ასხის ზეგნის სულგუნი
სულგუნის დამზადების ტრადიცია, რომელსაც ასხის ზეგანი ინახავს, ნელ-ნელა იკარგება.


ასხის ზეგნის სულგუნი
სულგუნის დამზადების ტრადიცია, რომელსაც ასხის ზეგანი ინახავს, ნელ-ნელა იკარგება.
სამეგრელოს მთიანეთში, ასხის ზეგნის საზაფხულო საძოვრებზე, ყველს დღესაც უძველესი ტრადიციის მიხედვით ამზადებენ. აქ 15 ოჯახს აქვს საკუთარი ქოხი – ერთი ოთახი ცეცხლის ორმოს გარშემო; ქოხში სულგუნს ამზადებენ და ბოლავენ მარტვილის ბაზარში წაღებამდე.
მწყემსები განთიადს სადგომში ხვდებიან და ადრიანი დილის საათებს წველაში ატარებენ. შემდეგ ძროხებს დილის საძოვრისკენ უშვებენ და სწრაფად საუზმის საშუალება ეძლევათ.

ყველი მწყემსებისთვის საარსებო წყაროს წარმოადგენს, თუმცა ყველაზე მეტად ყველი მათ საკუთარ წარსულთან, უძველეს კულტურასთან აკავშირებს, რომელმაც საუკუნეების განმავლობაში შესაძლებელი გახადა ძლიერი და აქტიური საზოგადოების შენარჩუნება.
ასხის ზეგანზე ცხოვრების მნიშვნელოვან ნაწილს ატარებენ ძმები ბჟალავებიც. ვლადიმერი და მისი ორი უმცროსი ძმა ხვიჩა და მამუკა მთელი ზაფხული უვლიან ძროხებს და ამზადებენ ყველს. ყოველგვარ თანამედროვე კომფორტს მოწყვეტილები, ელექტროენერგიისა და წყლის გარეშე ცხოვრობენ, განთიადთან ერთად იღვიძებენ და მთელ დღეს შრომობენ. ისინიც, სხვა მწყემსებივით, მხოლოდ მცირე ხნით ისვენებენ წასახემსებლად. თუმცა, სამწუხაროდ, ძმები ბჟალავები უკანასკნელნი არიან ყველის მწარმოებელთა მრავალრიცხოვან ოჯახში, რომლებიც ამ საქმეს მისდევენ; ზოგადად, სამეგრელოში სულ უფრო და უფრო ნაკლები ახალგაზრდა მამაკაცი ინტერესდება საუკუნოვანი ტრადიციის გაგრძელებით.




პატარა მწყემსი დილით მოწველის შემდეგ ძროხებს საძოვრისკენ მიუძღვება, საღამოს კი ისევ სახლში დააბრუნებს (ზემოთ მარცხნივ). ასხის ზეგნიდან დანახული ზღაპრული მზის ჩასვლა – მასთან ერთად ჩამოწოლილმა ღამის სიცივემ ყველა კოცონის პირას შეკრიბა (ქვემოთ მარცხნივ).
მაღალმთიან სამეგრელოში ტრადიციულად, ქოხის შუაგულში ღია ცეცხლზე შებოლილი სულგუნი, რომელიც ბაზარზე უფრო ძვირად ფასობს, ვიდრე შეუბოლავი (ზემოთ მარჯვნივ). ძმები ბჟალავების ქოხის თავზე მოფრიალე საქართველოს დროშა მარტოდ მდგომი ფორპოსტია ცხოვრების ტრადიციულ გზაზე (ქვემოთ მარჯვნივ).
სულგუნის დამზადება საკმაოდ რთული პროცესია და რძის გაფილტვრით იწყება, რისთვისაც მწყემსები ახალდაკრეფილ გვიმრას იყენებენ. გაფილტრულ რძეს ხარშავენ და მთელი ღამის განმავლობაში ოთახის შუაგულში მდგარ დიდ ქვაბში ადედებენ. მეორე დღეს მიღებულ მასას ჭრიან, თბილი რძით აჯერებენ, ენერგიულად ახვევენ ხის ჩოგნის გამოყენებით და წელავენ მანამდე, სანამ მასა საჭირო კონსისტენციას არ მიაღწევს. ამას მოსდევს ყველის შრატისგან დაცლა, ფორმის მიცემა და 2-4 დღიანი დავარგება ცივ, მარილიან წყალში. ფორმამიცემული ყველის ნაწილს შებოლვის მიზნით ცეცხლის თავზე ათავსებენ – შებოლილი სულგუნი ბაზარზე მეტად ფასობს.

შუადღის შემდეგ, დილით მოწველილი და გაფილტრული რძისგან ყველის დამზადების მეორე ნაწილი იწყება, რომელიც საღამომდე გრძელდება, სანამ ძროხები სადგომს დაუბრუნდებიან და თავიდან მოიწველებიან.
ამ დაუღალავ შრომაში იქცევა დღეები კვირებად და როდესაც შემოდგომის სიცივე ძვალ-რბილში გაჯდება, ასხის ზეგნიდან თითოეული მეურნეობის ნახირი დიდ მიგრაციას შეუერთდება, რომელიც მთებიდან დაბლობების მიმართულებით, თბილი ზამთრის საძოვრებისაკენ გაემართება. გზად ყველის დამზადება გაგრძელდება… ჯერჯერობით.
