შადრაკ ნიონგეზას დანასთან შეხვედრა ალიონიდან მოკლე ხანში დანიშნეს.

წინა დღეს, დასავლეთ კენიის ბუკუსუს ტომის, 14 წლის წინადაუცვეთავი ბიჭუნა ლითონის ფირფიტის სამაჯურებზე დამაგრებულ, ფრთებით მორთულ ეჟვნებს დილიდან აჟღარუნებდა; შადრაკი მამამისის ეზოში მანგოს ხის ქვეშ ცეკვავდა. მისი უფროსი მეგობრები და ნათესავები კი გარშემო მარშირებდნენ, ჯოხებს უქნევდნენ და თან სიმამაცეზე, ქალებსა და დასალევზე მღეროდნენ.

დღის მეორე ნახევარში შადრაკმა კიდევ ერთი რიტუალი შეასრულა: თანმხლებ პირებთან ერთად, დედის ძმას ეწვია. ბიძამ ბიჭუნას ძროხა გაატანა, თუმცა მანამდე სახეში უთავაზა და მიაძახა, ქალაჩუნას უფრო ჰგავხარ, ვიდრე დაკაცებისთვის გამზადებულსო. ბიჭუნამ, რომელმაც „სიქებო“, ბუკუსუს ტომის წინადაცვეთის ცერემონია მოითხოვა, ცრემლი ვერ შეიკავა. თუმცა, გაბრაზებულს უფრო ჰგავდა, ვიდრე შეშინებულს; შინ დაბრუნებული ბევრად უფრო ენერგიულად აჟღარუნებდა „ჩინიმბას“ ეჟვნებს და თავდავიწყებით ცეკვავდა.

მზის ჩასვლისთვის 50-ზე მეტმა სტუმარმა მოიყარა თავი. მამაკაცები ჩალის გრძელ ღეროებს ყოფდნენ „ბუსაში“ – საგანგებოდ ამ დღისთვის მოხარშულ სიმინდის ლუდით სავსე საერთო ქვაბში. შადრაკის ერთ-ერთმა ბიძამ მამის მხრიდან, დანით ახალდაკლული ძროხის გაბერილი კუჭი გაფატრა, ქსოვილის ორი ზოლი ამოჭრა, ერთი პეშვი მომწვანო ფერის შიგთავსი ამოიღო და ძმისშვილს მიუახლოვდა.

„ჩვენს ოჯახში არასდროს არავის შეშინებია!“ – შესძახა მან, „გამაგრდი!“. შემდეგ, ბიძამ აყროლებული მასა მიაყარა მკერდზე, გულდასმით წაუსვა სახესა და თავზე, ძროხის ნაწლავი კი საყელოსავით შემოახვია და გამეტებით სტკიცა ორივე ლოყაზე.

„თუ იცქმუტებ და იყვირებ, უკან აღარ დაბრუნდე! გადალახე მდინარე და გააგრძელე სვლა. შენ უკვე ჯარისკაცი ხარ. თვალში თუ გიჩხვლეტენ, არც დაახამხამო!“

„ომუსინდესთვის“ – ვისაც წინადაცვეთა არ აქვს გავლილი – ახლა უკვე უკან დასაბრუნებელი ყველა გზა მოჭრილი იყო.

იმ ღამით შადრაკი დიდხანს ცეკვავდა „კუმინიას“ – „ბუსათი“ გალეშილი ადამიანების წინაშე. უხუცესები ასწავლიდნენ, რას ნიშნავს მამაკაცობა, არიგებდნენ ჭკუას, უხსნიდნენ უფროსისა და ქალის პატივისცემის მნიშვნელობას, აძლევდნენ პრაქტიკულ რჩევებს, აფრთხილებდნენ, რომ თავი შორს დაეჭირა დაქორწინებული გოგონებისგან. მისცეს ფქვილი, ქათმები და მცირეოდენი თანხა. ეხუმრებოდნენ კიდეც; მის ღირსებასა და სიმამაცეს აბუჩად იგდებდნენ, შუაღამისას, ბოლოს და ბოლოს დართეს ნება დაესვენა. 2 საათზე ისევ გააღვიძეს. ერთ საათში ის ისევ დაუღალავად აჟღარუნებდა „ჩინიმბას” ეჟვნებს და ცეკვავდა. სახეამღვრეული ნათესავ-მეგობრები მღეროდნენ: „სადაცაა მზე ამოვა! გრძნობ დანის სუნს? თითქმის გათენდა!“

