მიზნების სადარაჯოზე | ბილ და მილენდა გეიტსები

2015 წელს გაეროში მსოფლიო ლიდერებმა 2030 წლისთვის სიღარიბის, უთანასწორობისა და სხვა პრობლემების შესამცირებლად 17 მიზანი წამოაყენეს, რომელთა მისაღწევად უკვე დიდი ხანია იბრძვიან ფილანთროპები ბილ და მელინდა გეიტსები. 2017 წელს „გეიტს ფაუნდეიშენმა“ წამოიწყო პროექტი „გოლკიპერსი“ – ამ მიზნების წამახალისებელ-სამეთვალყურეო ინიციატივა. 2018 წლის ანგარიშის მიხედვით, „ადამიანური პირობები საგრძნობლად გაუმჯობესდა“, თუმცა, თუ პროგრესი შენელდება, სიღარიბესთან ბრძოლისთვის მეტი ინვესტიცია და სიახლე დაგვჭირდება. ახლახან გეიტსებს სწორედ ამ ანგარიშის განსახილველად შევხვდი.

სიუზან გოლდბერგი: ახლა წავიკითხე „გოლკიპერსის“ ანგარიში. რატომ გადაწყვიტეთ ამ საქმის წამოწყება?

მელინდა გეიტსი: ვფიქრობთ, ადამიანებმა არ იციან თუ რამოდენა პროგრესი განიცადა მსოფლიომ, რამდენი სიცოცხლის გადარჩენა მოხერხდა, რამდენად შემცირდა სიღარიბე. გაერომ სიღარიბესთან საბრძოლველად ეს საოცარი მიზნები დაგვისახა, ჩვენ კი გვინდა, ადამიანებს მისი მიღწევის ანგარიშვალდებულება დავაკისროთ და შთავაგონოთ მომავალი ლიდერები, რომლებიც ამ საქმეს გააგრძელებენ.  

ამ ანგარიშში ერთ-ერთი, რაც მომეწონა, ისაა, რომ მკითხველს არ თაფლავთ – პირდაპირ ეუბნებით, რომ ზოგან გვიჭირს და არც იმოდენა წინსვლა გვაქვს, როგორსაც ვისურვებდით. მაგალითად, თუ სიღარიბე მსოფლიოში ყველგან იკლებს, აფრიკაში პროგრესი უფრო ნელია.

მგ: როდესაც აფრიკაში ჩავდივართ, საოცარ პოტენციალს ვხედავთ, მათ შორის ენერგიულ, საზრიან ახალგაზრდებში… მაგრამ რეალურად გვაქვს უკიდურესი სიღარიბეც. როგორ უნდა უზრუნველვყოთ, რომ, მაგალითად, რუანდისა და ეთიოპიის პროგრესი სხვაგანაც გავრცელდეს? რომ ზოგიერთი ქვეყნის გამოცდილებაზე სხვებმაც შეიტყონ?

რას ამჩნევთ სხვადასხვა ქვეყანაში? ვინ რაშია წარმატებული?

ბილ გეიტსი: ჯანდაცვაში, სოფლის მეურნეობასა და განათლებაში წარმატების მიღწევა ძალიან ღარიბ ქვეყნებსაც შეუძლიათ. ეს იმედისმომცემია – შეგიძლია იგივე რეფორმები სხვაგანაც გაიმეორო. რუანდა ჯანდაცვაშია წარმატებული, ეთიოპიის სოფლის მეურნეობა წელიწადში 5%-ით იზრდება. განათლებაში ვიეტნამს აქვს სამაგალითო პროგრესი, თანაც მწირი ბიუჯეტის პირობებში… მაგრამ თვითკმარ სახელმწიფოს სამივე სჭირდება – ჯანდაცვა, განათლება, მეურნეობა.

მგ: იმედისმომცემი ისიცაა, რომ [მოსახლეობის რიცხვით] რუანდა ძალიან პატარა ქვეყანაა, ეთიოპია – კონტინენტზე მეორე, თუმცა ორივე სწავლობს სხვების გამოცდილებით. უყურებენ აზიის სოფლის მეურნეობის განვითარებას, აკვირდებიან, როგორ შეამცირა ბრაზილიამ – ამოდენა, ასეთმა ღარიბმა ქვეყანამ – იმ ბავშვთა რიცხვი, რომლებსაც საკვების უკმარისობის გამო ზრდის შეფერხება აღენიშნებათ.

