ქალაქის დანიშნულება ხალხის შეკრებაა; XX საუკუნეში კი ისეთი დარტყმა მივაყენეთ, რომ სულ გავფანტეთ. გასული წლის ერთ მშვენიერ დღეს, პიტერ კალთორპმა რამდენიმე ასეთი „დაზარალებული“ ადგილი მანქანით მომატარა. უნდოდა, ეჩვენებინა, როგორ აპირებს ქალაქების გამთლიანებას.

კალთორპი არქიტექტორია, რომელმაც 1970-იან წლებში, სამთავრობო ოფისების ერთ-ერთი პირველი ენერგოეფექტური შენობა დააპროექტა; მასშტაბი მალევე გააფართოვა. მისი თქმით „თუ რეალური ეკოლოგიური და სოციალური შედეგების მიღება გსურთ, საჭიროა არა ცალკეული შენობის – არამედ მთელი დასახლების პროექტირება“. დღეს ის პატარა, თუმცა, მთელ მსოფლიოში გავლენიან, ურბანული დიზაინის ფირმა Calthorpe Associates-ს მართავს. ბერკლიში მდებარე ოფისში, მისი კაბინეტის კედელს ამშვენებს არაკომერციული ორგანიზაციის, Congress for the New Urbanism (ინგლ. ახალი ურბანიზმის კონგრესის), ჩარჩოში ჩასმული წესდება, რომელიც გმობს „უწესრიგო გაფართოებას“. კალთორპი ერთ-ერთი იყო, ვინც ეს ჯგუფი 1993 წელს დააფუძნა.

საგზაო მოძრაობის დაწყნარებას დაველოდეთ და დილის მიწურულს, კალთორპის მუქი ლურჯი Tesla-თი გავეშურეთ სილიციუმის ველისაკენ, სან-ფრანცისკოს სამხრეთით.

„ავტომობილზე ორიენტირებული ურბანული გარემოს პრობლემა ისაა, რომ იმ შემთხვევაში, თუ გადაადგილების ერთადერთი საშუალება მანქანაა, გაგიკვირდებათ და ხალხი მას დიდი დატვირთვით გამოიყენებს. დიდი დატვირთვა იქნება კლიმატისთვის, დიდი დატვირთვა იქნება ხალხის ჯიბისთვის, დიდი დატვირთვა იქნება დასახლებული პუნქტისთვის – საცობების თვალსაზრისით, და ბევრ დროსაც წაართმევს ხალხს. ის ნებისმიერი საზომით, უარყოფითია; ფეხით არსიარული რეცეპტია ჭარბი წონისთვის. ჰაერის დაბინძურება კი სასუნთქი გზების დაავადებებს განაპირობებს“.

1990-იან წლებში კალთორპმა დიდ წარმატებას მიაღწია: ორეგონის შტატში, პორტლენდში მორიგი ჩქაროსნული ავტოსტრადის მაგივრად, მსუბუქი სალიანდაგო ტრანსპორტის ხაზი გააყვანინა და საცხოვრებელი, საოფისე და სავაჭრო ობიექტები მის გარშემო მოაწყობინა. „საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე ორიენტირებულმა მშენებლობამ“ შემოქმედებითად მოაზროვნე ურბანისტის სახელი დაუმკვიდრა. კალთორპის თქმით, მის იდეას ახალს ვერ უწოდებდი – ეს უფრო მოწოდება იყო, „ახლებურად გაეცოცხლებინათ ძველებური ტრამვაის დასახლება, სადაც საქმიანი ცენტრები და ფეხით სასიარულო გარეუბნები ერთმანეთს საზოგადოებრივი ტრანსპორტით უკავშირდებოდა“.

კალთორპის უტოპიაში, ქალაქები გარემომცველ ბუნებაზე გადავლით, გაუმაძღრად აღარ გაფართოვდებოდნენ; პირიქით, ბუნებას გაუღებდნენ კარს და ადამიანთან დააახლოებდნენ. ქალაქები, ჩქაროსნული სატრანსპორტო ქსელის გარშემო, მჭიდროდ ჩამწკრივებული სახლებისა და პატარა, ფეხით სასიარულო კვარტალების სახით გაიზრდებოდნენ. მომავლის ქალაქი აღარ გახლეჩდა სამსახურს, საცხოვრებელსა და საყიდლებს, ისე, როგორც ამას უწესრიგოდ განაშენიანებული ქალაქი შვრება და რითაც მანქანით სარგებლობისკენ უბიძგებს ხალხს; აღარ გახლეჩდა მდიდრებსა და ღარიბებს, მოხუცებსა და ახალგაზრდებს, თეთრკანიანებსა და შავკანიანებს – როგორც ახლაა, განსაკუთრებით აშშ-ში. ქალაქის მცხოვრებლები მანქანის ნაკლებად გამოყენებით, ნაკლები გზის დაგებით, ნაკლებად დაათბობდნენ დედამიწას. ეს ბევრად შეანელებდა კლიმატის ცვლილებას, რომელიც მრავალ ქალაქს ამავე საუკუნეში უქმნის საფრთხეს.

ამ ყველაფრის მისაღწევად, კალთორპის აზრით, არც მიმზიდველი არქიტექტურაა აუცილებელი და არც ფუტურისტული ტექნოლოგიები – თუმცა არცერთი აწყენდა.
ყველაზე მეტად, ახლო წარსულში ჩამოყალიბებული მცდარი წარმოდგენებისა და შეცდომების გამოსწორებაა საჭირო.

სრული ვერსია წაიკითხეთ აპრილის ნომერში.

რედაქტორი რობერტ კუნციგი ძირითადად გარემოსდაცვით საკითხებზე მუშაობს. ფოტოგრაფი ენდრიუ მური ცნობილია ფართოფორმატიანი დოკუმენტური ფოტოგრაფიით. ეს მისი პირველი ნამუშევარია ჩვენს ჟურნალში გამოქვეყნებული ვრცელი სტატიისათვის.