ვიდექი აღმოსავლეთ აფრიკის რღვევის ხაზის თავზე მზისა და შადრაკის კაცობაში შესვლის კულმინაციის მოლოდინში. შვილის „დაკაცებას” გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა ბიჭის მამისთვის, უილიამის მდგომარეობა თემში კითხვის ნიშნის ქვეშ იდგა. მე კი ვფიქრობდი საკუთარ მამაზე, რომელიც ივნისში, 91 წლის ასაკში გარდაიცვალა და ჩემს 17 წლის ვაჟზე, ოლივერზე, რომელსაც იმ წუთებში აქედან 12 000 კილომეტრში, ნიუ-იორკში ეძინა. თუმცა, იქნებ არც ეძინა. საწოლში იწვა და ლეპტოპში უყურებდა სპორტულ რეპორტაჟებსა თუ ჰოლივუდის ფილმებს.

შეუძლებელი იყო არ დაგენახა, რამდენად განსხვავდებოდა ამ ორი ბიჭის განვითარების, პრაქტიკულად, ერთი და იმავე ადგილისკენ მიმავალი გზები. შადრაკიც და ოლივერიც მამაკაცებად საშვილოსნოში ჩამოყალიბდნენ ტესტოსტერონის პრენატალური „აბაზანით“. ორივე მნიშვნელოვანი გარდატეხის – მძლავრი ჰორმონის ჭარბი დოზების მოზღვავებით, ფიზიკურად მომწიფებულ მამაკაცად ტრანსფორმაციის შუა ეტაპზე იყო: სხეულზე თმა, ჩამოყალიბებული კუნთები, განიერი მხრები, მომეტებული სექსუალობა, რისკისკენ მიდრეკილება, აგრესიის პოტენციურად მომატებული დონე. ორივე იწყებდა ევოლუციის მილიონობით წლის განმავლობაში დაპროგრამებულ ქცევით ტენდენციებსა თუ მანერებთან გამკლავებას.

თუმცა, შადრაკი მოწიფულობაში შედიოდა იმ კულტურაში, რომელშიც მამაკაცისა და ქალის დანიშნულებას ჯერ ისევ ტრადიცია მიჯნავს და ბიჭები, სულ ცოტა, ორასწლოვან რიტუალს ასრულებენ. მეორე მხრივ, ოლივერი ზრდასრულ ასაკს აღწევს ამერიკულ კულტურაში, რომელიც გენდერულად ნეიტრალური საზოგადოებისკენ მიისწრაფის, რაც იმდენად დაშორდა ანატომიური ნიშნით დეფინიციებს, რომ 2016 წელს აშშ-ის იუსტიციის, განათლებისა და თავდაცვის სა-მინისტროებმა მხარი დაუჭირეს ანტიდისკრიმინაციულ პოლიტიკას, რომელიც აღიარებს პიროვნების გენდერულ თვითგამორკვევას.

შადრაკისაგან განსხვავებით, ოლივერი ვერ დაეყრდნობა ტრადიციულ წარმოდგენას, თუ რას ნიშნავს მამაკაცად ყოფნა. თანასწორობის სახელით, გენდერული სტერეოტიპები თავდაყირა დადგა ან უარყოფილ იქნა. მისთვის არ არის გამაოგნებელი ან მიუღებელი ქალი პოლიციელი, ან მამაკაცი ექთანი.

ჩვენს გარემოცვაში არ არსებობს საინიციაციო რიტუალები და საჯარო წეს-ჩვეულებები, რომლებიც გარკვევით საზღვრავენ ოლივერის ყმაწვილობიდან კაცობაში გადასვლას. ერთი სიტყვით, მამაკაცობა არის რაღაც, რაც მეტწილად თვითონ უნდა გაიაზროს. ვხედავ, რომ ამაზე ფიქრობს; ცდილობს ფეხიფეხზე არ გადაიდოს, რაც ქალური მანერის გამომხატველად ითვლება; წერითი დავალების, გამოცდების, კალათბურთის მოედანზე შეჯიბრების დროს კი რაღაც ამტა-ნობის მსგავსის გამომუშავებას ცდილობს, რაც შადრაკის სილის გაწნისას გამოვლენილი სიმტკიცის ბევრად უფრო რბილი ფორმაა.

