ყეფის კაკოფონია ნიშანს მაძლევს, რომ ჩემს კართან მუყაოს ყუთი მოიტანეს. შიგნით თეთრი გოფრირებული პლასტმასის დაკეცილი ფურცელი დევს, რომელიც დიდ ჩემოდანს წააგავს. როდესაც საკმაოდ მკვრივ კონსტრუქციას ვშლი, ჩემი ოთხფეხა მეგობრები ცნობისმოყვარეობით ყნოსავენ მას. ის თითქმის მთლიანად იკავებს ჩემს მისაღებ ოთახს. ცალ მხარეს ნაკეცებზე დაჭერისას, შოკისმომგვრელად მაღალი ხმა მესმის.

ძაღლები დამფრთხალი იმალებიან. მე დაზიანებებს ვეძებ, თუმცა დამტვრეული არაფერია. სამაგიეროდ, პლასტმასის ჩემოდანმა სახე იცვალა და უეცრად ჩემს მისაღებში სრული ზომის კაიაკს ვხედავ.

კომპანია Oru Kayak-ის მიერ შექმნილი ნავი მეცნიერული და ტექნოლოგიური რევოლუციის ნაწილია, რომელიც ორიგამის მრავალსაუკუნოვანი ხელოვნებით არის შთაგონებული. ნაკეცების მათემატიკური კანონზომიერების ახსნის მცდელობამ საოცარი შესაძლებლობები გააჩინა ყველა სახის მასალის – სახის ნიღბის ფილტრების, კაიაკების პლასტმასის თუ ცოცხალი უჯრედების – ფორმით, მოძრაობითა და თვისებებით მანიპულირებისთვის.

„თვალის მიდევნებასაც ვეღარ ვასწრებ“, – ამბობს რობერტ ჯ. ლენგი, ორიგამის ცნობილი ოსტატი და ყოფილი ფიზიკოსი. „ეს მშვენიერი ველია საასპარეზოდ“.

ორიგამის ხელოვნება იაპონიაში სულ მცირე XVII საუკუნიდან არსებობს, თუმცა ქაღალდის დაკეცვაზე მინიშნებები ბევრად უფრო შორეულ წარსულშიც გვხვდება. თავდაპირველი მოდელები მარტივი იყო და რადგან ქაღალდი ძვირი ღირდა, ძირითადად საზეიმო ცერემონიებისთვის გამოიყენებოდა. ქაღალდის გაიაფების შემდეგ ორიგამის იყენებდნენ საჩუქრების შესაფუთად, სათამაშოებისთვის და გეომეტრიის გაკვეთილებზეც კი ბავშვებისათვის.

შემდეგ, XX საუკუნის შუა ხანებში, ორიგამის ოსტატმა აკირა იოშიძავამ ხელი შეუწყო ქაღალდის დაკეცვის სახვით ხელოვნებად გარდაქმნას, მან სიცოცხლე და ინდივიდუალობა შესძინა თავის შექმნილ ყველა არსებას. 1954 წელს იოშიძავამ პირველი წიგნი გამოაქვეყნა ორიგამის შესახებ და პუნქტირის, შტრიხებისა და ისრების ადვილად გასაგები ენის წყალობით ხელოვნების ეს ფორმა უფრო ხელმისაწვდომი გახადა. ამით მან ხელი შეუწყო ისეთი სისტემების განვითარებას, რომლებიც დღესაც გამოიყენება.

1950-იანი წლების ბოლოს, იოშიძავას მიერ შექმნილი დახვეწილი ფორმები, ორიგამის ერთ-ერთი წამყვანი იაპონელი ოსტატის, ტომოკო ფუსეს შთაგონების წყაროდ იქცა. ბავშვობაში, როდესაც დიფთერიისგან გამოჯანმრთელდა, მამამ მას იოშიძავას მეორე წიგნი აჩუქა. გოგონა მეთოდურად ქმნიდა თითოეულ მოდელს და დღემდე ორიგამითაა გატაცებული.

