ბაკურიანელი არწივი | კობა წაქაძე

საქართველოს ხვდა პატივი, რომ ფრისტაილის, სნოუბორდისა და ფრისკის მსოფლიო ჩემპიონატისთვის ემასპინძლა. რას ფიქრობთ იმაზე, რომ ბაკურიანს შეჯიბრების ვნებათაღელვა დაუბრუნდა?

ჩვენს პატარა ბორჯომის რაიონში ახალგაზრდობისთვის რაც უფრო მეტი კარგი საქმე გაკეთდება, ძალიან სასიხარულოა. ახალგაზრდობისთვის სტიმულის მიცემაა საჭირო. მართალია, მე სპორტის ამ კონკრეტული სახეობებისგან შორს ვარ, მაგრამ რაც კეთდება მსოფლიო ახალგაზრდობისთვის და, მით უმეტეს, ჩვენებისთვის, ძალიან მახარებს.

ამბობენ, რომ სამომავლოდ ტრამპლინებსაც აღადგენენ…

კარგია, თუ ტრამპლინებს აღადგენენ. ბაკურიანში პირველი ტრამპლინი 1930-იან წლებში სანდრო გვალიას, იმ დროს საქართველოს სპორტკომიტეტის ზამთრის სახეობათა კურატორის ინიციატივით აშენდა. იყო 60-მეტრიანი, 25- და 10-მეტრიანი ტრამპლინები, მაგრამ ომიანობის დროს ტრამპლინის და საბაგიროს ტროსები დაჭრეს და წაიღეს. (II მსოფლიო) ომის დროს ბაკურიანში დიდი ჯარი იდგა. ამ ჯარში ყოფილი მოთხილამურეები ჰყავდათ ჩამოყვანილნი მთელი საბჭოთა კავშირიდან და ავარჯიშებდნენ ფრონტზე გაგზავნამდე…  

არწივებთან მეგობრობის შესახებ მოგვიყევით. ცნობილია, რომ ეს ფრინველი თქვენი შთაგონების წყარო გახდა.

ომიანობის დროს ტაბაწყურისკენ გვიშვებდნენ მწყემსებად. იქ თავმოტვლეპილ არწივებს ვაკვირდებოდი. როგორც კი გამოჩნდებოდნენ, ვუყურებდი, როგორ წევდნენ ფრთებს უკან, სხეულზე იკრავდნენ და პირდაპირ თავით მიდიოდნენ მიზნისკენ. მომწონდა ის არწივები. მათ ყურებაში მეც, ტრამპლინზე რომ ვხტებოდი, ხელების უკან წაღება დავიწყე და თურმე საჭირო ყოფილა… თურმე ახალი სტილი დავამკვიდრე. უცხოელმა ჟურნალისტებმა ტრამპლინიდან მსგავსად ხტომას ოფიციალურად უწოდეს „წაქაძის სტილი“. მსოფლიოში პირველი ვიყავი, ვინც ასე გადმოხტა.

ყველაზე მეტად რა გენატრებათ, შეჯიბრების დაძაბულობა, გამარჯვებები, მოგზაურობა, თუ ფრენა თქვენებურად?

1956 წელს იტალიაში, ზამთრის საკურორტო ქალაქ კორტინა დ’ამპეცოში გამართული თამაშები იყო პირველი ოლიმპიადა, რომელიც ტელევიზიით გადაიცემოდა. მაშინ ჩვენც ჩაგვიყვანეს შეჯიბრზე. სასტუმროსთან გაყინული ტბა იყო, სადაც მოციგურავეები ემზადებოდნენ; ჩვენი ვარჯიშის შემდეგ იქ მივდიოდით საყურებლად. მაშინ ეს იყო ჩვენთვის თავისუფლება. მახსოვს, დიდი სასადილო გვქონდა, ხის მაგიდაზე ეწყო ბანანი, ანანასი და „კოკა-კოლა“. გვეუბნებოდნენ მხოლოდ ნახევარი ჭიქა დალიეთო. მხოლოდ ამის უფლება გვქონდა. ხილსაც თვითონ გვინაწილებდნენ. მაშინ ჩვენთან არც ბანანი იყო და არც „კოკა-კოლა“. ერთადერთი ვიყავი, ვისაც ეღირსა დაპატიჟება და ეღირსა გაშვება. მათ მე ვჭირდებოდი და ამიტომ ვიყავი საბჭოთა ნაკრებში.  