მეცნიერები, ისევე როგორც ნებისმიერ ჩვენგანს, ვერც მას სთავაზობენ მეტ სიცხადეს. კითხვები, რომლებიც თან ახლავს მოწიფულობასა და მის მონათესავე ვაჟკაცობისა და მამაკაცურობის კონცეფციებს, საუკუნეების განმავლობაში იწვევდა კულტურისა და ბიოლოგიის შესახებ პოლიტიკურად მოტივირებულ დებატებს. ანთროპოლოგები და სოციოლოგები, როგორც წესი, კულტურისკენ იხრებიან და ფიქრობენ, რომ მამაკაცობას აყალიბებს საზოგადოება. „მამაკაცები“ ხდებიან და არა – იბადებიან, ამტკიცებს სოციოლოგიის პროფესორი, მაიკლ კიმელი: „მამაკაცობა არ არის შინაგანი არსის გამოვლინება. ის არ ამოტივტივდება ცნობიერებაში ჩვენი ბიოლოგიური აგებულებიდან; ის ჩვენს კულტურაში იქმნება. ფაქტობრივად, მამაკაცობის ტრანსცენდენტური, დროში განუსაზღვრელი დეფინიციის ძიება თავად წარმოადგენს სოციოლოგიურ ფენომენს – ჩვენ გვახასიათებს რაღაც დროში განუსაზღვრელისა და გარეგანის ძიება. როდესაც ძველი დეფინიციები აღარ მუშაობს, ხოლო ახალი – მხოლოდ ახლა იწყებს დადგენას“.

ზოგი ფემინისტი მეცნიერის მტკიცებით, გენდერული განსხვავებები არის მხოლოდ ფაბრიკაციები და ეს ე. წ. მამაკაცური ნიშან-თვისებები მეტი არაფერია – თუ არა ცისფერი ტანისამოსი, რომელსაც ახალშობილ ბიჭუნებს აცმევენ სამშობიაროში. ეჭვგარეშეა, ეს ეხება მრავალ გენდერულ სტერეოტიპს, მამაკაცისა და ქალის ინტელექტს შორის განსხვავებას, ინსტინქტებს, რაციონალურობასა და ემოციებს. ყველა იმ მშობლის მსგავსად, რომლებსაც ქალ-ვაჟი ჰყავთ, მეც მაინტერესებს: ხომ არ არსებობს, კულტურული სოციალიზაციის გარდა, ქცევების განმსაზღვრელი უფრო მეტი ფაქტორი, რომლებიც, სავარაუდოდ, მიზანმიმართული შეგონებების გარეშე მუშაობს? მახსენდება, როგორ ცდილობდა, ამგვარი მოქმედებისთვის ჯერ კიდევ ძალიან პატარა ოლივერი ჩემთან ბურთის თამაშს. ანალოგიურად, შესაძლოა, მისი დის – ინდიას შემთხვევაშიც არსებობდა კულტურულ სოციალიზაციაზე რაღაც უფრო ღრმა ფაქტორი, რის გამოც თავის თოჯინებს ერთმანეთთან ჩუმად ასაუბრებდა?

მინაწერის გახსნა

გააზიარეთ ფოტო

მინაწერის გახსნა

„ქალები და მამაკაცები ერთნაირად არ აზროვნებენ“, აღნიშნავს ფსიქოლოგიის პროფესორი სტივენ პინკერი თავის წიგნში „სუფთა დაფა“. რესურსებისა და შეწყვილებისთვის კონკურენციით განპირობებული გადარჩევის წნეხის შესაბამისად, კვლევები, რომლებიც ათწლეულებს მოიცავენ, აჩვენებს, რომ მამაკაცები უკეთ უმკლავდებიან ისეთ ინტელექტუალურ დავალებებს, რომლებიც საგნების სივრცეში წარმოსახვას მოითხოვს (გოგონებს პრობლემების გადაჭრის სხვა უნარებში გააჩნიათ უპირატესობა). როგორც წესი, ბიჭუნები ფიზიკურად უფრო აგრესიულები არიან.

