ბრძოლა საკუთარი მომავლისთვის
როდესაც კლიმატის ცვლილება მთელ მსოფლიოში ქაოსს იწვევს,
ახალგაზრდები ქმედებაზე გადადიან


ბრძოლა საკუთარი მომავლისთვის
როდესაც კლიმატის ცვლილება მთელ მსოფლიოში ქაოსს იწვევს, ახალგაზრდები ქმედებაზე გადადიან
გრეტამდე სევერნი იყო.
მათი ფოტოები ხშირად ერთმანეთის გვერდზე ჩნდება და ერთ უწყვეტ ახალგაზრდულ კამპანიას აერთიანებს, რომელიც უფროს თაობას მოუწოდებს, მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგას კლიმატის ცვლილების შესაჩერებლად. გრეტა თუნბერგი შვედი მოზარდია – ბავშვი, რომელმაც განგაშის ზარები ცოტა ხნის წინ შემოჰკრა. პირველი გახლავთ კანადელი ეკოლოგის ქალიშვილი, ვანკუვერელი სევერნ კულის-სუზუკი.
1992 წელს სევერნი 12 წლის იყო, როდესაც სამ ახალგაზრდა აქტივისტთან ერთად რიო-დე-ჟანეიროში გაემგზავრა გაერთიანებული ერების კლიმატისადმი მიძღვნილ კონფერენციაზე. მაშინ გლობალური დათბობის შესახებ მეცნიერება ის-ის იყო გამოხმაურებას პოვებდა. კლიმატის ცვლილების მთავრობათშორისი ექსპერტთა ჯგუფი, დღეისთვის წამყვანი ძალა კლიმატის შესახებ მეცნიერებაში, სულ რაღაც ოთხი წლით ადრე დაარსდა. მაშინ მსოფლიო ლიდერებისთვის უჩვეულო იყო ჭკუის სწავლება ბავშვების მხრიდან.
სევერნი ცნობილი გახდა როგორც „გოგონა, რომელმაც მსოფლიო ექვსი წუთით დაადუმა“. მან შექმნა ახალგაზრდა აქტივისტის პრეცედენტი, რომელიც მოსალოდნელი საშიშროების შესახებ ღიად და ცხადად ლაპარაკობდა, როგორც მხოლოდ ბავშვებს შეუძლიათ. „თქვენ უნდა შეცვალოთ თქვენი მიდგომები, – ასე მიმართა სევერნმა დელეგატებს, – ჩემი მომავლის წართმევა არ შეიძლება იმავე სიმწვავის პრობლემად ჩაითვალოს, როგორც მარცხი არჩევნებზე ან საფონდო ბირჟაზე პუნქტების დაკლება“.
როდესაც გრეტამ შარშან სექტემბერში გაეროს კლიმატის სამიტზე საჯარო საყვედური გამოუცხადა აუდიტორიას, მსგავსება აშკარა იყო. გასაკვირი არ იქნებოდა, ვინმეს დაესკვნა, რომ 27-წლიან შუალედში, კაცობრიობისთვის ეგზისტენციალური საფრთხის შესაჩერებლად არაფერი გაკეთებულა.
თუმცა მას შემდეგ ბევრი რამ შეიცვალა, რაც საბოლოოდ ქმედების საფუძველიც შეიძლება გახდეს. კატასტროფების ინტენსიურობისა და რაოდენობის ზრდის მაჩვენებლები ოცდაათი წლის წინ უცნობი იყო, ახლა კი მთელმა მსოფლიომ მიაპყრო ყურადღება იმას, თუ რა გვიდევს სასწორზე. ფაქტია, რომ ის მოსახლეობა, რომელმაც უნდა იცხოვროს კლიმატის ცვლილებისგან გამოწვეული შედეგებით, შარშან ქუჩაში გამოვიდა და ისტორიაში რამდენიმე ყველაზე მასშტაბური პროტესტი მოაწყო.
