სამხრეთ-დასავლეთ ინდოეთის შტატ კარნატაკაში მდებარე ნაგარაჰოლეს ვეფხვთა ნაკრძალის სახით ჯადოსნური სანახაობა – ნისლში ჩაფლული უღრანი ტყე – დამხვდა.

სიმწვანეში სპილო მიაბიჯებს, გზადაგზა ბუჩქებსა და ფოთლებს შეექცევა და გიგანტურ ყურებს რიტმულად აპარტყუნებს, თითქოს მეტრონომს აჰყოლიაო. მოშორებით, მდელოზე, გაურები – ინდური ბიზონები – ისე ბალახობენ, ჩვენკენ არც იხედებიან.     

ჩვენი გამყოლი – ფოტოგრაფი შააზ ჯანგი, რომელიც უკანასკნელი 12 წელია ტყეში აშენებულ ქოხში ცხოვრობს, ხალებიანი ირმის გუნდთან ჩერდება. ხეებს შორის კაშკაშა ლურჯი ალკუნი გაიელვებს, ბურუსში მზის სხივები აღწევს. უეცრად სიმშვიდეს ირმის ყვირილი არღვევს. განგაშია – დანარჩენებს აფრთხილებს, რომ სიახლოვეს მტაცებელი დაძრწის. 

მსგავსი გადაძახილები აქ სულ უფრო ხშირად ისმის. ნაგარაჰოლეში მრავლადაა ბენგალის ვეფხვი და ინდური ლეოპარდი. ტურისტები ნაკრძალს ამ კატისებრთათვის თვალის მოსაკრავად აწყდებიან, მათ შორის უჩვეულოდ გაბედული შავი პანთერის – მუქი პიგმენტაციის გამომწვევი მუტაციის მქონე ლეოპარდის – სანახავად. ეს ცხოველი ხშირად ჩანს და ერთგვარ „ვარსკვლავად“ იქცა.

სტუმრებს 848 კვადრატულ კილომეტრზე გაშლილი პარკიდან მხოლოდ მეათედის დათვალიერება შეუძლიათ. ტურისტულ ზონას სამხრეთით მდინარე კაბინი ესაზღვრება, რომლის სანაპიროც ბუჩქნარითა და მაღალი ბალახითაა დაფარული. მათ მიღმა მდელოები, წყაროები და უღრანი ტყეა. ვეფხვებისა და ლეოპარდების თანაცხოვრებისთვის აქ იდეალური გარემოა: ვეფხვები ქვეტყეში დახეტიალობენ, ხოლო ლეოპარდები მათგან უსაფრთხოდ, ხეებზე არჩევენ ნებივრობას.

კონსერვაციულმა სამუშაომ შედეგი გამოიღო და ნაგარაჰოლესა და ინდოეთში მდებარე მრავალ სხვა ნაკრძალში ამ კატისებრთა ნახვის ალბათობა უკანასკნელი ათწლეულის განმავლობაში მნიშვნელოვნად გაიზარდა. ბოლოს ნაგარაჰოლეში 135 ვეფხვი აღრიცხეს, რაც ათი წლის წინანდელ მონაცემთან შედარებით გაორმაგებული რაოდენობაა. 2018 წლის ოფიციალური აღწერის თანახმად, ინდოეთში ველურ ბუნებაში ამჟამად 3000-მდე ვეფხვი ბინადრობს, რაც 2014 წლის შედეგებზე 33%-ით მაღალია, ლეოპარდთა რიცხვმა კი 2014 წლიდან 62%-ით იმატა, თითქმის 13 000-მდე.

მზარდი პოპულაციის კიდევ ერთი ნიშანია კატისებრთა გამოჩენის გახშირება ნაკრძალის ტერიტორიის მიღმაც, რაც ადამიანებთან კონფლიქტის ალბათობასაც ზრდის. „ცენტრალურ ინდოეთში, ჩემი სახლის გარშემო, ვეფხვები ბინადრობენ“, – ამბობს ინდოეთის ველური ბუნების დაცვის საზოგადოების დამფუძნებელი, კონსერვაციონისტი ბელინდა რაითი, რომელიც მადჰია-პრადეშის შტატში, კანჰას ვეფხვების ნაკრძალთან ცხოვრობს.