„ოპტიმიზმი მნიშვნელოვანია – ეს შესაძლებლობების დანახვისა და მათი რეალობად ქცევის ერთგვარი ფორმაა”.
– მელინდა გეიტსი

ერთმანეთისგან სწავლას რაც შეეხება, ვიეტნამის შემთხვევამ გამაოგნა – 15 წლის ბავშვები საერთაშორისო სასკოლო ტესტებზე ბრიტანელებისა და ამერიკელი ბავშვების მსგავს ქულებს იღებენ. რის სწავლა შეგვიძლია ვიეტნამისგან?

ბგ: ცოდნის მასშტაბზე ლაპარაკი ახლახანს დავიწყეთ. აქამდე ღარიბ ქვეყნებში აქცენტს სკოლაში მეტი მოსწავლის მიყვანაზე ვაკეთებდით – და ეს მოვახერხეთ კიდეც, ბიჭებშიც და გოგონებშიც. ახლა მათი ცოდნა უფრო გვაინტერესებს. ზოგ ქვეყანაში მასწავლებლები ისე გადაამზადეს და სკოლაში ისეთი რესურსები შეიტანეს, რომ ახლა ძალიან დიდ მასალას ფლობენ.

მგ: გაეროს მიერ 2000 წელს დასახული ათასწლეულის მიზნებიდან ერთ-ერთი სწორედ სკოლებში ბავშვების რიცხვის გაზრდა იყო. ეს მოვახერხეთ კიდეც, განსაკუთრებით დაწყებით და საბაზო საფეხურებზე, რაც ძალიან კარგია, მაგრამ ახლა ცოდნისა და განათლების სიღრმეზე უნდა ვიზრუნოთ.

აფრიკას რომ დავუბრუნდეთ: ის ახალგაზრდებითაა სავსე. ეს ერთდროულად გამოწვევაცაა და შესაძლებლობაც. ამაზე ხომ ვერ ილაპარაკებდით?

ბგ: ჩვენი პლანეტის 7 მილიარდი მაცხოვრებლიდან აფრიკაში დაახლოებით ერთი მილიარდი ცხოვრობს. საუკუნის ბოლოსკენ მსოფლიოს ახალგაზრდების ნახევარი აფრიკაში იქნება. ისინი სამუშაო ბაზარზე რომ შევლენ, სტაბილურობაში, განათლებაში, ჯანდაცვაში სწორი ინვესტიციების წყალობით აფრიკას სხვებზე დიდი ზრდა და განახლება შეეძლება. მიუხედავად ამისა, აივ კრიზისს თუ არ მივხედავთ, უფრო მეტი დაინფიცირდება. სათანადო პირობების გარეშე ახალგაზრდები, მით უმეტეს მამაკაცები, ცეცხლზე ნავთს დაასხამენ და არასტაბილურობას გაზრდიან. აფრიკა ბეწვის ხიდზე გადის.

თქვენ აივ კრიზისი ახსენეთ. რა მიდგომა აქვთ აფრიკულ ქვეყნებს ამ ინფექციის მიმართ?

ბგ: შემთხვევების 80% სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილს მოედო. ზოგან 20 წელს მიღწეული ქალების უმრავლესობა ინფიცირებულია. ანტირეტროვირუსული მედიკამენტების წყალობით სიკვდილიანობის დონემ საგრძნობლად იკლო. ბევრ ქვეყანაში ვირუსი დედიდან შვილზეც უფრო იშვიათად გადადის. გვყავს სტიგმატიზებული ჯგუფებიც: ნარკომომხმარებლები, სექსმუშაკები, ჰომოსექსუალი მამაკაცები. ჩვენ უნდა ვნახოთ, თუ როგორ უდგებიან ისინი ამ ჯგუფებს თითოეულ ქვეყანაში და ვიკითხოთ: როგორ ახდენენ ინფექციის პრევენციას?

მგ: როგორც ბილმა თქვა, ახალგაზრდა ქალები ამ მხრივ ერთ-ერთი უდიდესი პრობლემაა; ვირუსი იმდენად გავრცელებულია, რომ ინფიცირების შანსი მათთვის ძალიან მაღალია. მნიშვნელოვანია ვასწავლოთ, როგორ დაიცვან თავი, ჩაიტარონ ტესტები. ასევე, მეტი უნდა იცოდნენ ოჯახის დაგეგმვაზე კონტრაცეპტივების მეშვეობით – ეს აივ/შიდსთან არაა კავშირში, თუმცა მნიშვნელოვანია.

მელინდა, თქვენ სწორედ ამ საქმეში ხართ განსაკუთრებით ჩართული. რამეს ხომ ვერ დაამატებდით?

