იქ, სადაც რეპტილიები მეფობენ

გავოცდი, როდესაც ალდაბრას კუნძულზე ჩემს ქოხში კუმ პირველად შემოაბიჯა. მოვიმარჯვე კამერა და ფრთხილად მოვკალათდი ველურ ბუნებაში ამ მოულოდნელი შეხვედრის აღსაბეჭდად. მეორედ: იგივე განმეორდა. მესამედ: მობილური ტელეფონით გადავუღე ფოტო. მეოთხე და მეხუთე ჯერზე კი ყურადღებაც აღარ მიმიქცევია, როდესაც რაღაც შემეჯახა.

აფრიკის აღმოსავლეთ სანაპიროდან შორს, ინდოეთის ოკეანეში, სეიშელის ერთ-ერთი კუნძულის აღდგენის ამბის გადასაღებად ჩავედი. გასული საუკუნის შუა ხანებში ამ პატარა კუნძულოვანი სახელმწიფოს ბუნება თითქმის სრულიად გაჩანაგებული იყო. მიწა ადგილობრივი მცენარეულობისგან გაიწმინდა, რათა ქოქოსისა და დარიჩინის პლანტაციებისთვის დაეთმო ადგილი. მომრავლებული ვირთხებისა და თაგვების ქაოტურმა შემოსევამ, ადგილობრივი, ზღვის და ხმელეთის გიგანტური კუების ექსპლუატაციამ ბიომრავალფეროვნება განადგურების პირამდე მიიყვანა.

თუმცა, შემდეგ ადგილობრივმა მოსახლეობამ ბუნების დაცვა გადაწყვიტა – რისი თვალნათელი მაგალითი გიგანტური ალდაბრას კუა. ეს უზარმაზარი რეპტილიები ინდოეთის ოკეანის კუნძულთაგან უმეტესზე ბინადრობდნენ, სანამ XVII საუკუნის მეზღვაურებისთვის ხანგრძლივ მოგზაურობებში ახალთახალი საკვების წყაროდ იქცეოდნენ. ინდოეთის ოკეანის ყველა კუნძულის ბინადარი კუ თანდათანობით საკვებად გამოიყენეს და სრულად გაანადგურეს – ალდაბრას გარდა, ეს ინდოეთის ოკეანის ერთადერთი კუნძულია, სადაც რამდენიმე ათასი ასეთი კუ გადარჩა.

ალდაბრას იზოლაციამ და მკაცრმა გარემომ კუები გადაარჩინა და მათ დღემდე იცავს. სეიშელის მთავარი კუნძულის, მაეს დასავლეთით 1150 კილომეტრში მდებარე ამ ატოლამდე მისაღწევი პირდაპირი გზა არ არსებობს. თანაც ალდაბრა, მსოფლიოში ერთ-ერთი უდიდესი მარჯნის კუნძული, საკმაოდ არასტუმართმოყვარეა – ბასრი მარჯნის სანაპირო ზოლი აქვს, არ მოიპოვება მტკნარი წყალი, მრავლადაა კოღოები და იმდენად ცხელა, რომ კუები ბაკანში იხარშებიან, დღისით ჩრდილს თუ ვერ შეაფარებენ თავს. მიუხედავად ამისა, აქ კუები მაინც წარმატებით მრავლდებიან. 1980-იან წლებში სეიშელის მთავრობამ ატოლს  სპეციალური ნაკრძალის სტატუსი მიანიჭა, იუნესკომ კი მსოფლიო ბუნებრივი მემკვიდრეობის ობიექტად აღიარა. ადამიანის ჩარევისგან დაცული კუების პოპულაცია, დაახლოებით, 100 000-მდე გაიზარდა.

ალდაბრაზე ჩემი ექვსკვირიანი ვიზიტის ორი კვირა მიდლ-კემპში გავატარე, სეიშელის კუნძულების ფონდის მიერ მართული კვლევითი სადგურიდან მთელი დღის სავალზე, ჯოჯოხეთური მანგროს ჭაობების გავლით.

ყოველ დილით საკუთარ თავს ვარწმუნებდი, რომ დროში არ მიმოგზაურია. ვხედავდი ალდაბრას არამფრენ ლაინას, თეფშისოდენა ქოქოსის კიბორჩხალებს და გარშემო მოხეტიალე, დაახლოებით, 120 სმ-იან კუებს. ყურეში მოცურავე ზვიგენების რაოდენობა შიშისმომგვრელი იყო. ფრეგატები და რეგვენები მანგროს ტყეში ბუდობდნენ.

კუები ერთმანეთისგან არ განგვასხვავებდნენ მე, ფრინველებს ან კიბორჩხალებს. ყოველი ჩვენგანი კუნძულის ეკოსისტემის ნაწილი იყო, ამიტომ ისინი ადამიანებს ზუსტად ისე ეპყრობოდნენ, როგორც ნებისმიერ სხვა არსებას: ყურადღებას არ აქცევდნენ. როდესაც კარს ღიას ვტოვებდით, კუები ქოხში შემოდიოდნენ. მათთვის სულერთი იყო, საჭმელს ვამზადებდით, გვეძინა თუ კამერის მოწყობილობას ვუკირკიტებდით, რადგან ჩვენი ბინა მათი ყოველდღიური მიგრაციის გზაზე იდგა. როდესაც ქოხის უკან პატარა ქვიშიან ნაკვეთზე საჭმელად ვსხდებოდით, კუები ჩვენზე გადავლას ცდილობდნენ, გზას ბულდოზერებივით იკვალავდნენ. საღამოსკენ, როგორც კი ძოვას მორჩებოდნენ, კუები პირდაპირ, თავგამოშვერილები იძინებდნენ.

ეს ღამით ეზოში მდებარე საპირფარეშომდე მისასვლელ გზას სახიფათოს ხდიდა. იქამდე მისაღწევად ჩვენ 60 მეტრით მანგროს ტყის სიღრმეში გვიწევდა შესვლა, ამ გადაადგილებას კუების სლალომი შევარქვი. ეს გზა არასოდეს მეორდებოდა, რადგან კუები, რა თქმა უნდა, ყოველ ღამე სხვადასხვა ადგილს ირჩევდნენ დასაძინებლად. მათთვის თავის არიდება კი აუცილებელი იყო: კუზე გადაბიჯებისას ბასრ მარჯნის ქვაზე თავით დაცემით შეიძლება სერიოზული ტრავმა მიგვეღო სამედიცინო დაწესებულებებისგან შორს მდებარე კუნძულზე. ალდაბრაზე მარტივი არაფერი იყო. მეტიც, ბევრი რამ საოცრად რთული მოგეჩვენებოდათ. თუმცა, პირველყოფილ ადგილას, სადაც რეპტილიები მეფობენ, კუებთან ერთად ცხოვრებას ჩემს სიცოცხლეში უბედნიერეს დროდ მივიჩნევ.

ფოტოგრაფი და საზღვაო ბიოლოგი ტომას პეშაკი National Geographic-ის ცხრა ვრცელი სტატიის ფოტოების ავტორია. იგი მსოფლიო ოკეანეების, კუნძულების და სანაპიროების სილამაზისა და სიფაქიზის დოკუმენტირების სპეციალისტია.