უდაბურ ადგილას, ერთ მცირე სიღრმის საფლავში ახალგაზრდა მსხვერპლია ჩასვენებული, ირგვლივ ნაგავი მიმოფანტულა. ეს უანჩაკიტოა, პერუს ჩრდილოეთ სანაპიროზე მდებარე დასახლება, სადაც აღდგომის წინა პარასკევია.

არქეოლოგებსა და ისტორიკოსებს სულ მწირი ინფორმაცია მოეპოვებათ ჩიმუს ხალხზე, რომელმაც განვითარების მწვერვალს XV საუკუნეში მიაღწია. ჩიმუს ხალხს არ დაუტოვებია რაიმე წერილობითი ჩანაწერები.

მსხვერპლშეწირვის ნიშნები მსოფლიოს არაერთ კუთხეში გამოვლენილა. მსხვერპლის რაოდენობა შესაძლოა ასობით ინდივიდსაც კი ითვლიდეს. ხშირად მათ მიიჩნევდნენ ომის ტყვეებად, სარიტუალო ორთაბრძოლებში დამარცხებულ ადამიანებად, ან მსახურებად, რომლებიც დახოცეს თავიანთი მბრძანებლის სიკვდილისთანავე. მაგრამ ბავშვების მასობრივი დახოცვის აშკარა მტკიცებულება იშვიათად თუ გვხვდება არქეოლოგიურ ჩანაწერებში.

პერუს ქალაქ უანჩაკიტოში მიმდინარე გათხრების ხელმძღვანელმა პრიეტომ შენიშნა, რომ სამარხები არ ჰგავდა ჩიმუს ხალხისთვის ტიპურ საფლავებს. ბავშვები დაეკრძალათ უჩვეულო პოზიციებში – ზურგზე მწოლიარე ან მოხრილი და გვერდზე გადაბრუნებული. ჩიმუს ხალხში კი მიღებული იყო ცხედრის ვერტიკალურად დასმა. მათ აკლდათ ასევე მორთულობები, თიხის ჭურჭელი თუ სამარხში ჩასაყოლებელი სხვა ნივთები, რომელთაც ხშირად პოულობდნენ ხოლმე ჩიმუს საფლავებში.

ამის ნაცვლად, უამრავ ბავშვს ეწვა გვერდით სულ ახალგაზრდა ლამა. არადა, როგორც საკვების, ბოჭკოსა და ტრანსპორტის სასიცოხლო წყარო, ეს ანდების მკვიდრი ცხოველი უძვირფასეს რესურსად მიიჩნეოდა ჩიმუს ხალხში. და, ბოლოს, მკერდსა და ნეკნებზე არაერთ ბავშვსა და ცხოველს აჩნდა ჭრილობის კვალი – ჰორიზონტალური კვეთა მკერდის გასწვრივ, რასაც სავარაუდოდ მოსდევდა გულის ამოღება. კვლევამ გამოავლინა ასევე, რომ ძვლებს საერთოდ არ აჩნდა „ორჭოფობის ნიშნები“ – დანის დასმის წყვეტილი მოძრაობები – „ეს რიტუალური მკვლელობაა და მას თვალსაჩინოდ სისტემური ხასიათი აქვს“, ამბობს სამედიცინო ექსპერტიზის სპეციალისტი ჯონ ვერანო.

სამეცნიერო კვლევები ასევე უჩვენებს, რომ ყველა მათგანი ჯანსაღ ფიზიკურ მდგომარეობაში ჩანდა, საკვების უკმარისობა და დაავადების კვალი მხოლოდ მცირედ თუ აღენიშნებოდათ.

რა გამოუვალი ვითარება უნდა იდგეს ასეთ ქმედებათა უკან, რომელთა წარმოდგენაც კი გვიჭირს დღეს? ამ საიდუმლოს გასაღებს შესაძლოა ინახავდეს თავად ეს უძველესი და გამომშრალი ქვიშიანი ტალახი, სადაც მსხვერპლშეწირული ბავშვები ჩამარხეს. ღრმა ტალახი უთითებს ძლიერ წვიმაზე, ხოლო ჩრდილოეთ პერუს არიდულ სანაპიროზე ასეთი წვიმები, როგორც წესი, მხოლოდ ელ-ნინიოს მოაქვს… ჩიმუს სამეფო კი გამოჩნდა უჩვეულოდ ხანგრძლივ და სტაბილურად მშრალ პერიოდში, რომელიც ცნობილია შუასაუკუნეების კლიმატური ანომალიის სახელით.

სრული ვერსია წაიკითხეთ თებერვლის ნომერში.

არქეოლოგიური ტექსტების რედაქტორი კრისტინ როუმი წერს ახალ აღმოჩენებსა და უძველეს კულტურებზე. რობერტ კლარკს 40-ზე მეტ სტატიაზე უმუშავია National Geographic-ში.