გორონგოზის აღორძინება
ზაფხულში, მუსონების სეზონზე, გვიანი ნოემბრიდან მარტის შუა რიცხვებამდე, წვიმის ღრუბლები ინდოეთის ოკეანის პასატურ ქარებს მოზამბიკისკენ მოჰყვებიან
ღვთის მადლი უფრო და უფრო სწრაფად ტოვებდა გორონგოზას. ახლა ის ღმერთის კეთილგანწყობის გარეშე დარჩა და უმძიმესი დროება დაუდგა.
ზაფხულში, მუსონების სეზონზე, გვიანი ნოემბრიდან მარტის შუა რიცხვებამდე, წვიმის ღრუბლები ინდოეთის ოკეანის პასატურ ქარებს მოზამბიკისკენ მოჰყვებიან. სანაპიროს რომ გადაკვეთენ, სიცოცხლეს უბრუნებენ მიომბოს ტყეებს ჩერინგომას პლატოზე, შემდეგ კი სავანებსა და ჭალებს – აღმოსავლეთ აფრიკის რღვევის ხაზზე. ბოლოს გორონგოზის მთის ფერდობებს ეჯახებიან და წირვის დასასრულს წარმოთქმული დალოცვასავით უზარმაზარ ნიაღვრებად მოედინებიან.
გორონგოზის მთის მასივი, რომლის სიმაღლე 1863 მეტრს აღწევს, თითქმის ორ მეტრ ნალექს იჭერს წელიწადში. ეს რაოდენობა საკმარისია ტროპიკული ტყის ტენიანობის შესანარჩუნებლად მწვერვალზე და სამხრეთით – პარკში, რომელიც ერთ დროს მსოფლიოს ერთ-ერთი უმდიდრესი აღკვეთილი იყო. სანამ მას მოზამბიკის სამოქალაქო ომი გააჩანაგებდა, გორონგოზის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე სპილოები, აფრიკული კამეჩები, ბეჰემოთები, ლომები, გარეული ღორები და ათზე მეტი სახეობის ანტილოპა ბინადრობდა. ახლა გრეგ კარის, ამერიკელი ბიზნესმენისა და ფილანთროპის დამსახურებით, (ის გორონგოზის აღდგენის პროექტის ხელმძღვანელია), ზოგიერთი ცხოველი ისევ უკან ბრუნდება. 2010 წელს პარკში ისტორიული მოვლენა აღინიშნა: მოზამბიკის მთავრობამ გამოასწორა მისი შექმნისას დაშვებული შეცდომა: მთის მასივი, მაცოცხლებელი მდინარეების წყარო, პარკის გაფართოებულ საზღვრებში მოაქცია.გორონგოზის მთის მწვერვალის ტროპიკული ტყე, რომლის ფართობი დაახლოებით 75კმ2-ია, სავანასა და მინდვრის ზღვაში ამოსული ეკოლოგიური კუნძულია.
ის საკმაოდ ძნელი მისადგომია, ამიტომ ბიოლოგების მიერ დიდწილად გამოუკვლეველია.
ავტორს პარკში ასისტენტობას ტონგა ტორსიდა უწევდა – გორონგოზის მთაზე დაბადებული ახალგაზრდა კაცი. ის ერთ-ერთი პირველი იყო თავისი სოფლიდან, ვინც საშუალო სკოლა დაამთავრა. ეს დიდი მიღწევაა, რადგან მეშვიდე კლასის ზევით სწავლის გასაგრძელებლად საჭიროა თანხა და სასკოლო ფორმის ტარება. ამის საშუალება კი ძალიან ცოტა ადგილობრივ ოჯახს თუ აქვს. ტორსიდამ ტანზანიის კოლეჯის სტიპენდიის მიღების ამბავი შეიტყო. ის ოთხ ენაზე საუბრობს, გორონგოზის შესახებ საფუძვლიანი ცოდნა აქვს და გეგმავს ველური ბუნების შემსწავლელი ბიოლოგი გახდეს.
ერთი თქმულება გვიამბობს თუ რატომ ითვლებოდა გორონგოზის მთა წმინდად; შორეულ წარსულში ღმერთი ხალხთან ერთად მთაზე ცხოვრობდა. მაშინ ადამიანები გოლიათები იყვნენ ამიტომ არ ეშინოდათ მისი და მუდმივად რაღაცას თხოვდნენ. მაგ: გვალვის დროს წყალს ითხოვდნენ. შემოქმედი დაღალა გამუდმებულმა, მომაბეზრებელმა თხოვნამ და ზეცაში გადაბარგდა. გოლიათი ადამიანები თავისას არ იშლიდნენ და მთიდანაც სწვდებოდნენ ღმერთს. ბოლოს და ბოლოს, თავისი ადგილი რომ მიეჩინა, ღმერთმა მათი დაპატარავება გადაწყვიტა. ამის მერე ცხოვრება ბევრად გართულდა – და ასეა დღემდე.
დღეს, გორონგოზის შველას გრეგ კარის გუნდი ცდილობს მეზობელი სამხრეთი აფრიკიდან სპილოები და აფრიკული კამეჩები ჩამოიყვანეს. რიგში დგანან ანტილოპა კანა და ზებრა. თუმცა, ომამდელი ეკოლოგიური წონასწორობის სრულ აღდგენამდე ჯერ საკმაოდ შორია.
დაზიანებული პარკის აღდგენა ბევრად უფრო ძნელია, ვიდრე ახლის შექმნა, გორონგოზა კი, განსაკუთრებით მისი მთა, ჯერ კიდევ საფრთხის წინაშე დგას. ადგილობრივმა გლეხებმაც დიდი ზიანი მიაყენეს მას. მათ დაივიწყეს წმინდა მთის ტაბუ და ფერდობზე პატარ-პატარა ნაკვეთებისათვის ტერიტორიების გასუფთავება დაიწყეს. მაღალი ხეები მოჭრეს და ტენიანი, ნოყიერი ნიადაგი სიმინდისა და კარტოფილის ყანებად აქციეს. ბოლო ათ წელიწადში პირველადი ტროპიკული ტყის ფართობი ერთ მესამედზე მეტით შემცირდა.
ბიოლოგი ედუარდ ო. უილსონი გიამბობთ ამ არაჩვეულებრივი ადგილის ისტორიას, გაგაცნობთ იმ ადამიანებს, რომელთა ძალისხმევით ეს უნიკალური პარკი ძველ დიდებას ძნელად, მაგრამ თანდათანობით მაინც იბრუნებს. ვრცლად სტატიას ჩვენი ჟურნალის ივლისის ნომერში იხილავთ.
სრული ვერსია წაიკითხეთ ივლისის ნომერში.