ხევსურეთი, კოშკი

აღმოსავლეთ საქართველოს მთის მკვიდრი მოსახლეობა საკუთარი ტრადიციებითა და რწმენა-წარმოდგენებით გამოირჩევა. ისინი ქრისტიანობამდე ეთაყვანებოდნენ ზეციური ძალების მიწიერ საბრძანისებს, ანუ ჯვარ-ხატებს. ჯვარ-ხატები წმინდა ადგილად ითვლებოდა. ამ კომპლექსური სივრცის მთავარი ნაწილი სამსხვერპლო კოშკია, რომლის წინ ტარდებოდა მსხვერპლშეწირვის რიტუალი. სწირავდნენ ცხვარს, იშვიათად ხარს და სამლოცველოს ნიშას ირმის რქებით ამკობდნენ. აქ ხდებოდა ხალხის დალოცვა, სამსხვერპლო პირუტყვისა თუ ქადა-ნაზუქების კურთხევაც. ცენტრში, ე.წ. „კვრივთან“ მისვლა მხოლოდ ხუცეს-ხევისბერებს შეეძლოთ. არსებობდა მიჯნაც, რომლის გადალახვა ქალებს ეკრძალებოდათ. ჯვარ-ხატებს დამხმარე ნაგებობებიც ჰქონდათ, სადაც საგანძური ინახებოდა და სადღესასწაულო ლუდი იხარშებოდა. ხევსურეთში ყველაზე დიდი დღეობა ათენგენობაა, რომელიც ივლისის მეორე ნახევარში აღინიშნება. ათენგენობის დღესასწაულზე ადამიანები დღესაც მიდიან შესაწირით და ცდილობენ ხატის მფარველობა მოიპოვონ.