მთიდან დაშვება

ფოტოს გადაღებამდე ერთი საათით ადრე ამოვძვერით ზვავიდან, რომელმაც ჩემი ორი მეგობარი და მე, მსოფლიოში  სიმაღლით მე-13 მწვერვალიდან დაშვებისას, კინაღამ გვიმსხვერპლა. 2011 წლის 4 თებერვალი იყო; პირველები ვიყავით, ვინც ზამთარში პაკისტანში მდებარე გაშერბრუმ II-ზე ავიდა. ეს სურათი National Geographic-ის გარეკანზე დაიბეჭდა, პოსტერებსა და ბილბორდებზე გამოჩნდა და ინტერნეტშიც გავრცელდა. მისი წყალობით, გარკვეულწილად ჩემს საფირმო ნიშნად რომ იქცა, მრავალი მომგებიანი შეკვეთაც მივიღე, მაგრამ ამბავი, რომელსაც სურათი მოგვითხრობს, მრავალი წლის შემდეგაც არ მაძლევდა მოსვენებას – გმირი მთამსვლელის ამბავი, რომელმაც ეს-ესაა სიკვდილი გააცურა.

მთამსვლელობა გმირულ საქმიანობად არასოდეს მიმაჩნდა, თუმცა კარგად მესმის მათი, ვინც ასე ფიქრობს. დადექით ჰიმალაის რომელიმე მწვერვალის ქვეშ და უმალ მიხვდებით, რომ მისი დალაშქვრა განსაკუთრებულ ძალას, გამძლეობას, მიზანდასახულობას და სიმამაცეს მოითხოვს. თუმცა, საკუთარი თავის გამოსაცდელად სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდება, ჩემი აზრით, გმირობა არ არის, გმირობისთვის რამე ამაღლებული მიზანია საჭირო.

გაშერბრუმ II-ზე ასვლა ჩემი იდეა არ ყოფილა. ექსპედიციაში მონაწილეობა ორმა გამოცდილმა მეკლდეურმა, სიმონ მორომ და დენის ურუბკომ, შემომთავაზა. მე ახალგაზრდა მეკლდეური ვიყავი, სიმონი და დენისი მთამსვლელების ნამდვილი კერპები იყვნენ. რთულია იმის გადმოცემა, თუ რა აღტაცებით შევხვდი ამ შემოთავაზებას. მთამსვლელები განსაკუთრებული სიფრთხილით არჩევენ თანამგზავრებს, რადგან ეს გადაწყვეტილება ექსპედიციაში ყოფნისას შეიძლება სიცოცხლის ფასად დაუჯდეთ.

პანიკის შეტევები დროგამოშვებით პატარა ზვავებივით მატყდებოდა თავს. ფსიქოთერაპევტმა ამიხსნა, რომ პოსტტრავმული სტრესული აშლილობა მქონდა.

ამ ორი ლეგენდარული მეკლდეურისგან მიღებული დაპატიჟება მღვდელმსახურად კურთხევას ჰგავდა. ეს სიტყვები შეიძლება უცნაურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ბევრი მთამსვლელისთვის მეკლდეურობა რელიგიასავითაა. პირადად მე, მთამსვლელობამ ახალგაზრდობის ჩიხიდან გამომიყვანა. სკოლა მივატოვე, სმას და ნარკოტიკებს მივეჩვიე და ერთი ხანი ქუჩაში ვცხოვრობდი. მეკლდეურობა ხსნად მომევლინა. ცხოვრებას უცებ კონკრეტული მიზანი გაუჩნდა, რომელზეც მთელი გონებით და სხეულით ვიყავი გადართული და რომელმაც გამომაჯანსაღა.

რაც უფრო მეტს ვცოცავდი, მით უფრო ნაკლებად მაწუხებდა კომპლექსები და ბრაზი, რომელმაც მრავალი რამ განსაზღვრა ჩემს ცხოვრებაში. თითოეული ასვლის შემდეგ, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად რთული იყო ეს პროცესი, სამყაროს ზემოდან გადმოვყურებდი და შემეძლო ღრმად და მშვიდად მესუნთქა, მაგრამ უკან დაბრუნებულს კვლავ მოუსვენრობა მეუფლებოდა. როცა სიმონმა და დენისმა ექსპედიციაში მონაწილეობა შემომთავაზეს, ვიგრძენი, რომ ამ მწვერვალზე ასვლა ერთხელ და სამუდამოდ განმკურნავდა სენისგან.

