ცვლილებები, რომელთაც ვერ ვხედავთ

ეს ფოტო ცენტრალური ციმბირის, რუსეთის ქალაქ ბერეჟნიკის პოტაშის მაღაროში გადავიღე. ადამიანებს არც კი წარმოუდგენიათ, რა ხდება მიწის სიღრმეში. სანამ 400 მეტრის სიღრმეზე არ ჩავედი და ჩემს თავზე არ გამოვცადე ეს ყველაფერი, მანამდე არც მე ვიცოდი.

ეს ლანდშაფტი ადამიანის თვალს არც უნდა ენახა. მზის სხივი აქამდე არ აღწევს. აქ მოპოვებული წიაღისეული მსოფლიოს მზარდი პოპულაციის საკვების წარმოების განუყოფელი ნაწილია და მსოფლიოს ნარგავების სასუქს წარმოადგენს.

ამ ადგილამდე მოსაღწევად დაახლოებით 10 000 კილომეტრზე, უკუნეთ სიბნელეში გადაჭიმული გვირაბების ქსელი უნდა გაიარო. მე და ჩემი ჯგუფი უზარმაზარ ლიფტში შევედით. ბურუსი იყო, ნესტიანი ჰაერი ძვლებში აღწევდა. შემდეგ სატვირთო მანქანებში გადავსხედით; იქაურობას მანქანის ფარები და ჩვენი სანათურები ანათებდა. ფოტოგრაფობამდე ოქროს მომპოვებელ მაღაროში ვმუშაობდი, მაგრამ მაინც ავღელდი. გვირაბები დაუსრულებლად იყოფოდა. გზის აღნიშვნა დავიწყე X-ით. სინათლე რომ ჩამქრალიყო, დავიკარგებოდით და ჩვენს ძახილს ვერავინ გაიგებდა. ხმა მიწის ქვეშ სწრაფად ქრება.

უძველესი ზღვის ფსკერის კაშკაშა შეფერილობის ფენები, მიწის დაწოლის შედეგად წნევით გაჩენილი პოტაშის სტაფილოსფერი ლაქები და ტალღისებრი ხაზები ულამაზესი იყო. მოლუსკ ნაუტილუსის ნიჟარის მსგავსი ანაბეჭდები კი სინამდვილეში მანქანის დატოვებული იყო. ამ მანქანას მეშახტეები კომბაინს ეძახიან, რომელიც გვირაბს მბრუნავი დისკებით თხრის. კომბაინის მიმართულების შეცვლისას კლდეზე მედალიონის მსგავსი ანაბეჭდი რჩება.

გვირაბები ანთროპოცენის, ადამიანის საქმიანობით განსაზღვრული ახალი გეოლოგიური ხანის მარკერებია. მეცნიერები დედამიწის ქანების ასეთ ცვლილებას „ანთროტურბაციას” უწოდებენ. ოდესმე ჩვენს ქალაქებს ტყეები რომ დაფარავს, ეს გვირაბები ადამიანის არსებობას დაამტკიცებს, ისევე როგორც 20 000 წლის წინანდელი ლასკოს მღვიმის პეტროგლიფები.

უკანასკნელი 40 წელია აღვბეჭდავ იმას, თუ როგორ გარდაქმნის ადამიანი ბუნებრივ ლანდშაფტს. ცვლილებას ფართომასშტაბიანი სისტემები ახდენს, მაგალითად, ტრანსპორტი, ინდუსტრია, სოფლის მეურნეობა. მასობრივ მაგალითებს დავეძებ და მათ „ადამიანის მიერ მითვისებას“ – ჩვენი ნივთების შესაქმნელად საჭირო მასალის დედამიწიდან ამოღებას ვუწოდებ. მადარდებს ის მომხმარებლური სამყარო, რომელიც ჩემს ქალიშვილებს ერგებათ მემკვიდრეობით.

ცოტამ თუ იცის, საიდან მოდის ის რესურსები, რომლებიც მათ ცხოვრებას შესაძლებელს ხდის. ბევრი ჩვენგანი ცათამბჯენებს ხედავს, მაგრამ ვერ ხედავს შუშის შესაქმნელად საჭირო კაჟმიწას. ვხედავთ ბეტონს, მაგრამ ვერ ვამჩნევთ ქვიშის კარიერს. ვამჩნევთ ფერმებს, მაგრამ არა იმ ტყეებს, რომლებიც ოდესღაც იყო იქ. ვერც პოტაშის მაღაროებს ვხედავთ, სადაც ნარგავებისთვის სასუქი მოიპოვება. ინის და იანის კონცეფცია არ გვესმის – დიდი ქმნილების უკან დიდი ნგრევა დგას.

ედვარდ ბარტინსკის უახლესი ნამუშევარია „ანთროპოცენის მულტიმედიური პროექტი“. მისი წინა სტატია კალიფორნიის წყლის კრიზისს ეხებოდა.