მოულოდნელი განვითარება

ზოგჯერ დაუგეგმავი კადრები ყველაზე კარგი გამოდის. 2003 წელს საზღვაო ბიოლოგიაში სადოქტოროზე ვმუშაობდი, მაგრამ სინამდვილეში ფოტოგრაფიისკენ ვიხრებოდი.

ნელ-ნელა დავრწმუნდი, რომ კონსერვაციას ფოტოებით უფრო შევძლებდი, ვიდრე კვლევით. წერას თავი დავანებე და გადაღებამ გამიტაცა. თეთრ ზვიგენებთან მომუშავე ბიოლოგ მაიკლ შოლთან ჩემი მეგობრობის შედეგად, ობიექტივში სულ უფრო მეტი თეთრი ზვიგენი ხვდებოდა. ამ უზარმაზარ, გაბედულ, ქარიზმატულ ცხოველებს იმიჯის შეცვლა სჭირდებოდათ.

ზაფხულის ერთ დღესაც მაიკლმა შემატყობინა, რომ სამხრეთ აფრიკის წყლებში, ნაპირთან სულ ახლოს, უჩვეულოდ ბევრი, თორმეტამდე თეთრი ზვიგენი შეკრებილიყო. მეც სასწრაფოდ ჩავალაგე აპარატურა და გავემგზავრე.

თავიდან მაიკლის კვლევითი ნავიდან ვაკვირდებოდით, მაგრამ ხმაურზე ზვიგენები სხვადასხვანაირად, მძაფრად რეაგირებდნენ – ზოგი ძრავის კბენას ცდილობდა, სხვები კი პირიქით, ხმის გაგონებაზეც კი ქრებოდნენ.

ზვიგენების გადაადგილების საჰაერო დაკვირვებას ჩვენი ბიუჯეტი ვერ გაწვდებოდა, პატარა ფოტოგადამღები დრონები კი ჯერ არ არსებობდა, ამიტომ ზვიგენების საკვლევად უფრო ბუნებრივი და იაფი საშუალება – საზღვაო კაიაკი ვამჯობინე.

როგორც იდეის ავტორმა, პირველი გასვლა ჩემ თავზე ავიღე. კაიაკზე GPS-ი დავამაგრე, ნიჩბები მოვუსვი და რამდენიმე წუთში ზვიგენების გარემოცვაში აღმოვჩნდი. საკმაოდ დაზაფრული გახლდით – წარმოიდგინეთ, ოკეანის უმაღლესი მტაცებლისგან მხოლოდ ჭყეტელა ყვითელი პლასტმასის – ზოგი ზვიგენისთვის მიმზიდველი ფერის – თხელი ფენა მაშორებდა, თუმცა, საბედნიეროდ, აგრესია არ გამოუჩენიათ და მათი ახლოდან დევნა და ბუნებრივ ქცევებზე დაკვირვება მოვახერხე.

ჩემში ფოტოგრაფმა გაიღვიძა და წარმოვიდგინე კადრი, რომელშიც ერთ ზვიგენს კაიაკში მჯდომი მკვლევარი მისდევს. გადაღების სისრულეში მოყვანა რთული აღმოჩნდა – კაიაკის გარშემო ბევრი ზვიგენი ტრიალებდა, თუმცა ოდნავი ნიავიც კი ისე ანაოჭებდა ოკეანის ზედაპირს, რომ ცხოველის გლუვ სილუეტს კუბისტურ აბსტრაქციად აქცევდა.

რამდენიმე კვირის შემდეგ იდეალური ამინდი დადგა და მეც მზად ვიყავი. მაიკლის გემიდან რიგიან, მაგრამ არცთუ ისე შესანიშნავ კადრებს ვიღებდი და ფირიც უკვე მითავდებოდა, როდესაც გაბედული ზვიგენი კაიაკს უკნიდან მოუახლოვდა და წყლის ზედაპირზე ამოვიდა. კაიაკში მჯდომმა მკვლევარმა სწორედ ამ დროს გაიხედა უკან. ზვიგენი მიჰყვებოდა მას და არა – პირიქით. ეს კადრი დავაფიქსირე.