ტრამპლინიდან თხილამურებით მხტომელს, რომელსაც „მფრინავი ტორპედო“ შეარქვეს, მოგებული აქვს 54 საერთაშორისო შეჯიბრი. იგი ექვსჯერ გახდა საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი (1953 -1972 წწ.) და მონაწილეობდა ზამთრის ოთხ ოლიმპიადაში (1956-1972 წწ.). კობა წაქაძე სპორტის დამსახურებული ოსტატი და ღირსების ორდენის კავალერია.

ბევრ ცნობილ ადამიანს შეხვედრიხართ…

ბევრს ვმოგზაურობდი. ბევრჯერ ვიყავი გფრ-ში, აშშ-ში, კანადაში, იაპონიაში… საბჭოთა ნაკრებში ვიყავი და ყველგან მეპატიჟებოდნენ. ერთხელ ნორვეგიის მეფემაც მიმიწვია. თურმე ახალგაზრდობაში თვითონაც ხტებოდა ტრამპლინიდან. რიჩარდ ნიქსონის წვეულებაზეც ვარ ნამყოფი. კანადის პრემიერმინისტრთანაც ვიყავი, ასევე იუგოსლავიის პრეზიდენტთან, იოსიპ ბროზ ტიტოსთან…

ავტოგრაფს რომ მთხოვდნენ, ქართულად ვაწერდი ხელს. ამის გამო დამიბარეს… ხელი მომაწერინეს, რომ სსრკ-ის მოქალაქეს, რომელიც ხშირად დავდიოდი კაპიტალისტურ ქვეყნებში, თარჯიმნის გარეშე არ უნდა გამეცა პასუხი კითხვებზე და მტრის ენა არ უნდა მესწავლა (აღრიცხული ჰქონდათ, რომ გერმანულს და ინგლისურს ვსწავლობდი). რუსული უნდა მცოდნოდა. ამის შემდეგ რუსულად მაწერინებდნენ ხელს.

რა ხდება მას შემდეგ, რაც თხილამური ტრამპლინს მოწყდება? რა ხმები გესმოდათ ფრენისას, სანამ ფინიშის ხაზს გადაკვეთდით?

სიმართლე გითხრათ, მთელი ყურადღება მქონდა ნახტომზე და არავითარი ხმა არ მესმოდა. მხოლოდ რომ დავეშვებოდი, მაშინ იყო ხალხის ხმა. ერთხელ ნორვეგიაში 103 000 ადამიანი ესწრებოდა შეჯიბრებას. როდესაც სტარტს ავიღებდი, მარტო ის ვიცოდი, რომ წინ უნდა გადავმხტარიყავი, შორს და უშეცდომოდ. რასაც მთხოვდნენ, იმას ვაკეთებდი. მეუბნებოდნენ, თუ დაეცემი, ჩვენი პრობლემაა, თუ კარგად გადახტები – ეგეცო. მაშინ მოიგებდი და ვინ რას გაჩუქებდა, მოიგე და კარგად მეყოლე. ერთადერთი ჩემი დიდი საჩუქარი იყო, სტიპენდიას რომ მაძლევდნენ.

მაშინ გამარჯვების შემდეგ თუ რამე კონვერტს მოგცემდნენ, იმ წუთში უფროსს უნდა აეღო, არც ჩაგახედებდნენ შიგნით.

