კოტეს გენეტიკა

მეზოლითი უკანასკნელი მონადირე-შემგროვებლების ხანაა, რამაც დასაბამი დაუდო ახალ, პროგრესულ ნეოლითურ (მწარმოებლურ) მეურნეობას. საქართველოს მაღალ მთიანეთსა თუ დაბლობზე მეზოლითის პერიოდის მრავალი ძეგლია გამოვლენილი. თუმცა, ძალზე მწირია ამ ეპოქის ანთროპოლოგიური ნაშთები. 2005 წელს საქართველოს ეროვნული მუზეუმის საერთაშორისო არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ, თენგიზ მეშველიანის ხელმძღვანელობით, კოტიას კლდის მღვიმეში (ჭიათურის მუნიციპალიტეტი), საქართველოს ტერიტორიაზე ჯერჯერობით ერთადერთი მეზოლითური ხანის სამარხი აღმოაჩინა.

სამარხში, ქვით მოკირწყლულ იატაკზე, 30-35 წლის მამაკაცი ესვენა გულაღმა. მიცვალებულის ქალა გარშემორტყმული იყო ვერტიკალურად აღმართული ნათალი ბრტყელი ქვებით, ხოლო პირში კაჟის იარაღი ედო. ჩონჩხს მკერდის არეში ჩარჭობილი ჰქონდა ცხოველის 15 სმ სიგრძის ძვალი, რომელიც მის სიკვდილს ვერ გამოიწვევდა. სავარაუდოდ, საქმე მეორადი დამარხვის რიტუალს უნდა უკავშირდებოდეს.

საერთაშორისო გუნდმა, ვაიცმანის ინსტიტუტში (ისრაელი) უახლესი მეთოდების გამოყენებით ჩატარებული რადიოკარბონული კვლევით, მეზოლითის ადამიანი 9700 წლით დაათარიღა.

ზოგადად, ადრეული ეპოქების ადამიანის გენეტიკური ინფორმაციის მოპოვება თანამედროვე მეცნიერების ერთ-ერთი აქტუალური პრობლემაა, რადგან გარკვეული პერიოდის შემდეგ, დნმ ან სრულად ქრება, ან ძალიან ძნელია მისი გაშიფვრა. მღვიმის მშრალი და ცივი კლიმატი კი კარგ პირობებს ქმნის დნმ-ის შესანარჩუნებლად.

დუბლინისა და კემბრიჯის ლაბორატორიებში ჩატარდა კოტიას კლდის ჩონჩხისა და საწურბლიას მღვიმეში (წყალტუბოს მუნიციპალიტეტი) აღმოჩენილი გვიანი ზედაპალეოლითით დათარიღებული (13 000 წელი) ადამიანის ნაშთის გენეტიკური კვლევა.

დღემდე მიჩნეული იყო, რომ დასავლეთ ევროპელები სამი პოპულაციის, ადგილობრივი მონადირე-შემგროვებლების, ლევანტიდან გავრცელებული ნეოლითელი მოსახლეობისა და ჩრდილო ევრაზიის, იამნაიას მესაქონლე ტომების მემკვიდრეები არიან. მას შემდეგ, რაც საწურბლიას მღვიმის გვიანზედაპალეოლითელი და კოტიას კლდის მეზოლითელი ხანის ადამიანის გენი განისაზღვრა და შვეიცარიის ტერიტორიაზე აღმოჩენილ თანადროულ გენომს შედარდა, აღმოჩნდა, რომ სამხრეთკავკასიური მონადირე-შემგროვებლების გენი იმ გენეტიკური ჯაჭვის მეოთხე მთავარი რგოლია, რომლის მემკვიდრეებიც გამყინვარების შემდგომი პერიოდის ევროპელები არიან. სავარაუდოა, რომ უძველესი კავკასიელი ადამიანის ამ მოდგმას ღრმა ფესვები აქვს, ისინი მიეკუთვნებიან იმ უძველეს შტოს, რომლებიც აფრიკიდან გამოსული Homo sapiens-ის ორი (45 000 და 25 000 წლის წინანდელი) მიგრაციული ტალღის მემკვიდრეები არიან. ამ ორივე მიგრაციის დროს გამოყოფილი ადამიანთა ტომები დასახლდნენ საქართველოს ტერიტორიაზე და დაახლოებით 15 000 წელი იზოლირებულად ცხოვრობდნენ. როდესაც კონტინენტური ყინულის საფარი შემცირდა, სამხრეთ კავკასიურმა ტომებმა დასავლეთით, იამნაიას კულტურის მატარებელ ტომებთან ერთად დაიწყეს ექსპანსია. სამხრეთ კავკასიური მონადირე-შემგროვებლების გენის გავლენა ჩანს როგორც ადრებრინჯაოს ხანის ტომებზე, რომელთაგანაც სათავეს იღებს ინდო-ევროპული ენები, ასევე თანამედროვე კავკასიური და სამხრეთ აზიის მოსახლეობაზე, სადაც ინდო-არიული ენები ჩაისახა.

სამხრეთ კავკასიამ, რომელიც კაცობრიობის კულტურათა გზაჯვარედინად მიიჩნევა, კიდევ ერთხელ დაადასტურა თავისი გეოგრაფიული და ისტორიული გავლენა ძველი მსოფლიოს განვითარებაში.

სრული ვერსია წაიკითხეთ დეკმბრის ნომერში.