“საოცარია, რომ საბავშვო ბაღის ბავშვები უმალვე აცნობიერებენ ამ პრობლემას, პოლიტიკოსები კი – ვერა”.
– დელანი რეინოლდსი
ახალგაზრდები მყარ პოზიციებს იკავებენ იმით, რომ ბევრნი არიან და ქმედების პროვოცირებისთვის სოციალური მედიის ძლიერ საორგანიზაციო იარაღს ფლობენ. მსოფლიოში სამ მილიარდზე მეტი ადამიანია 25 წელზე ნაკლები ასაკის; ეს მთლიანი მოსახლეობის ორ მეხუთედს შეადგენს. ახალგაზრდული პროტესტები უფრო ფართო მოძრაობაში გადაიზარდა და ერთიანად ბევრი სოციალური პრობლემა მოიცვა, მათ შორის რასობრივი სამართლიანობა და იარაღის კონტროლი. ყველაფერი ეს 1960-იანი წლების სოციალურ აქტივიზმს ჰგავს, რამაც მთელ მსოფლიოში გამოიწვია ძვრები.
მილიონობით ბავშვი საკუთარი თვალით ხედავს, როგორ დნება მყინვარული საფარი და იზრდება ტემპერატურა; მათ ყელში აქვთ ამოსული სახელმწიფო ლიდერების უმოქმედობა.
20 წლის დელანი რეინოლდსი ცხოვრობს ფლორიდაში, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე დაუცველი ადგილია კლიმატის ცვლილების მიმართ. იგი იმედგაცრუებულია უმოქმედობის გამო. „დღეს ხელისუფლებაში მყოფი ბევრი ზრდასრული მთლიანად ფულსა და მოგებაზეა კონცენტრირებული, – ამბობს დელანი – როგორც კი მათ ჩანაცვლებას შევძლებთ, ჩავანაცვლებთ“.
რეინოლდსმა პროექტის Sink or Swim (ჩაიძირე ან გაცურე) ფარგლებში ასობით შეხვედრა და გამოსვლა ჩაატარა ფლორიდის მცხოვრებლებთან, რათა მათთვის ინფორმაცია მიეწოდებინა ზღვის დონის აწევასთან დაკავშრებით. „საოცარია, რომ საბავშვო ბაღის ბავშვები უმალვე აცნობიერებენ ამ პრობლემას, პოლიტიკოსები კი – ვერა,“ – ამბობს რეინოლდსი.
ფელიქს ფინკბაინერი 22 წლის გერმანელი აქტივისტია, კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ახალგაზრდული მოძრაობის კიდევ ერთი ვეტერანი წევრი. იგი ცხრა წლის ბიჭი იყო, როდესაც გარემოს დაცვის კამპანიაში ჩაერთო. თავდაპირველად იგი შეძრა შიმშილისგან გამოფიტული თეთრი დათვების ამსახველი ფოტოების ნახვამ, რომლებიც არქტიკაში ყინულის საფარის გაქრობის გამო ნადირობას ვეღარ ახერხებდნენ საკვების მოსაპოვებლად.
ფინკბაინერს დიდი სურვილი გაუჩნდა, ემოქმედა და თავისივე სკოლაში დარგო ხე. დღეს იგი კლიმატის ცვლილებისა და ეკოლოგიის თაობაზე სადოქტორო ნაშრომს იცავს და ხელმძღვანელობს არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომელიც 2007 წელს დააარსა. ინიციატივა Plant-for-the-Planet-ის (დარგე პლანეტისთვის) ფარგლებში უკვე რვა მილიონი ხე დაირგა 73 ქვეყანაში. ინიციატივაში მთელი მსოფლიო ჩაერთო და საბოლოო მიზანი ერთი ტრილიონი ხის დარგვაა.