მგ: კონტრაცეფცია მსოფლიოს ნებისმიერ საზოგადოებაშია მნიშვნელოვანი. როდესაც ქალს შეუძლია, ბავშვი მაშინ გააჩინოს, როცა თავად სურს, ის და მისი შვილიც უფრო ჯანმრთელები იქნებიან. ეს მსოფლიო კვლევების უტყუარი დასკვნაა. აფრიკაში მოგზაურობისას მივხვდი, რომ აქ ქალებს ესმით, რა არის კონტრაცეპტივი და სურთ ამ საშუალებების მიღება, თუმცა მათ ვერ შოულობენ. 2012 წლის შემდეგ კონტრაცეფცია 40 მილიონ ქალს დავაწყებინეთ. ეს პროგრესია, მაგრამ მეტი გვჭირდება: ეს რიცხვი 200 მილიონამდე უნდა გავზარდოთ. ამით ადამიანებს მივცემთ შანსს, სიღარიბე დაძლიონ, შვილები ინტერვალებით გააჩინონ, გამოკვებონ, და გაანათლონ. ქალები იმუშავებენ, ექნებათ შემოსავალი. ეს მთლიან დინამიკას, მთლიან საზოგადოებას ცვლის და ეს მთელი ქვეყნისთვისაა სასიკეთო.

თქვენ, ორივემ, მთელ მსოფლიოში იმოგზაურეთ, ამ პრობლემებს ახლოდან დააკვირდით. ჯადოსნური ჯოხი რომ გქონდეთ და მხოლოდ ერთი რამის გამოსწორება შეგეძლოთ, რას შეცვლიდით?

მგ: კონტრაცეფციას: ქალებს არჩევანისა და ფეხმძიმობის დაგეგმვის საშუალებას მივცემდი. ეს ოჯახისთვის ყველაფერს შეცვლიდა. ჯადოსნური ჯოხი რომ მქონდეს, 200 მილიონ ქალს სურვილს ავუსრულებდი.

ბილ, თქვენთვის?

ბგ: ბავშვების განვითარება. კვების უკმარისობის ან დაავადებების გამო აფრიკელი ბავშვების ნახევარზე მეტი ფიზიკურად ან მენტალურად სრულად ვერ ვითარდება. ადამიანის ნაწლავების მიკრობიომზე ჩატარებული კვლევებით ვიგებთ, რატომ ვერ იზრდებიან ბავშვები. ძალიან მიხარია, რომ ათწლეულის ბოლოს იაფი მექანიზმების წყალობით ეს ბავშვები, წესით, სრულად განვითარდებიან, ანუ მათ განათლებაში, პროდუქტიულობაში ჩადებული ინვესტიცია კიდევ უფრო გაამართლებს. მოკლედ, ჯოხი რომ მქონდეს, კვების დეფიციტს შევაჩერებდი.

დაბოლოს – თქვენს ანგარიშს გასდევს ოპტიმიზმის იდეა… ამაზე რას გვეტყვით?

ბგ: მუდმივად უარყოფითის დანახვა არასწორ წარმოდგენას გვიქმნის. შეიძლება იფიქრო, რომ იმედი არაა, რაც შეცდომაა. წარმატებებითაც უნდა ისწავლო. ვაქცინების წყალობით სასწაულები მოვახდინეთ. წერა-კითხვის დონემ მთელ მსოფლიოში, მათ შორის აფრიკაში, საოცრად იმატა. რამდენიმე პრობლემა ჯერაც მძიმეა, თუმცა, იქნებ, ესეც შეიცვალოს; იქნებ ვინმემ ახალი გზა მოიფიქროს – სწორედ ასეთი განწყობა გვჭირდება ბრძოლისთვის და არა – ყურების ჩამოყრა. მგ: ოპტიმიზმი მნიშვნელოვანია – ეს შესაძლებლობების დანახვისა და მათი რეალობად ქცევის ერთგვარი ფორმაა. წინა მიზნებს და ბოლო 20 წლის წინსვლას თუ გადახედავთ, ნახავთ, რომ პროგრესი გვაქვს. შეხედეთ რიცხვებს, ანგარიშებს და, რაც მთავარია, თავად ხალხს. შეხედეთ მათ საზრიანობას, გამომგონებლობას. ჩვენ, მთელი მსოფლიო, ამის გამოყენებას თუ შევძლებთ… ოჰ, როგორ შეიცვლება ყველაფერი!

გმადლობთ, რომ კითხულობთ National Geographic-ს.