ამაზე გული გწყდებათ ალბათ…

ჯიბის ფულს გვაძლევდნენ და გვეტყოდნენ, წადი რამე იყიდე, მხოლოდ ერთი წყვილიო. მაშინ მეპატიჟებოდნენ „სპარტაკშიც“, „დინამოშიც“. მე „ცსკა“-დან არსად გადავსულვარ, რადგან თავიდან მაგათგან გავედი და არავითარ შემთხვევაში სხვაგან არ წავიდოდი, სულ რომ მშიერი დავრჩენილიყავი. უბრალოდ ასეთი ვიყავი ბუნებით. 1974 წელს ანდრეი გრეჩკომ (სსრკ-ის თავდაცვის მინისტრი) მოტოციკლეტით დამაჯილდოვა, მაგრამ კანადა-იაპონიაში მივდიოდი და ვერ წავიღებდი, ამიტომ სანაცვლოდ 700 მანეთი მომცეს. მერე მანქანა რომ გადმომცეს, ბევრი ადამიანი მთხოვდა მიმეყიდა, მაგრამ ვფრთხილობდი, შეიძლებოდა КГБ-დან (სახელმწიფო უსაფრთხოების კომიტეტი) მოგზავნილები ყოფილიყვნენ. მოსკოვიდან ამოწმებდნენ ასეთ რაღაცებს, მაგრამ ეგ ჩემი საქმე არ არის.

კონტროლი არ გაწუხებდათ? რთულია, ალბათ, უშეცდომოდ სიარული.

ფრთხილად უნდა ვყოფილიყავი და ვიყავი კიდეც. მილიონი რომ გდებულიყო ქუჩაში, არ ავიღებდი. პატარა შეცდომა რომ დამეშვა, გამაგდებდნენ ნაკრებიდან, ჩასაფრებულები იყვნენ. თავიდან 250 მანეთს მაძლევდნენ სტიპენდიას, ბოლო 11 წელიწადი კი 500 მანეთს ვიღებდი. როდესაც ფული გამოვუგზავნე დედაჩემს, დაკითხვაზე მიმიყვანეს, ფულს სახლში რატომ აგზავნიო. ვუთხარი, ობლად ვიზრდებოდი, მხოლოდ დედა და ძმა მყავს, მეტი ვინ მყავს-მეთქი. გაუკვირდათ, ხტომას რომ მორჩები, ორი კაპიკი მაინც ხომ უნდა გქონდესო. ამის შემდეგ გასცეს ასეთი განკარგულება – სტიპენდიის ნახევარს სახლში მაგზავნინებდნენ, მეორე ნახევარს იქ მინახავდნენ. როდესაც ნაკრებიდან წამოვედი, ეს შენახული ფული დამიბრუნეს.

მათ მე ვჭირდებოდი. მეც ვაფასებდი ჩემდამი მათ პატივისცემას. ჩემს საქმეს ვაკეთებდი. ზოგჯერ უცხოეთიდან შემოტანილ სპორტულ ინვენტარს გვაძლევდნენ. ჯერ მოსკოვში თავიანთებს ურიგებდნენ, მერე თუ რამე რჩებოდა, მე მიგზავნიდნენ.

ეს ერთგვარი თვითგადარჩენაც იყო?

თვითგადარჩენა იყო აუცილებლად, მე არც ვმალავ. რთული იყო ყოველთვის ჩემი სახე შემენარჩუნებინა. ეგეთი პრივილეგიები არავის ღირსებია. ბანკეტებზეც არასოდეს დამილევია. ყველაფერს ვაკონტროლებდი, რამდენი ნაბიჯი იყო საპირფარეშომდე, მაგასაც ვითვლიდი.

სპორტი არ გენატრებოდათ მას შემდეგ, რაც ნაკრებიდან წამოხვედით?

სიმართლე გითხრათ, ძალიან დავიღალე. ოჯახიც მყავდა უკვე. 42 წლის ასაკში ოფიციალურად წამოვედი აქტიური სპორტიდან. შემდეგ რთულად მივიღე გადაწყვეტილება საბჭოთა კავშირის მთავარი მწვრთნელი ვყოფილიყავი… მაგრამ მეორე მხრივ, ჩემი დიდი გამოცდილების გაზიარების დროც იყო…

უამრავ საერთაშორისო შეჯიბრზე  მიმსაჯია, მაგრამ განსაკუთრებული იყო 1988 წელს კალგარის ოლიმპიადაზე მთავარი მსაჯობა. 

ბაკურიანი სპორტსმენების მომზადების ცენტრი იყო სამთო თხილამურებში, სირბილსა და ტრამპლინიდან ხტომაში. აქედან მიდიოდნენ ჩემპიონატებსა და ოლიმპიურ თამაშებზე. მე აქედან გავხდი ის კობა წაქაძე და მადლობელი ვარ ბაკურიანის.