შარშან შემოდგომაზე ფინკბაინერი შეხვდა ლესეინ მუტუნკეის და თავისი რჩევებიც გაუზიარა მას. მუტუნკეი 15 წლის ფეხბურთელია ნაირობიდან. კენიის ტყეების აღდგენაში მას თავისი წვლილი იმით შეჰქონდა, რომ ყოველი გატანილი გოლის შემდეგ თითო ხეს რგავდა. მალე ეს პროექტი გაფართოვდა და მასში სხვა ახალგაზრდებიც ჩაერთნენ, რომლებიც თავიანთ წარმატებას ხის დარგვით აღნიშნავდნენ.
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი, რასაც დღეს ახალგაზრდები ამ მიმართულებით აკეთებენ მთელ მსოფლიოში, არის მათი გამოსვლები სასამართლო პროცესებზე. ისინი კლიმატის დაცვასთან დაკავშირებით სასამართლოს მიმართავენ და დავებსაც იგებენ.
„ახალგაზრდა თაობას უნდა დავანახოთ, როგორ მოიქცნენ კრიზისის დროს. გამოვიდეთ და ხმამაღლა ვიყვიროთ? ჩვენ სინამდვილეში მშვიდი და თანმიმდევრული ნაბიჯების გადადგმა გვჭირდება, სწორედ ასე ითანამშრომლებენ თაობები ერთმანეთთან
„ჩვენი თაობა კლიმატის კრიზისს კაცობრიობის გამაერთიანებელ მოვლენად აქცევს“.
„ახალგაზრდა თაობას უნდა დავანახოთ, როგორ მოიქცნენ კრიზისის დროს. გამოვიდეთ და ხმამაღლა ვიყვიროთ? ჩვენ სინამდვილეში მშვიდი და თანმიმდევრული ნაბიჯების გადადგმა გვჭირდება, სწორედ ასე ითანამშრომლებენ თაობები ერთმანეთთან
„ჩვენი თაობა კლიმატის კრიზისს კაცობრიობის გამაერთიანებელ მოვლენად აქცევს“.
ბოლოდროინდელი საპროტესტო ტალღა რამდენიმე წლის წინ ევროპაში დაიწყო. გერმანიის ახალგაზრდა აქტივისტებმა სკოლაში გაფიცვები მოაწყვეს. ამან კარგი წინაპირობა შექმნა გრეტა თუნბერგის მიერ წამოწყებული მოძრაობისთვის, რომელმაც 2018 წლის აგვისტოში ერთკაციანი გაფიცვით დაიწყო და მთელი მსოფლიო მოიცვა. მას არავინ იცნობდა, როდესაც სტოკჰოლმში შვედეთის პარლამენტის წინ იჯდა, საბოლოოდ 17 წლის გოგო მსოფლიო მოძრაობის სიმბოლოდ იქცა, გაფიცვები კი თითქმის ყველა ქვეყანაში, 7000-მდე ქალაქში ჩატარდა. როდესაც ატლანტის ოკეანე იალქნიანი იახტით გადაცურა და ნიუ-იორკში ჩავიდა, უკვე ისეთი პოპულარული იყო, როკ-ვარსკვლავივით, მხოლოდ სახელითაც იცნობდნენ.
თუნბერგი დაუფარავად და პირდაპირ ლაპარაკობს; ერთი მხრივ, ეს ასპერგერის სინდრომის გამო შეიძლება იყოს. სანამ აშშ-ის კონგრესის წინ სიტყვით გამოვიდოდა, მან თავისი მომზადებული სიტყვის მაგიერ, გაეროს კლიმატის ცვლილების ექსპერტთა ჯგუფის ანგარიში წარადგინა. „არ მინდა მე მომისმინოთ, მოუსმინეთ მეცნიერებს,“ – ამბობს თუნბერგი.
