1949 წელს, ევროპული ავტორიტარიზმის მუქარის პერიოდში, ბრიტანელმა მწერალმა ჯორჯ ორუელმა გამოაქვეყნა თავისი დისტოპიური შედევრი „1984“. წიგნის პირქუში შეგონება იყო: „დიდი ძმა გითვალთვალებს“. რამდენადაც შემაშფოთებელი აზრი უნდა იყოს ეს, „თვალთვალი“ მაშინ ტექნიკურად საკმაოდ რთული იყო. ამ წელსვე, 1949-ში, ამერიკულმა კომპანიამ პირველი გასაყიდი CCTV სისტემა გამოუშვა, ორი წლის შემდეგ კი, 1951 წელს – „კოდაკმა“ პორტატიული ვიდეოკამერა, „ბრაუნი“.

დღეს ინტერნეტში წლიურად 2,5 ტრილიონ სურათს აზიარებენ ან ინახავენ – არაფერი რომ არ ვთქვათ მილიარდობით ისეთ ფოტოსა და ვიდეორგოლზე, რომელსაც არ ავრცელებენ. გზებზე დამონტაჟებულია ათობით ათასი კამერა, რომელსაც სანომრე ნიშნის ავტომატური ამოცნობის მოწყობილობებს, ანუ ANPR-ს ვუწოდებთ. კამერები სიჩქარის გადაჭარბებით მოძრავი მძღოლებისა და არასწორად დაყენებული მანქანების გამოსაჭერადაა, თუმცა, დიდი ბრიტანეთის შემთხვევაში, ისინი პოტენციურ დამნაშავეებზე სათვალთვალოდაც გამოიყენება. სხეულზე მისამაგრებელ კამერებსაც უფრო და უფრო მეტი ადამიანი ხმარობს: არა მხოლოდ პოლიცია, არამედ საავადმყოფოების თანამშრომლები და სხვა არასამართალდამცავი ორგანიზაციების თანამშრომლები. მრავლდება ასევე პირადი მონიტორინგის მოწყობილობები – მანქანებზე მიმაგრებული კამერები. ბევრად უფრო უსიამოვნოა იმ მოქალაქეთა მილიარდობით ფოტო, რომელთაც აზრადაც არ მოსდით, რომ მათ უთვალთვალებენ, სახის ამომცნობი ტექნოლოგია კი ფოტოს უღებს და სამართალდამცავი ორგანოებისა და კერძო სექტორის ისეთ ბაზებში ინახავს, რომელთა კონტროლი ჩვენთვის პრაქტიკულად შეუძლებელია.

1949 წელს, ევროპული ავტორიტარიზმის მუქარის პერიოდში, ბრიტანელმა მწერალმა ჯორჯ ორუელმა გამოაქვეყნა თავისი დისტოპიური შედევრი „1984“. წიგნის პირქუში შეგონება იყო: „დიდი ძმა გითვალთვალებს“. რამდენადაც შემაშფოთებელი აზრი უნდა იყოს ეს, „თვალთვალი“ მაშინ ტექნიკურად საკმაოდ რთული იყო. ამ წელსვე, 1949-ში, ამერიკულმა კომპანიამ პირველი გასაყიდი CCTV სისტემა გამოუშვა, ორი წლის შემდეგ კი, 1951 წელს – „კოდაკმა“ პორტატიული ვიდეოკამერა, „ბრაუნი“.

დღეს ინტერნეტში წლიურად 2,5 ტრილიონ სურათს აზიარებენ ან ინახავენ – არაფერი რომ არ ვთქვათ მილიარდობით ისეთ ფოტოსა და ვიდეორგოლზე, რომელსაც არ ავრცელებენ. გზებზე დამონტაჟებულია ათობით ათასი კამერა, რომელსაც სანომრე ნიშნის ავტომატური ამოცნობის მოწყობილობებს, ანუ ANPR-ს ვუწოდებთ. კამერები სიჩქარის გადაჭარბებით მოძრავი მძღოლებისა და არასწორად დაყენებული მანქანების გამოსაჭერადაა, თუმცა, დიდი ბრიტანეთის შემთხვევაში, ისინი პოტენციურ დამნაშავეებზე სათვალთვალოდაც გამოიყენება. სხეულზე მისამაგრებელ კამერებსაც უფრო და უფრო მეტი ადამიანი ხმარობს: არა მხოლოდ პოლიცია, არამედ საავადმყოფოების თანამშრომლები და სხვა არასამართალდამცავი ორგანიზაციების თანამშრომლები. მრავლდება ასევე პირადი მონიტორინგის მოწყობილობები – მანქანებზე მიმაგრებული კამერები. ბევრად უფრო უსიამოვნოა იმ მოქალაქეთა მილიარდობით ფოტო, რომელთაც აზრადაც არ მოსდით, რომ მათ უთვალთვალებენ, სახის ამომცნობი ტექნოლოგია კი ფოტოს უღებს და სამართალდამცავი ორგანოებისა და კერძო სექტორის ისეთ ბაზებში ინახავს, რომელთა კონტროლი ჩვენთვის პრაქტიკულად შეუძლებელია.

ჩვენ ციდანაც გვიყურებენ. ჩვენს პლანეტას 1700-ზე მეტი სატელიტიაკვირდება. ისინი დაახლოებით 500 კილომეტრის მოშორებით მდებარეობს, თუმცა ზოგიერთს კამეჩის ჯოგისა და ტყის ხანძრის გავრცელების ხარისხის ამოცნობაც კი შეუძლია.

ვინმეს ეჭვი ეპარება იმაში, რომ ბოლო 150 წლის მანძილზე მსოფლიოში უფრო მკაცრი თვალთვალის პირობებში უფრო უსაფრთხოდ ვცხოვრობთ? – შეიძლება, დღეს ჯეკ მფატრავის ვინაობა გვცოდნოდა, ან შეგვეტყო, მარტო მოქმედებდა თუ არა ლი ჰარვი ოსვალდი.

იქნებ ორუელის მდიდარი წარმოსახვა მცდარი იყო? იქნებ დიდმა ძმამ კაცობრიობა გადაარჩინოს დამონების მაგივრად? ან იქნებ ერთიც გააკეთოს და მეორეც?

სრული ვერსია წაიკითხეთ აპრილის ნომერში.