ცოდნას არ უკავშირდება – ეს პოლიტიკური მეცნიერებაა“, – დასძენს იუსუფ ნატშეჰი, ისლამური არქეოლოგიის დირექტორი იერუსალიმის ისლამურ ვაკფში, რელიგიურ ფონდში, რომელიც იერუსალიმის მუსლიმანურ წმინდა ადგილებს ზედამხედველობს.

აქ პოლიტიკა, რელიგია და არქეოლოგია ოდითგანვე მჭიდროდაა გადახლართული.

რაც იერუსალიმის ქვეშ ძევს, ამჟღავნებს იმას, რომ ამ ქალაქის ისტორია მეტისმეტად მდიდარი და ჩახლართულია იმისთვის, რომ მოვლენათა ერთ ცალკეულ გადმოცემას მოერგოს, იქნება ეს ებრაული, ქრისტიანული თუ მუსლიმანური. დედოფალმა ელენემ ვერ ამოძირკვა ქალაქის წარმართული წარსული, ისევე როგორც რომაელებმა ვერ მოახერხეს მეამბოხე იუდეური დედაქალაქის ბოლომდე განადგურება, ხოლო მუსლიმანებმა ვერ მოსპეს საძულველ ჯვაროსანთა ოკუპაციის ყველა კვალი. მიუხედავად იმისა, თუ ვინ განაგებს ამ ყველაზე სადავო ადგილს, მტკიცებულებები წარსულიდან აუცილებლად ამოტივტივდება და ვიწრო პოლიტიკურ თუ რელიგიურ ინტერესებთან მისადაგებულ ნებისმიერ თხრობას დააყენებს ეჭვქვეშ.

ენდრიუ ლოულერმა როანოკეს დაკარგული კოლონიის შესახებ დაწერა National Geographic-ის 2018 წლის ივნისის გამოცემისთვის. ფოტოგრაფმა საიმონ ნორფოლკმა მსოფლიოს მრავალი კონფლიქტური ზონა აღბეჭდა.

სრული ვერსია წაიკითხეთ დეკემბრის ნომერში.