კვლევა

თავის მრავალ მიღწევათა შორის, ფუსე ცნობილია მოდულური ორიგამის ინოვაციებით. უფრო მოქნილი და პოტენციურად რთული მოდელების შესაქმნელად, ის ურთიერთდაკავშირებულ ელემენტებს იყენებს, თუმცა, თავის შრომას იმდენად შემოქმედებად არ თვლის, რამდენადაც – უკვე არსებულის აღმოჩენად – „განძის მაძიებლების მსგავსად“, – ამბობს იგი.

მართლაც, ორიგამი ისეთ ფორმებს იმეორებს, რომლებიც მთელ სამყაროშია გაბნეული და ბუნებრივი სახით გვხვდება, როგორც კვირტიდან ამოსული ფოთლები ან ფრთებშეკეცილი მწერები. იმისთვის, რომ ეს მოხდენილი ნაკეცები მეცნიერებისთვის სარგებლის მომტანი გახდეს, მკვლევრებმა არა მხოლოდ კანონზომიერებები უნდა აღმოაჩინონ, არამედ ამ კანონზომიერებათა მუშაობის პრინციპებსაც უნდა ჩასწვდნენ. ამისთვის კი მათემატიკაა საჭირო.

ორიგამის საინტერესო თარგების მათემატიკურ გააზრებაზე უკვე დიდი ხანია მუშაობს ახალი ინგლისის დასავლეთის უნივერსიტეტის (სპრინგფილდი, მასაჩუსეტსი) მათემატიკოსი, თომას ჰალი.  როდესაც მის სასწავლებელში მათემატიკის კათედრაზე შევდივარ, მაშინვე ვხვდები, რომელია ჰალის კაბინეტი. დერეფნის ბოლოში კარია შეღებული და ყველანაირ გეომეტრიულ ფორმებად დაკეცილი კაშკაშა ფერის ქაღალდები მოჩანს. პატარა ოთახის ყველა კუთხეს ქაღალდის ფიგურები ფარავს – ჭერზე დაკიდებული თუ წიგნების თაროებსა და მაგიდაზე, კომპიუტერის ირგვლივ დახვავებული. ჰალი დიდი ხანია სტრუქტურული ფორმებითაა გატაცებული. ახლაც ახსოვს, ათი წლისამ როგორ გაშალა ქაღალდის წერო და გაოცებული შესცქეროდა ბრტყელი ფურცლის მოწესრიგებულ ნაკეცებს.

თავსატეხი

არსებობს წესები, რომლებიც ამის საშუალებას იძლევა – იხსენებს იგი თავის ფიქრებს. ჰალიც და სხვებიც ათწლეულების განმავლობაში მუშაობდნენ ორიგამის მათემატიკის გასაგებად.

ჩვენი საუბრისას ჰალს საინტერესო ფორმის ან უცნაურად მოძრავი უამრავი მოდელი გამოაქვს. ერთ-ერთი წარმოუდგენლად საკვირველი ფორმისაა. ჰიპერბოლური პარაბოლოიდის ფორმის ამ ელეგანტურად დახვეული ფურცლის შვერილებს კონცენტრულად განლაგებული კვადრატები ქმნიან. მეორე მოდელი – „მთებისა და ხეობების“ წყებად, „მიურა-ორის“ სქემით დაკეცილი ფურცელი, ერთი მოზიდვით იკეცება და იხსნება. ასტროფიზიკოს კორიო მიურას მიერ 1970-იან წლებში შექმნილი ეს სქემა 1995 წელს გაშვებული იაპონური კოსმოსური ხომალდის მზის პანელების კომპაქტური განლაგებისთვის გამოიყენეს.

მას შემდეგ ორიგამის გამოყენება სხვადასხვა ტიპის მასალაზე სცადეს, მათ შორის უჯრედების თხელ მემბრანებზე. ეს უჩვეულო მასალა ფარავს ჰოკაიდოს უნივერსიტეტში კაორი კურიბაიაში-შიგეტომის მიერ შექმნილ თვითდაკეცვად სტრუქტურას. მისი უჯრედები იკუმშება და ბრტყელ სტრუქტურებს უჯრედულ „ლეგოს აგურებად“ აქცევს, ამბობს იგი, რაც ერთ დღეს ორგანოების ზრდას შეუწყობს ხელს.