ზოგიერთი აგრესიული ქცევა, შესაძლოა, დაკავშირებული იყოს ტესტოსტერონის დონესთან (დაახლოებით 10 წლის ასაკიდან იწყება და პიკს მოზარდობის ბოლო წლებში აღწევს), რომელიც ბიჭუნებში 10-ჯერ უფრო მაღალია, გოგონებთან შედარებით.

ერთ-ერთი ყველაზე მკაფიო მაგალითი, რომ მამაკაცობის ბევრი ელემენტის განმსაზღვრელი ბიოლოგიაა, ალბათ, არის ის იშვიათი გენეტიკური მდგომარეობა, რომელსაც ანდროგენის არამგრძნობელობის სინდრომი ეწოდება. ჩვილები იბადებიან Y ქრომოსომით და, შესაბამისად, ბიოლოგიურად მამაკაცები არიან, თუმცა მათ ორგანიზმს არ შეუძლია ტესტოსტერონის გამომუშავება და ამიტომ ქალური ფენოტიპი აქვთ: ქალური ნაკვთები და თვისებები. ისინი თავს ქალე-ბად გრძნობენ. თუმცა, საკვერცხეებისა და საშვილოსნოს ნაცვლად, სათესლე ჯირკვლები აქვთ. არ შეუძლიათ მშობიარობა. ეს სინდრომი, როგორც ჰერბერტი თავის წიგნში („ტესტოსტერონი“) აღნიშნავს, არის „თვალსაჩინო დემონსტრირება, რომ სწორედ ტესტოსტერონი უდევს საფუძვლად იმას, რასაც „მამაკაცობას“ ვუწოდებთ.

და აი, შადრაკი მზის პირველი სხივებითა და ბუკუსუს ტომის კულტურული იმპერატივებით წახალისებული და კიდევ იმით, რასაც მეცნიერები ტესტოსტერონის 1200 ნანოგრამს უწოდებენ ერთ დეცილიტრზე მოზარდი ბიჭის სისხლის მიმოქცევის სისტემაში, ფეხით გაემართა ჩრდილოეთით, ახლომდებარე მდინარე ჩველესკენ. თან ახლდა 30-ზე მეტი მამაკაცი. ამალა გაბმული სიმღერით მიიჩქაროდა წითელთიხიან გზებზე, სიმინდისა და შაქრის ლერწმის ყანებზე. შადრაკს ეჟვნები და ლითონის სამაჯურები შეხსნეს, მიხაკისფერი შორტებიც გაიძრო და შიშველი ჩაუყვა მდინარის ბალახიან ნაპირს. ბიძა უკან მიჰყვებოდა. ლელქაშებში შეფარებულმა შადრაკმა ძროხის ლორწო ჩამოირეცხა. როდესაც კვლავ გამოჩნდა, მუქი ნაცრისფერი ტალახით იყო მოთხვრილი. თავზე კი ბალახის ყლორტი ჰქონდა მიკრული, ჩრდილოური პრანწიას ქოჩორივით.

ახლა ამალა უკან სამხრეთისკენ მობრუნდა, შადრაკის მამის სახლისკენ, სწრაფი სირბილით და სხვადასხვა მარშრუტით, რათა ჩაეშალათ ავის მსურველი ხალხის ჯადოსნობა.

უზარმაზარი ბრბო შადრაკს ელოდა. ბიჭმა ეზოში შეაბიჯა და დასავლეთს, მისი ბავშვობის დასასრულის სიმბოლოს გახედა. ისევ შოუმენის მანერებით, შადრაკმა მარცხენა ხელით დოინჯი შემოიყარა, მარჯვენა – თავზე დაიტყაპუნა. წინადაცვეთის პროცედურის შემსრულებელმა მის საზარდულთან ჩაიმუხლა. ოპერაცია წამებში დამთავრდა. შადრაკს თვალიც არ დაუხამხამებია. წინადამცვეთმა ოპერაციის დასრულების ნიშნად დაუსტვინა და სიამაყით აღსავსე შადრაკმა უმალ დაიწყო წრიულად სირბილი. დედამ, დეიდამ და სხვა ქალებმა სიხარულის ყიჟინა დასცეს.

