მლოკოსიევიჩის იორდასალამი (Paeonia mlokosewitschii) ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ერთ-ერთი სიმბოლოა. ის იმ პოლონელი ნატურალისტი მკვლევრის სახელს ატარებს, რომლის ძალისხმევითაც 1912 წელს ლაგოდეხს დაცული ტერიტორიების სტატუსი მიენიჭა. აქ მაშინვე აიკრძალა ნადირობა, თევზაობა და ხის ჭრა.

ლუდვიგ მლოკოსიევიჩი 1852 წელს 21 წლის სტუდენტი იყო, როდესაც ლაგოდეხში ვარშავის აჯანყებაში მონაწილეობის გამო გადმოასახლეს. მანამდე, დაახლოებით 300 წელი, ეს რაიონი დაუსახლებელი და, ფაქტობრივად, გაუვალი ტყეებით დაფარული ტერიტორია იყო. მლოკოსიევიჩმა თავის სახლთან დენდროპარკი გააშენა და დაიწყო ირგვლივ გარემოს შესწავლა.

როჭო, რომელსაც მლოკოსიევიჩის პატივსაცემად, Lyrurus mlokosiewiczi დაარქვეს, ქათმისებრთა ოჯახის წარმომადგენელია. საქართველოში 2010 წლისთვის 8000-დან 16 000-მდე მოტიხტიხე მამრია დათვლილი, აზერბაიჯანში 3000-მდე, რუსეთში 3500-მდე, ყველაზე მცირე კი ირანში – 500 ინდივიდზე ნაკლები ჰყავთ მეცნიერებს აღრიცხული.

ამ საკმაოდ დიდი ზომის ფრინველის ძირითადი ჰაბიტატი სუბალპური და ალპური ზონებია. მათ უყვართ დეკიანი მასივები და ლაგოდეხის ნაკრძალში გავრცელებული არყნარები. იკვებებიან ალპურ მცენარეთა თესლებით, კვირტებითა და კენკროვნებით.

ტიხტიხი – ეს როჭოების შეწყვილებისთვის მზადების ულამაზესი და ხმაურიანი რიტუალია. ზამთრის დასრულებისთანავე მამრები სატიხტიხოდ ტერიტორიებს ირჩევენ, საიდანაც მდედრების მოხიბვლა უნდა მოახერხონ. საკუთარი უპირატესობის დემონსტრირებას მამრები სხვადასხვა მოძრაობით ცდილობენ, გამოსცემენ უცნაურ ხმებს და აქეთ-იქით დახტიან. მდედრები ამ დროს აკვირდებიან, მერე ნელ-ნელა უახლოვდებიან და რჩეულ მამრს უწყვილდებიან. რის შემდეგაც ბუდეს შედარებით დაცულ ბუჩქნარებსა და მაღალ ბალახებში იკეთებენ.

ბუნების დაცვის საერთაშორისო გაერთიანებას კავკასიური როჭოსთვის „სახეობისთვის არასაკმარისი მონაცემების (DD)“ სტატუსი ჰქონდა მინიჭებული. ამ სახეობის გავრცელების, რიცხოვნობის, ეკოლოგიის, მალიმიტირებელი ფაქტორების და კონსერვაციის სტატუსის შესწავლის მიზნით 2003-2009 წლებში კვლევა ჩაატარეს ველური ბუნების შენარჩუნების ქართული ცენტრის და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ორნითოლოგებმა. კვლევის მთავარი მიზანი იმის დადგენა იყო, თუ რამდენად იცვლებოდა ამ ფრინველის ჰაბიტატის გამოყენების და სეზონური გადაადგილების პრინციპები მცირე და დიდ კავკასიონზე განსხვავებული ბუნებრივი და ანთროპოგენული ზეწოლის პირობებში.

სრული ვერსია წაიკითხეთ სექტემბრის ნომერში.

სოფო აფციაური პროფესიით ჟურნალისტია, იგი რეგულარულად წერს ჩვენი ჟურნალისთვის. ნიკა პაპოშვილისა და ნიკა ქერდიყოშვილისთვის ეს პირველი თანამშრომლობაა National Geographic საქართველოსთან დამოუკიდებელი ფოტოგრაფების რანგში. ირა კურმაევა National Geographic საქართველოს სტაჟიანი ფოტოგრაფია.