(დაბეჭდეთ კოსმოსური ქოლგის თარგი)

მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფეროში ორიგამის პოპულარობის მიუხედავად, მკვლევრების მიერ დაკეცვის ადრეულ მცდელობებს წინააღმდეგობები შეხვდა. ჰალს ჯერ კიდევ ახსოვს დისკუსია, რომელიც მას 1997 წელს ჰქონდა ეროვნული სამეცნიერო ფონდის (NSF) პროგრამის ოფიცერთან, პოტენციური პროექტის მონახაზზე ლაპარაკისას ჰალს სიტყვა შეაწყვეტინა პროგრამის მენეჯერმა; მისი თქმით, ფონდი არასოდეს დააფინანსებდა „კვლევას, რომლის სათაურში ნახსენებია ორიგამი“.

ეს სკეპტიციზმი მხოლოდ შეერთებული შტატებით არ შემოიფარგლებოდა. ტომოჰირო ტაჩი, ორიგამის ცნობილი ინჟინერი ტოკიოს უნივერსიტეტიდან, იღიმის და თავს ხრის, როდესაც ვეკითხები, შეხვედრია თუ არა ოდესმე წინააღმდეგობა მუშაობის დროს. იგი ამბობს, რომ იაპონიაში ორიგამის ხშირად საბავშვო გასართობად მიიჩნევენ, თუმცა ეს შეხედულება უკანასკნელი რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში შეიცვალა და ამ ცვლილების სათავეში უმეტესად NSF დგას.

2011 წელს NSF-მა გამოაცხადა ორიდან პირველი კონკურსი, რომლის მონაწილეებსაც ორიგამი და მეცნიერება უნდა შეერწყათ. მკვლევართა ჯგუფები იდეების წარსადგენად შეიკრიბნენ. ამ ნაბიჯმა მზარდ სფეროს ლეგიტიმაცია მიანიჭა. ორიგამის მეცნიერებაში გამოყენებას ფართო გზა გაეხსნა.

ტივტივი

„დიდი რეზონანსი მოჰყვა. ეს ის იყო, რისი დროც დადგა“, – ამბობს ლანგი.

ამჟამად ორიგამი შესაძლებლობების ზღვარი კიდევ უფრო ფართოვდება, განსაკუთრებით ნანოტექნოლოგიაში. ზაფხულის ცხელ დღეს მარკ მისკინს, პენსილვანიის უნივერსიტეტის ინჟინერ-ელექტრიკოსს ვხვდები. პენსილვანიის უნივერსიტეტის სინგჰის ნანოტექნოლოგიების ცენტრის ფართო ფოიეში, კაშკაშა ნარინჯისფერი შუშის კედლის მიღმა ოთახების რიგს გავცქერით, სადაც თავიდან ფეხებამდე დამცავ კოსტიუმებში შემოსილი ადამიანები მიკროსკოპებთან სხედან ან გამწოვი ხუფების ქვეშ მუშაობენ.

მისკინი და მისი სტუდენტები სუფთა ოთახში აწყობდნენ რობოტების არმიას, რომლებიც ზომით მტვრის ნაწილაკებს არ აღემატებიან. ასეთი პატარა რობოტები დიდ კრეატიულობას მოითხოვს. კბილანები და სხვა მექანიზმები მოძრავი ნაწილებით, საუკეთესოდ მუშაობენ ადამიანის ზომის სამყაროში, სადაც იმპულსი და ინერცია ბატონობს, განმარტავს მისკინი. მაგრამ ასე არ ხდება მცირე მასშტაბებში, სადაც მაგალითად, ხახუნის ძალა, იმდენად დიდია, რომ ყველაფერს იკრობს. კბილანები არ ბრუნავს. ბორბლები არ ტრიალებს. ღვედები არ მოძრაობს.