მამა, ბიძა და სხვები ჩატარებული „სამუშაოს“ დასათვალიერებლად მივიდნენ, იხრებოდნენ და ისე ახლოდან აკვირდებოდნენ, თითქოს ხელახლა ამოწმებდნენ ლატარიის ბილეთის მომგებიან ნომერს. აკანკალებული, შესაძლოა, შოკში მყოფი შადრაკი ჩამოჯდა. ქალებმა ნაირფერი შალები შემოახვიეს.

მომდევნო ოთხი დღე მის გამოჯანმრთელებას უნდა დათმობოდა. ამ თემის ტრადიციის თანახმად, ინიციაციის ახალგავლილი ბიჭები ოთხი თვის განმავლობაში იზოლირებული არიან. ენიშნებათ ერთგვარი მეურვე, რომელმაც უნდა ასწავლოს ნადირობა, ქოხის აგება და ტყავის თრიმვლა. ასევე, თუ როგორ გახდეს მრისხანე მეომარი, შეძლოს საქონელზე თავდამსხმელთა მოგერიება და თავადაც დაესხას თავს. ბუკუსუს ტომის ზოგიერთი ახალგაზრდა დღემდე ეუფლება ამ უნარ-ჩვევებს, მაგრამ შადრაკი სექტემბერში სკოლას დაუბრუნდება. „შეგიძლია, სკოლაშიც იყო მრისხანე“, ამბობს სიმიუ ვანდიბა, ნაირობის უნივერსიტეტის ბუკუსუს ანთროპოლოგიის პროფესორი: „შეგიძლია ტრადიციული ღირსებები თანამედროვე ცხოვრებას მიუსადაგო“.

შადრაკს უკვე ეპყრობოდნენ განსაკუთრებული პატივისცემით; მას უკვე გააჩნდა უფლება – ესარგებლა ახალი პატრიარქალური პრივილეგიებით; აღარ დაავალებდნენ მდინარიდან წყლის მოტანას, შეშის მოგროვებას ან გამოგვას. ქალები მის გემოვნებას გაითვალისწინებდნენ საჭმლის მომზადებისას. ექნებოდა საკუთარი ქოხი და აღარ დაიძინებდა დედამისის სახლში. დეკემბერში, ისევე როგორც ძველად, ჩატარდება „კუკვალუკას“ ცერემონია. მაშინ საბოლოოდ დასრულდება „ომუსინდედან“ „ომუსანიში“ გადასვლის პერიოდი და 14 წლისას ოფიციალურად მიიღებენ ბუკუსუს მიწაზე, როგორც სრულფასოვან მამაკაცს.

ბუკუსუს ტომის წინადაცვეთის ცქერისას, ერთდროულად ორი წინააღმდეგობრივი გრძნობა გიპყრობს: აღტაცებისა და შეძრწუნების. შეძრწუნების იმიტომ, რომ ბავშვი მაინც ბავშვია. ერთ კვირაში ხუთი წინადაცვეთა ვნახე და ზოგიერთი „ომუსინდე“ კიდევ უფრო პატარა იყო და ნაკლებად მზად ჩანდა ამ გამოცდისთვის. ნუთუ 10 წლის ბიჭის თავისუფალი არჩევანია ასეთი მტკივნეული და პოტენციურად საშიში ოპერაციის ჩატარება? ბიჭის, რომელიც აცდუნა მოსალოდნელმა პრივილეგიებმა და ემორჩილება ტომის კანონებს? თუმცა უნდა ითქვას, რომ ის, რაც შადრაკს გაუკეთეს, სულაც არ არის ისეთი სასტიკი უკიდურესობა, რასაც სხვა კულტურებში სჩადიან ბიჭუნების კაცებად გადასაქცევად. ავსტრალიაში, მარდუჯარას ტომის აბორიგენ ბიჭუნებს, მოჭრის შემდეგ საკუთარ ჩუჩებს აჭმევენ. სატერე-მაუეს ტომის ბიჭუნები ბრაზილიის ამაზონში, ხელებს ყოფენ ტროპიკული ჭიანჭველებით (Paraponera clavata) სავსე ხელთათმანებში. მათი ნესტარი ბუნებაში არსებულთაგან, ერთ-ერთ ყველაზე ნეიროტოქსიკურ, ძლიერი აგონიის გამომწვევად მიიჩნევა.