მცირე ხნით გამოიდარა თუ არა, გიჟური სისწრაფით დავიძარით მწვერვალისკენ. ზამთრის ექსპედიციებში ყველაზე მნიშვნელოვანი დროის ზუსტად შერჩევაა – ზამთრის ქარიშხლებს შორის, იქაურობას ნამქერით რომ ავსებენ, ფრთხილად და წინდახედულად უნდა გადაადგილდე, თუმცა მწვერვალზე ასვლა საქმის მხოლოდ ნახევარია. ფატალური შემთხვევები ხშირად უკანა გზაზე ხდება, რომელიც “დანაღმულია“ ნაპრალებით – თოვლის თხელი ფენით დაფარული ღრმა ორმოებით ან თოვლის მრავალტონიანი გროვებით, რომლებიც ნებისმიერ წამს შეიძლება ჩამოზვავდეს. 

როდესაც ხმაური მომესმა, ერთმანეთზე გადაბმულები ქვევით მივიჩქაროდით, ვცდილობდით, ქარიშხლის ამოვარდნამდე ჩაგვეღწია სამშვიდობოს. სამთო გიდები გვასწავლიან, რომ ზვავში მოყოლისას ზედაპირზე ამოსვლა ცურვის მსგავსი მოძრაობით უნდა ვცადოთ. მახსოვს, რა ამაოდ ვიქნევდი ხელ-ფეხს, მაგრამ მალე ისე დავტრიალდი, თითქოს უზარმაზარ სარეცხ მანქანაში მოვხვდი. პირი და ნესტოები თოვლით მქონდა გამოტენილი, კომბინეზონი თოვლით გამევსო. ხმაური სამარისებურმა სიჩუმემ შეცვალა და ტანში ყინვა გამიჯდა.

რთულია ეს კოშმარული გამოცდილება სიტყვებით აღწერო – წინარეისტორიული ურჩხულის კბილებში მომწყვდეული ნადავლივით ხარ და ელოდები, როდის გადატყდები ხერხემალში, როდის დაკარგავ გონებას, როდის გადაგყლაპავს მთა, თუმცა გადავრჩით.

განკურნების ნაცვლად, გაშერბრუმ II-ის ექსპედიციამ კიდევ უფრო გამტეხა. პანიკური შეტევები დროგამოშვებით პატარა ზვავებივით მატყდებოდა თავს. ოფლში ვიწურებოდი. უეცრად მერეოდა ბრაზი და ყველაფერი მაღიზიანებდა. სმას მოვუხშირე და ცოლს ვუღალატე, თავი ისევ იმ ზვავში ჩავიმარხე, რომელშიც სიკვდილის მოლოდინში ვიხრჩობოდი. მეუღლეს გავშორდი, ჩემი მთავარი სპონსორი დავკარგე, იდიოტივით ვიქცეოდი და საყვარელ ადამიანებს გულს ვტკენდი. ჩემს საქციელს გამართლება არ აქვს, მაგრამ ხანგრძლივი ქაოსის შემდეგ ადამიანის ცხოვრებას ხანდახან სიცხადე ეფინება.

ფსიქოთერაპევტმა ამიხსნა, რომ პოსტტრავმული სტრესული აშლილობა მქონდა. მრავალი ადამიანის მზრუნველობის და თანადგომის წყალობით თანდათან მოვიკრიბე ძალა და ზვავიდან მეორედ ამოვძვერი. სმას თავი დავანებე და მეკლდეურობას დავუბრუნდი, ისევ ჰიმალაის მთებში წავედი. მივხვდი, რომ იმედი, თითქოს მწვერვალზე ასვლა განმკურნავდა, ისეთივე ილუზია იყო, როგორც გმირის ამბავი, რომელზეც ჩემი ფოტო მოუთხრობდა ხალხს.

ეს სურათი ჯერ კიდევ არ მასვენებს. წარსულის აჩრდილივით დამსდევს თან და მახსენებს, თუ რა უსუსური ვარ სინამდვილეში, თუ რა უსუსურია თითოეული ჩვენგანი.