თქვენ ბაკურიანის მუდმივ მკვიდრად დარჩით. მოგვიყევით ბაკურიანში ცხოვრების შესახებ, რა გაბრუნებდათ აქ?

ყოველთვის ბაკურიანში ვბრუნდებოდი, აქ დავიბადე. მამაჩემი წარმოშობით ზესტაფონიდან იყო. მაშინ მთელს საქართველოში შრომისუნარიან ხალხს ბაიკალ-ამურის რკინიგზის მშენებლობაზე აგზავნიდნენ. მამაჩემიც ასე წაიყვანეს.  რომ დაბრუნდა, აქაც რკინიგზის გაყვანაზე მუშაობდა. რუსული რადგან კარგად იცოდა, მასთან გაზეთი „პრავდა“ მოჰქონდათ ხოლმე და ისიც კითხულობდა და უთარგმნიდა. მერე ამის გამო ვიღაცამ დაასმინა, სიმამრი ტროცკისტი ჰყავდა და თავადაც არ ისვენებსო. წელიწადი და რვა თვე ბორჯომში კარცერში ჰყავდათ, იქიდან ტუბერკულოზით გამოვიდა და 1942 წელს გარდაიცვალა.

შემდეგ მწყემსად დავდიოდი; ერთ ძროხას ვაძოვებდით მაისიდან ნოემბრამდე. მხოლოდ 1 წითელი თუმნიანი გვქონდა და 1 ფუთი კარტოფილი. ეგ იყო ჩვენი საჭმელი მაშინ. დედაჩემი ტანსაცმელს ქსოვდა და სოფელ ლიბანში ჩაჰქონდა გასაყიდად.

ბაბუა გააკულაკეს და რაც დედას და მის ოჯახს ეკუთვნოდა, ყველაფერი ჩამოართვეს. შემდგომ ვცხოვრობდით ბაკურიანში ნაქირავებ ბინაში. ჩემი პირველი საცხოვრებელი, რომელიც მოსკოვის ბინის სანაცვლოდ გადმომცეს 1958 წელს, თბილისში, ცნობილ “სპორტსმენების სახლში“ იყო და 1961 წელს მალევე მომეცა საშუალება ბაკურიანშიც, ბოტანიკურ ბაღთან, სახლი ამეშენებინა. ერთხელ უცხოელი სტუმრები ჩამოვიდნენ. ამერიკელმა მწვრთნელმა საპირფარეშო მთხოვა. ბოსლის უკან გავიყვანე, იქ იყო ჩვენი ტუალეტი. როდესაც შემობრუნდა, თქვა: რა უცნაური კაცია კობა, მილიონ დოლარს ვაძლევდით, ამერიკის მოქალაქეობას ვპირდებოდით, ყველაფერზე უარი თქვა და ასეთ სახლში ცხოვრობსო. საბჭოთა კავშირის წარმომადგენლები შეცბნენ ამის გაგონებაზე. გამოგვიყვეს მიწა და ავაშენე სახლი, რომლის პროექტიც 1964 წელს ინსბრუკში (ავსტრია) მოვიგე და დღემდე ჩემს ოჯახთან ერთად აქ ვცხოვრობ.

უამრავი წელი მაქვს აქ გატარებული. სპორტიდან რომ წამოვედი, ტურბაზას ვხელმძღვანელობდი 19 წელი, ბავშვებსაც ვავარჯიშებდი, ხელს ვუწყობდი ყველანაირად. ბევრს ვცდილობდი ბაკურიანისთვის. თანამდებობებს მთავაზობდნენ, მაგრამ აქ ცხოვრება მერჩივნა. ბაკურიანი სპორტსმენების მომზადების ცენტრი იყო სამთო თხილამურებში, სირბილსა და ტრამპლინიდან ხტომაში. აქედან მიდიოდნენ ჩემპიონატებსა და ოლიმპიურ თამაშებზე. ბაკურიანიც ატარებდა შიდა შეჯიბრებებს. ბაკურიანისთვის ბევრი რამე გავაკეთე. მე აქედან გავხდი ის კობა წაქაძე და მადლობელი ვარ ბაკურიანის.

შემოკლებულია და რედაქტირებული სიცხადისთვის.