ელიზაბეთ უილსონი, უფლებადამცველი და ნიუ-ჯერსიში რატგერსის სამართლის სკოლის მოწვეული მკვლევარი ამბობს: „უცნაურია, რატომ დავირწმუნეთ თავი, რომ პოსტსიმართლის ეპოქაში ვცხოვრობთ, ბავშვები გვეუბნებიან: „ჩვენ გვჯერა ფაქტების, ჩვენ მეცნიერების გვჯერა. თქვენ რასაც გვეუბნებით, ალტერნატიული რეალობა კი არა, ტყუილია“.
ახალგაზრდა აქტივისტებს მედიასთან ურთიერთობისა და ტაქტიკური საორგანიზაციო უნარები იმდენად კარგად აქვთ განვითარებული, რომ შეიძლება დაგავიწყდეს კიდეც, რომ ჯერ კიდევ ბავშვები არიან. ბევრ მათგანს შფოთვითი აშლილობა და დეპრესია აქვს. მათი ყურადღება კი მთლიანად ისეთ მონაცემებზეა მიპყრობილი, როგორიცაა გაეროს 2018 წლის ანალიზი, რომლის მიხედვით, გლობალური დათბობის 1,5-გრადუსიან ნიშნულზე შესაჩერებლად 2030 წლამდე ნახშირორჟანგის გამოყოფა თითქმის უნდა განახევრდეს.
ხშირად შეხვდებით ბავშვებს, რომლებიც ამბობენ, რომ არ სურთ იყოლიონ შვილები, რადგან ფიქრობენ, სამყარო, რომელშიც ისინი უნდა გაიზარდონ, ძალიან ქაოტური იქნება. 14 წლის ალექსანდრია ვიასენიორი, 2018 წლის დეკემბრიდან მოყოლებული, ნიუ-იორკში გაეროს სათავო ოფისთან გაფიცვის მოსაწყობად ყოველ პარასკევს აცდენდა სკოლას; 18 წლის ჯეიმი მარგოლინმა კი ჯგუფი Zero Hour (სიტყვასიტყვით “ნული საათი”, გამოთქმა, რომელშიც იგულისხმება გადამწყვეტი, გარდამტეხი ან კრიტიკული მომენტი) დააარსა. ისინი, შარშან შემოდგომაზე ვაშინგტონში, Twitter-ის ოფისში გამართულ სიმპოზიუმზე გამოვიდნენ და ღიად ილაპარაკეს მომავალთან დაკავშირებულ საფრთხეზე. ვიასენიორი შიშობს, რომ, როდესაც არჩევნებში ხმის მიცემის უფლება მიეცემა ლიდერის ასარჩევად, რომელიც კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით იმოქმედებს, უკვე ძალიან გვიანი იქნება. სიეტლში მცხოვრებმა მარგოლინმა ილაპარაკა თავისი უიმედობის იმ განცდაზე, რომელმაც ის ლოგინად ჩააგდო.
„პოლიტიკოსებისთვის მთავარია, რომ კვლავ აირჩიონ, რაც ხმის მიცემით და ბევრი ფულით არის შესაძლებელი, ახალგაზრდა აქტივისტებს კი ბევრი ფული არ გვაქვს, სამაგიეროდ, გვყავს ურიცხვი რაოდენობის ახალგაზრდა ამომრჩეველი, რომლებიც მალე მიიღებენ ხმის მიცემის უფლებას.
„სასკოლო დემონსტრაციებს შედეგი მოაქვთ დასავლურ სამყაროში. მსოფლიოს უმეტეს ნაწილში კი განსხვავებული პრობლემებია. როგორ მოაწყობენ დემონსტრაციას, თუ საჭმელი არ აქვთ?“
„მე მჯერა უნარჩენო და უფრო მწვანე სამყაროსი. შემოგვიერთდი. იმოქმედე. გააკეთე ეს შენი შთამომავლობისთვის“.