სწორედ აქ გვევლინება მაშველად ორიგამი. დასაკეცი ფორმები ერთნაირად იმოძრავებს ნებისმიერ ზომაზე, ყოველ შემთხვევაში, თეორიულად. მისკინის რობოტები იმავე ტექნოლოგიითაა დამზადებული, რომელიც კომპიუტერული ჩიპების ინდუსტრიაში გამოიყენება. ისინი კიდურებით აღჭურვილ მსხვილ ფანტელებს ჰგვანან. გამშვები მექანიზმის ამოქმედებისას, როგორიცაა ძაბვა, მათი კიდურები იხრება და ეხმარება, გაიარონ სასაგნე მინაზე წვეთებს შორის ან ხელი დაუქნიონ ჩამვლელ ამებას.

მისკინი ამ პატარა რობოტების შესაძლო გამოყენების ფართო სპექტრს ხედავს, მრეწველობიდან მედიცინამდე, თუმცა ამ მომენტისთვის მისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი საზღვრების გაფართოებაა.

ორიგამის განსაკუთრებული პერსპექტივა აქვს ბიომედიცინის სფეროში. მაგალითად, ჯგუფმა, რომელსაც მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის კომპიუტერული მეცნიერებისა და ხელოვნური ინტელექტის ლაბორატორიის დირექტორი, დანიელა რუსი ხელმძღვანელობდა, შექმნა რობოტი, რომელიც შეიძლება დაიკეცოს და წამლის კაფსულაში მოთავსდეს. კაფსულის გადაყლაპვის შემდეგ რობოტი იშლება და საჭმლის მომნელებელ სისტემაში მისი მართვა შესაძლებელია მაგნიტური ველების მეშვეობით. ტესტირებით აღმოჩნდა, რომ მისი გამოყენება შესაძლებელია გადაყლაპული ბრტყელი ბატარეების კუჭიდან ამოსაღებად. ეს პოტენციურად ფატალური მდგომარეობაა, რომელსაც ყოველწლიურად ათასობით ბავშვი აწყდება. „წარმოიდგინეთ, სამკურნალო საშუალების ჩანერგვა სხეულის სიღრმეში ან ასეთი მეთოდით ჭრილობის გაკერვა, უბრალოდ წარმოიდგინეთ ოპერაციების მომავალი ნაკერების, ტკივილისა და ინფექციების რისკის გარეშე“, – ამბობს რუსი.

სწორედ ასეთ დიდ ოცნებებში ეხმარება ორიგამი ყველაზე მეტად მეცნიერების წინსვლას. უძველესმა ხელოვნებამ შემოგვთავაზა ახალი ინსტრუმენტების ნაკრები ფანტაზიის გასაღვივებლად და ისეთი ტექნოლოგიების შესაქმნელად, რომლებიც ოდესღაც შეუძლებლად გვეჩვენებოდა.

შემოდგომის ნათელ დღეს, ვირჯინიაში, აკოტინკის ტბაზე მივდივარ კაიაკით სასეირნოდ. როდესაც პლასტმასის ჩემოდანს ვხსნი, ის გამვლელების ცნობისმოყვარე მზერას იპყრობს. შესაძლოა, ერთ დღეს დასაკეცი ფორმები პროზაულად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ჯერჯერობით ორიგამი კვლავ აოცებს და აღაფრთოვანებს ადამიანებს, რადგან ის მეცნიერებას, მედიცინას და ტექნოლოგიებს მომავლისკენ უბიძგებს. მეც წყლის ზედაპირზე მატივტივებს, ტბის ნაპირიდან შორს.

შტატიანმა ჟურნალისტმა მაია ვეი-ჰაასმა, რომელიც ჩვენი ჟურნალისთვის მეცნიერებას აშუქებს, ორიგამის ათასი წერო დაკეცა თავისი ნიშნობისთვის. კრეგ კატლერი ნატიურმორტის და ლანდშაფტის პორტრეტებზეა სპეციალიზებული.