რატომ? რასაკვირველია, პასუხი არის ომისთვის მზადება. როგორც ანთროპოლოგი დევიდ გილმორი აღნიშნავს, იქ, სადაც რესურსები მწირია და კოლექტიური კეთილდღეობა არაა განსაზღვრული, „გენდერული იდეოლოგია ცხოვრების მატერიალურ პირობებს ასახავს“. ბიჭები „იწრთობიან“ და „ამტანები ხდებიან“, რათა შეძლონ გამრავლების, უზრუნველყოფისა და დაცვის იმ კლასიკური მოვალეობების შესრულება, რასაც მამაკაცები ათასწლეულების განმავლობაში ასრულებდნენ – იქნება ის გამოყენებული სხვა მამაკაცების აგრესიის მოსაგერიებლად, თუ სუსტების დასაჩაგრად და მათგან სარგებლის მისაღებად, ძალადობა მამაკაცობის ლაიტმოტივია უამრავ კულტურაში. ვიდეოთამაშების, ბოევიკების, ჰოკეის მატჩისა თუ განვითარებულ ქვეყნებში მკვლელობების მასშტაბებით რომ ვიმსჯელოთ, ძალადობა იქაც ძალიან ხიბლავთ მამაკაცებს, სადაც ცხოვრების მატერიალური პირობები არც თუ ურიგოა.

რას შეუძლია ამ მოჯადოებული წრის გარღვევა, რომელიც მამაკაცობას სტოიციზმთან აიგივებს? როგორ უნდა შეიცვალონ მამაკაცები, რომლებიც თავისი შიშით ან ხიბლით, საბოლოო ჯამში, კიდევ უფრო ახალისებენ ძალადობას?

შეძრწუნება რომ დავივიწყოთ, ძნელია, გულგრილად შეხედოთ კულტურას, რომელიც ბიჭებს მამაკაცობაში შესვლის ასეთ გზას სთავაზობს, გზას – მკაფიოდ განსაზღვრული ეტაპებით. „სისხლი წინაპრებთან გვაკავშირებს“, მითხრა შადრაკის ბიძამ. „ამიერიდან, შადრაკი მამაკაცური პრივილეგიებით ისარგებლებს და იმ კერძს მიირთმევს, რომელიც უნდა, მაგრამ ამ პრივილეგიებს თან ახლავს ვალდებულებები, პასუხისმგებლობები და, გარკვეული მოსაზრებით, რიტუალის დროს უხეში მოპყრობის ატანაც, რაც, შესაძლოა, მართლაც დაეხმაროს ამ ბიჭუნებს. ისინი ისწავლიან, რომ ყოველთვის არ უპასუხონ ძალადობას ძალადობით“. „თუ ნეხვი გესროლეს, პირდაპირი მნიშვნელობით, გეცოდინებათ, რომ ყველაფერს უნდა გაუძლოთ, რასაც ცხოვრება გესვრით“, ამბობს ბუკუსის ტომის ტრადიციებზე მომუშავე ჟურნალისტი დენიელ ვესანგულა.

ამას ემატება მხარდაჭერა „ბაკოკისგან“, ბიჭების საძმოსგან, რომლის წევრებსაც ერთსა და იმავე დროს გაუკეთეს წინადაცვეთა და ერთ ასაკობრივ ჯგუფს მიეკუთვნებიან. „ბაკოკები მთელი ცხოვრების მეგობრები არიან“, ამბობს ვესანგულა. „ისინი წაიღებენ თქვენს კუბოს და გათხრიან თქვენს საფლავს. თუ არასწორად მოიქცევით, მშობლები „ბაკოკის“ გამოგიგზავნიან და ისინი მოგიყვანენ ჭკუაზე“. შესაძლოა, დაკაცების მრავლისმეტყველი რიტუალების არარსებობაც იყო მიზეზი, რომ ოლივერის სკოლაში ახალგაზრდული თეატრალური ჯგუფი მოიწვიეს და დადგეს პიესა „ახლა, როცა უკვე კაცები ვართ“.