„პოლიტიკოსებისთვის მთავარია, რომ კვლავ აირჩიონ, რაც ხმის მიცემით და ბევრი ფულით არის შესაძლებელი, ახალგაზრდა აქტივისტებს კი ბევრი ფული არ გვაქვს, სამაგიეროდ, გვყავს ურიცხვი რაოდენობის ახალგაზრდა ამომრჩეველი, რომლებიც მალე მიიღებენ ხმის მიცემის უფლებას.
„სასკოლო დემონსტრაციებს შედეგი მოაქვთ დასავლურ სამყაროში. მსოფლიოს უმეტეს ნაწილში კი განსხვავებული პრობლემებია. როგორ მოაწყობენ დემონსტრაციას, თუ საჭმელი არ აქვთ?“
„მე მჯერა უნარჩენო და უფრო მწვანე სამყაროსი. შემოგვიერთდი. იმოქმედე. გააკეთე ეს შენი შთამომავლობისთვის“.
წარმატებით დასრულდება ეს მოძრაობა? – ისტორია საპირისპიროს გვაფიქრებინებს. საზოგადოებრივი მოძრაობები, რომლებიც ერთი კონკრეტული ბოროტმოქმედის, დესპოტის წინააღმდეგ არის მიმართული, ხშირად წარმატებით სრულდება, მაგრამ გაცილებით რთულია საზოგადოებას სტრუქტურული ცვლილებების განხორციელება აიძულო, რაც ათეულობით წლებს მოითხოვს. მსოფლიოში ენერგოსისტემების გარდაქმნა თითქმის სიზიფეს შრომის ტოლფასია.
ევროპაში აქტივისტებმა უფრო ადვილად შეძლეს პოლიტიკური ლანდშაფტის შეცვლა, ვიდრე აშშ-ში. ფინკბაინერის თქმით: „გერმანიაში ფუნდამენტური პოლიტიკური ძვრა განხორციელდა. ყველა გერმანელმა პოლიტიკოსმა გააცნობიერა, რომ მწვანე პოლიტიკის გარეშე არჩევნებს ვეღარ მოიგებს“.
სევერნ კულის-სუზუკი, ახლა 40 წლისაა. იგი ფიქრობს, რომ კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული მოძრაობა არ შენელდება. „ახლანდელი გადმოსახედიდან რომ ვუყურებ, კიდევ ერთხელ ვოცდები, რამდენად მართლები ვიყავით მაშინ, 1992 წელს. რიოში გამოსვლა მართლაც დიდი წარმატება იყო – ყველა ლიდერი დავარწმუნეთ, – ამბობს სუზუკი, – ჩვენ ისევ იმ დროს დავუბრუნდით, ცნობიერება ამაღლებულია და ახლა ყველაფერი ეს, არც მეტი არც ნაკლები, რევოლუციაში უნდა გადაიზარდოს“.
კულის-სუზუკიმ ეკოლოგიაში დაიცვა ხარისხი; იგი მეუღლესა და ორ შვილთან ერთად ჰაიდა-გუაის კუნძულზე ცხოვრობს. ეს არქიპელაგია ბრიტანეთის კოლუმბიის სანაპიროსთან კანადაში. იგი ახლა სადოქტორო ხარისხზე მუშაობს ლინგვისტურ ანთროპოლოგიაში და მკვიდრი ხალხის – ჰაიდას კულტურასა და ენას იკვლევს. აქ მცხოვრები აბორიგენები ისეთი პასუხისმგებლობით უვლიან გარემოს, რომ ის 10 000 წლის მანძილზე ხელშეუხებლად შეინარჩუნეს. სუზუკი ჩუმდება. ნუთუ საკმარისი არ გვითხრა?
NGM-ის თანამშრომელი ლორა პარკერი კლიმატის ცვლილებასა და საზღვაო გარემოზე წერს. მისი ბოლოდროინდელი სტატია 2019 წლის მაისის ნომერში გამოიცა, ოკეანეში მიკროპლასტმასის ნაწილაკების შესახებ, რომელიც ვნებს თევზებს.