საუკუნეების განმავლობაში ჩრდილო-დასავლეთის გასასვლელი მხოლოდ და მხოლოდ მირაჟი ეგონათ. ჯონ კაბოტმა აქ თავისი გემები 1497 და 1498 წლებში გაგზავნა, თუმცა ამაოდ. ამ გასასვლელს ჩრდილოეთის ყინულოვან წყლებში მარტინ ფრობიშერი, ჰენრი ჰადსონი და ჯეიმს კუკიც ეძებდნენ, თუმცა უშედეგოდ. 1845 წლის მაისში, ცნობილმა ბრიტანელმა მოგზაურმა და საზღვაო ფლოტის ოფიცერმა, სერ ჯონ ფრანკლინმა გადაწყვიტა, მოეძებნა ატლანტისა და წყნარი ოკეანეების მაკავშირებელი გზა არქტიკის გავლით. ბრიტანეთის საადმირალოს ბრძანებით, ფრანკლინი და 133-კაციანი ეკიპაჟი ტემზიდან ორი გიგანტური, პოლარული ექსპედიციისთვის ეკიპირებული ხომალდით („ერებუსი“ და „ტერორი“) გაემგზავრა. და ასე დაიწყო არქტიკაში მოგზაურობის ყველაზე შემზარავი ტრაგედია.

თეორიულად ექსპედიციას ვერაფერს დაუწუნებდით. ახალგაზრდა, ძლიერი და გაწაფული ეკიპაჟი. რკინით დაფარული და ვიქტორიანული ეპოქის უახლესი ტექნოლოგიით (ორთქლის ძრავით დაწყებული, გაცხელებული წყლითა და ადრეული დაგეროტიპიის კამერებით დამთავრებული) აღჭურვილი ხომალდები. თან წაიღეს სამი ან მეტი წლის სამყოფი საკვები და სასმელი.

თუმცა ამ ორმა პატარა, მოტივტივე სამყარომ არქტიკის ყინულს მეტოქეობა ვერ გაუწია. საადმირალოს ბრძანებით ექსპედიცია შორეული ჩრდილოეთის ერთ-ერთ ყველაზე სახიფათო, ყინულით სავსე კუთხისკენ დაიძრა. 1846 წლის სექტემბრისთვის ეს ორივე ხომალდი ზღვის ყინულმა მოიმწყვდია მეფე უილიამის კუნძულის ჩრდილო-დასავლეთით, სადაც მინიმუმ წელიწადნახევარი გაატარეს დაუნდობელი პოლარული ყინვის პირობებში.

1848 წლის აპრილისთვის უკვე 24 კაცი გარდაცვლილიყო, მათ შორის ფრანკლინიც. დანარჩენებმა ხომალდები მიატოვეს. მეფე უილიამის კუნძულზე ქვების გროვაში მოყოლილ მოკლე წერილში ექსპედიციის ახალი წინამძღოლი, ფრენსის კროზიე იტყობინებოდა, რომ იგი და მისი ეკიპაჟი ფეხით მდინარე ბაკისკენ დაიძრნენ, ალბათ, უკეთესი სანადირო პირობების ან 1000-ზე მეტი კილომეტრის მოშორებით ბეწვეულის სავაჭრო პუნქტის პოვნის იმედით. სწორედ ეს იყო კროზიეს ჩვენთვის ცნობილი უკანასკნელი გზავნილი გარე სამყაროსთვის.

ისტორიკოსების ვარაუდით, ფრანკლინის ეკიპაჟის წევრების უმეტესობა 1848 წელს, მდინარე ბაკისკენ სარისკო ლაშქრობის დროს დაიღუპა, თუმცა 1980-იან წლებში ინუიტი თვითმხილველების ცნობების გაანალიზების საფუძველზე დადგინდა, რომ გზაში ფრანკლინის გუნდის მხოლოდ მცირე ნაწილი დაიღუპა. კროზიეს წერილის დაწერიდან რაღაც ხნის შემდეგ ეკიპაჟის დანარჩენი წევრები გემს დაუბრუნდნენ და სამხრეთით გაცურვაც კი მოახერხეს. როდესაც გემები ჩაიძირა, გამორიყულების ნაწილი მორჩენილი სურსათისა და ნანადირევის წყალობით გადარჩა, 1850-იანი წლების დასაწყისში კი ყველა მათგანი დაიღუპა.

სრული ვერსია წაიკითხეთ სექტემბრის ნომერში.

კანადელი სამეცნიერო მწერალი ჰეზერ პრინგლი არქეოლოგიაში სპეციალიზდება. მისი წიგნი ვიკინგების შესახებ National Georgaphic-ის მიერ 2021 წლის თებერვალში გამოიცემა.