თუ ჩემი ვაჟი გაურკვევლობაშია და კარგად არ იცის, რას ნიშნავს მამაკაცობა, ვფიქრობ, ჩემი ბრალიც არის, რადგან მამისგან მემკვიდრეობით მიღებული თვითშეცნობის უფორმო ტრადიცია განვაგრძე. ის არასდროს მიწყალებდა გულს სექსზე შეურაცხმყოფელი საუბრებით. ამ კონექტიკუტელ ათეისტს არ გამოუგონია „ბარ-მიცვას” მსგავსი რიტუალი ჩემთვის. მე არ ვიცი, რომელმა რიტუალებმა მომიყვანა ბავშვობიდან იქამდე, რასაც ახლა წარმოვადგენ, მთელი რიგი სანახევროდ ჩამოყალიბებელი უნარებით, არსებობს უამრავი ისეთი საქმე, რომელთა კეთება დღესაც არ შემიძლია.

შარშან, გაზაფხულზე, სიცოცხლის ბოლო თვეებში, მამაჩემს ვკითხე, ოდესმე თუ გიცდია ჩემი მოწიფულობისთვის შემზადება-მეთქი. საგონებელში ჩავარდა. შევეკითხე, იქნებ მამამისმა გააკეთა მისთვის რაიმე მსგავსი? კიდევ უფრო ჩაფიქრდა. ჩემი აზრით, ის მამაკაცად აშშ-ის სამხედრო ფლოტმა ჩამოაყალიბა. სიცოცხლის ბოლოს მას 15 წუთის წინ ჩატარებული სამედიცინო პროცედურებიც ავიწყდებოდა, თუმცა ახსოვდა ყველა ის თანამებრძოლი, ვისთან ერთადაც მეორე მსოფლიო ომი გამოიარა.

ვფიქრობ, რიტუალების არარსებობის პირობებში, ჩემს ოჯახში მამაკაცობის განმსაზღვრელი უნდა იყოს ღირებულებათა კოდი, რომელიც, ძირითადად, მაგალითით გადაეცემა. ერთხელ მამაჩემმა კოლეჯში ჩემს მეზობელს აუხსნა, თუ რატომ არ სჭირდებოდა იარაღი ოჯახის დასაცავად. ფრაზა, რომელიც ახლა გარკვეული სახის ლიბერალური იდეალიზმის კულმინაციურ ნიშნად მოჩანს, წარმოაჩენს მამაჩემის მთავარ შეხედულებას მამაკაცობაზე, მან თქვა: „იმ დღეს, როცა იარაღს გამოვიყენებ ადვოკატის ნაცვლად, დასაცავი აღარაფერი იქნება“. ეს ფრაზა საკმაოდ უჩვეულოდ ისმის დღეს, ეპოქაში, როდესაც ახალდაკაცებული ბიჭები ტეხასის უნივერსიტეტში პისტოლეტებით დადიან. მაინტერესებს, თუ არსებობს კაცობაში შესვლის იმდენად „ვირტუოზული“ რიტუალი, რომ ის ღირებულებები გადმოსცეს, რაც მამაჩემმა დაინახა ორ ხელოვანში – იუმორისტ რობერტ ბენჩლისა და დიდ მესაყვირე ლუი არმსტრონგში. სწორედ, ამ ორმა პიროვნებამ ჩამოაყალიბა მისი მსოფლმხედველობა, პატივს სცემდა მათ „იუმორის, წესიერებისა და სიცოცხლის სიყვარულის გამო”.

მე არ ვიცი, რამდენად სასარგებლოა ოლივერისთვის იცოდეს, რომ არსებობს მილიონი განსაზღვრება, რას ნიშნავს კაცად ყოფნა ან რომ ის თავისუფალია თავის არჩევანში, თავად გაარკვიოს, რა მოეთხოვება კაცობაზე პრეტენზიის გასაცხადებლად. იმედი მაქვს, რომ სრულიად აცნობიერებს პასუხისმგებლობას, რაც მოწიფულობას მოსდევს, უარყოფს უსამართლობებს სამარადისოდ; ხვდება, რა ნაწილია ბიოლოგია, რა – კულტურა, რა არის პატივსაცემი და შენარჩუნების ღირსი და რა მოითხოვს აშკარა ცვლილებებს. ვიმედოვნებ, რომ ის მაინც გახდება კაცი, სულ ერთია, მოახერხებს თუ არა მის განსაზღვრებას; და არც არანაირ დარიგებას დაელოდება ამ გზის გასავლელად. კარგი იქნება, თუ თავის კომპასს იუმორის, წესიერებისა და სიცოცხლის სიყვარულის ვარსკვლავისკენ მიმართავს.

სრული ვერსია წაიკითხეთ იანვრის ნომერში.