კონსერვაციონისტებს უკანასკნელი მონაცემები განსაკუთრებით კიდევ იმიტომ ახარებთ, რომ დიდი კატების დათვლა უფრო სანდო მეთოდებით ხდება. 2006 წლამდე ინდოეთში ვეფხვებს ოთხ წელიწადში ერთხელ ითვლიდნენ, მაგრამ ეს უფრო მათი ნაკვალევის მიხედვით მიახლოებითი გაანგარიშება იყო, რომლის შესადგენად გუნდებს ათობით ათასი კვადრატული კილომეტრის დაფარვა, ხანგრძლივი და შრომატევადი ჯაფა უწევდათ. ამჟამად მათ რიცხვს უმეტესწილად ფოტოხაფანგით მიღებული გამოსახულებების საფუძველზე გამოითვლიან, რაც ვეფხვებისა და ლეოპარდების უნიკალური ზოლებითა და ხალებით ინდივიდუალურად ამოცნობის საშუალებას იძლევა. 

კარნატაკის ტყეების მცველთა ხელმძღვანელი ვიჯაი მოჰან რაჯი ნაგარაჰოლესა და სხვა ნაკრძალების წარმატებას ბრაკონიერების მოწინააღმდეგე პერსონალსაც მიაწერს, რომელიც სტრატეგიულად უშუალოდ ნაკრძალში იყო დაბანაკებული. მისი თქმით, ინდოეთის მთავრობა 2010 წელს ვეფხვების პოპულაციის გაორმაგების საერთაშორისო გეგმაში ჩაერთო, დაფინანსება გაზარდა და შედეგად ტყის მცველების მომზადება და აღჭურვილობა მკვეთრად გაუმჯობესდა.

ასევე გაიზარდა ირმის, ტახისა და სხვა ცხოველთა პოპულაციები და,  შესაბამისად, მათი მტაცებლების – ვეფხვებისა და ლეოპარდებისაც. ნაგარაჰოლეში კატისებრთათვის ასევე ხელშემწყობი აღმოჩნდა მზის ენერგიაზე მომუშავე 26 ჭაბურღილი, რომელთა დამსახურებით ტბორები მშრალ სეზონზეც კი არ შრება.

ნაგარაჰოლესა და მსგავს ნაკრძალებში კატისებრთა ბედი ნაწილობრივ ასევე დამოკიდებულია ცხოველებსა და მიმდებარედ მცხოვრებ თემებს შორის კონფლიქტის მინიმუმამდე დაყვანაზე. პარკის მოსაზღვრე ერთ-ერთ სოფელში ვნახე ბავშვები, რომლებიც ტალახიან გზაზე  საბურავების გაგორებით ერთობოდნენ. მათ ეჟვნების წკარუნით ჩაუარეს ურიკაში შებმულმა კამეჩებმა.

ინდოეთის ნაკრძალებში ტერიტორიული კონკურენციის ზრდის შედეგად ვეფხვები და ლეოპარდები ასეთ სოფლებში სულ უფრო ხშირად გადადიან და საქონელს, ზოგჯერ კი ადამიანებსაც ხოცავენ. მხოლოდ კარნატაკის შტატში 2019-2021 წლებში ვეფხვებს ემსხვერპლა არანაკლებ ცხრა ადამიანისა.

მიუხედავად იმისა, რომ კატისებრთა სანახავად ჩამოსული ტურისტების წყალობით შემოსავალი იზრდება, ფული ადგილობრივ მოსახლეობამდე მაინც არ მიდის. „ამიტომ ისინი არ თვლიან, რომ ვეფხვების არსებობა მათ რამეში ადგებათ“, – ამბობს  რაითი. კონსერვაციონისტებს მიაჩნიათ, რომ სიახლოვეს მცხოვრებ თემებს ნაკრძალების წარმატებაში უფრო მეტი ჩართულობა უნდა ჰქონდეთ; წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბოლო ათწლეულის მიღწევები შეიძლება წყალში ჩაიყაროს.

იუდჰიჯიტ ბჰატაჩარჯი National Geographic-ის შტატგარეშე თანამშრომელია. შააზ ჯანგი ლეოპარდებმა გაიტაცა და კატისებრთა ცხოვრების დოკუმენტირებას ასობით საათი შეალია.