ამ ფოტომ ჩემთვის მოულოდნელი გამოხმაურება ჰპოვა. ჩემს ვებგვერდზე განთავსებიდან 24 საათში 100 000 მნახველი ჰყავდა, რაც 2003 წელს ვირუსული ფენომენის ტოლფასი იყო. შემდეგ სულ მთლად უცნაური რამე მოხდა: ხალხის ნაწილმა კადრი ფოტომონტაჟად ჩათვალა და კირკიტი დაუწყო. ინტერვიუებზე ორიგინალი ფირით დავდიოდი, რომ  მისი ავთენტიკურობა დამემტკიცებინა. ფოტომ პოპულარობა და შემოსავალი მომიტანა, მაგრამ მისი დაცვა მობეზრებული მქონდა და როდესაც სატელეფონო ზარებმა იკლო, გულზე მომეშვა.

მრავალი წლის შემდეგ ამ ფოტოს ისტორია სიურრეალისტურად გაგრძელდა. 2011 წელს პუერტო-რიკოში მომხდარი წყალდიდობის გაშუქებისას Channel 7-ზე ახალ ამბებში გამოჩნდა ფოტო, რომელზეც დატბორილ ქუჩაზე ზვიგენი მიცურავდა. შთამბეჭდავი კადრი იყო, მასზე ასახული ცხოველი კი – ძალიან ნაცნობი.

ჩემი თეთრი ზვიგენი აღმოჩნდა! ვიღაცას ფოტოშოპით ჩაესვა სტიქიის ადგილას. 2012 წელს უკვე ნიუ-ჯერსიში, ქარიშხალ „სენდის“ შედეგად დატბორილ გზატკეცილზე ჩაამონტაჟეს, 2017 წელს კი მან „ჰარვის“ ჩავლისგან გაპარტახებული ჰიუსტონის ქუჩებში გადაინაცვლა. შემდეგ იყო ინტერნეტხუმრობა, თითქოს ქუვეითის სამეცნიერო ცენტრში ზვიგენების აკვარიუმი ჩამოიშალა და მალევე დაერთო ყალბი ილუსტრაცია, რომელიც სინამდვილეში ტორონტოს სადგურის დატბორვისა იყო და მასში ციფრულად ჩამონტაჟებული ჩემი ზვიგენი ესკალატორთან მიცურავდა. ბოლოს ქარიშხალ „ლორას“ მიერ ლუიზიანის სანაპიროზე ჩავლის შემდეგ მომწერეს: „აბა გამოიცანი, ვინ დაბრუნდა?“

ზვიგენების მიმართ უმრავლესობა გულგრილი არაა; ისინი ჩვენს ყურადღებას განსაკუთრებულად იპყრობენ და ეს გაყალბებული ფოტოები ხალხმა, ალბათ, ამიტომაც აიტაცა. როგორც ფოტოგრაფი და მთხრობელი, ამ ყურადღებას ვიყენებ და ძლიერი კადრითა თუ ამბით ვცდილობ, ეს ერთი შეხედვით პირქუში ცხოველები სათუთ, პატივისცემისა და დაცვის ღირს არსებებად წარმოვაჩინო.

თვითონ ზვიგენებიც გადმოგვცემენ ამბებს. გვამცნობენ, რომ ოკეანეები გადამეტებული თევზჭერისა და კლიმატის ცვლილების შედეგად რთულ მდგომარეობაშია, ჩვენ კი მოსმენა გვმართებს. კაიაკის ფოტო თითქოს ავისმომასწავებელია, მაგრამ იქ სინამდვილეში სულ სხვა – ცნობისმოყვარეობისა და თანაარსებობის – ამბავი ხდება. ამ ერთმა კადრმა უამრავი შანსი მისცა ადამიანებს, უფრო მეტი გაეგოთ ზვიგენების შესახებ და წამოეწყოთ დიალოგი, რომელიც ხშირად შიშიდან და უცოდინრობიდან მომდინარეობს, მაგრამ საბოლოოდ აღფრთოვანებამდე მიდის.

თომას პეშაკი National Geographic Explorer-ი, ფოტოგრაფი და საზღვაო ბიოლოგია. მის წიგნს „ველური ზღვები“ National Geographic-ი 2021 წლის ოქტომბერში გამოსცემს.