ჩვენ ვუტევთ, ისინი კი...

თუ საკმარისად დიდი ხნით დააკვირდებით ზღვის კუებს, წარმოუდგენელია არ განგაცვიფრონ. ოკეანეებში ნავარდობენ ფრთისმაგვარი ფარფლ-თათებით, ბუდეებს თხრიან უკანა გამონაზარდებით, ხოლო ზედმეტ მარილიან წყალს ცრემლივით გამოყოფენ თვალებთან დაბოლოებული ჯირკვლებით, თითქოს ტირიანო. პირი ფრინველის ნისკარტს მიუგავთ. ტყავიანი კუ დაფარულია სქელი კანის ფენით, ყველა დანარჩენ სახეობას კი ჯავშანივით გადაკვრია ძვლოვანი გარეგანი ჩონჩხი, რომელიც კერატინისგან შემდგარი ქერცლით იფარება.

ზღვის კუები ხმელეთზე მცხოვრებ თავიანთ ნათესავებს 100 მილიონზე მეტი ხნის წინ გამოეყვნენ. მას შემდეგ ისინი ჯერ ასტეროიდს გადაურჩნენ, რომელმაც დინოზავრები გააქრო, ხოლო 2 მილიონი წლის წინ ასევე გადაიტანეს ზღვის ფაუნის მასობრივი გადაშენების პერიოდი, როდესაც თითქმის ნახევრამდე შემცირდა მათი პოპულაცია. დღეს ზღვის კუ, ანტარქტიდის გარდა, ყველა კონტინენტზე გვხვდება ტროპიკული და ზომიერი სარტყლების წყლებში.

დღეს მეცნიერთა გარკვეული ჯგუფი ფიქრობს, რომ კოლუმბამდელ კარიბის ზღვის აუზში, მხოლოდ ამ ერთ რეგიონში, 91 მილიონი ზრდასრული მწვანე კუ ბინადრობდა. აღნიშნული რაოდენობა კი, დაახლოებით, 10-ჯერ აღემატება ზღვის კუების ყველა სახეობის ზრდასრულ ინდივიდთა ჩვენთვის ცნობილ დღევანდელ რიცხვს. 1700-იან წლებში კაიმანის კუნძულებზე იმდენი კუ სახლობდა, რომ ინგლისელი ახალმოსახლეები ამ ცხოველის ხორცით ამარაგებდნენ იამაიკას, ხოლო ცოტა მოგვიანებით ვესტ-ინდოეთის კუები უკვე ლონდონის პაბებშიც გამოჩნდნენ და თავად ჯონ ადამსიც კი მიირთმევდა ზღვის კუს წვნიანს პირველი კონტინენტური კონგრესისას. თუმცა, 1800-იანი წლებისთვის მათი პოპულაცია უკვე მკვეთრად შემცირდა კარიბის რეგიონში და კუზე მონადირეებმაც ახალ სანაპირო ზოლებს მიაშურეს – ეს იყო პირველი ნიშანი, თუ როგორ შეცვლიდა ადამიანი ამ ცხოველის მომავალს.

კუს კვერცხი დიდად მოთხოვნადი საქონელია აზიისა და ლათინური ამერიკის გარკვეულ ქვეყნებში. უმრავლესობა უკვე წლებია კრძალავს კუს კვერცხით ვაჭრობას, თუმცა 2018 წელს მექსიკის ქალაქ ოახაკაში პოლიციამ ნაგვის ტომრებით დატვირთული პიკაპი გააჩერა, შიგნით კი კუს 22 000 კვერცხი აღმოჩნდა.

ახალი კვლევის თანახმად, გასული 150 წლის განმავლობაში დახოცეს 9 მილიონი ბისა, მეტწილად მათი მეწამულ-ოქროსფერი ბაკნის გამო, რომლისგანაც აკეთებდნენ თმის სამაგრებს, სათვალეებს, სამკაულის ზარდახშებსა თუ ავეჯს.

გადაშენების პირას მყოფი სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის კონვენციის (CITES) საფუძველზე უკვე 1970-იანი წლებიდან აიკრძალა კუსგან დამზადებული ნივთების გაყიდვა, მაგრამ ეს კანონი ყოველთვის ვერ მუშაობდა. ზუსტი მონაცემები მიუწვდომელია, მაგრამ, მეცნიერთა გათვლით, მხოლოდ 60 000-80 000 მობუდარი მდედრი ბისაა დარჩენილი მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.

კრეგ უელჩი National Geographic-ის შტატიანი თანამშრომელია და მისი უკანასკნელი სტატია მზრალი ნიადაგების ლღობას ეხებოდა. ფოტოგრაფ ტომას პ. პეშაკისთვის ეს მეათე თანამშრომლობაა ჩვენს ჟურნალთან.

სრული ვერსია წაიკითხეთ ოქტომბრის ნომერში.