ღამის წყვდიადით გარემოცული მინგმა გიალჯე შერპა ცდილობდა,

რომ თავზე დამაგრებული ფარნის შუქი უშუალოდ წინ გადასადგმელ ნაბიჯებზე მიემართა, მაგრამ სიცივე გონებას უბინდავდა. ვეებერთელა ბუმბულის კოსტიუმი, მის ქვეშ კიდევ ერთი ბუმბულის ქურთუკი, გრძელი შიდა საცვლის ორი ფენა, ჟანგბადის ბალონი… ასეთი აღჭურვილობით თითქოს არც არაფერი უნდა გასჭირვებოდა, თუმცა რაც კი მას მწვერვალი დაულაშქრავს და ქარბუქი თუ გამყინავი შტორმი გამოუვლია, ასე ძლიერ მაინც არასოდეს შეუგრძნია ტემპერატურა – განმსჭვალავი, არაამქვეყნიური სიცივე.

მინგმა გიალჯე გრძნობდა, რომ სხეული აღარ ემორჩილებოდა. განსაკუთრებით აშფოთებდა მარჯვენა ფეხი, რომელიც ჯერ ჩხვლეტდა, შემდეგ დაეწყო წვა, ბოლოს კი დაუბუჟდა. მან კარგად იცოდა, ეს სერიოზული მოყინვის ნიშანი იყო; როგორც ჩანს, ორგანიზმი უპირატესობას ანიჭედბდა სასიცოცხლო ორგანოების გათბობას და სისხლის მიმოქცევას მათკენ მიმართავდა – კიდურებს წირავდა „ბირთვის” გადასარჩენად. ეს ყველაფერი ხდებოდა ჯერ კიდევ მანამდე, სანამ მინგმა გიალჯე გადავიდოდა ე.წ. სიკვდილის ზონაში – 8000 მეტრზე მაღლა მდებარე რეგიონში, სადაც ჟანგბადის ნაკლებობით ალპინისტს ჰალუცინაციები, ფილტვებში სითხის შეგუბება და თვითგადარჩენის ინსტინქტების დაქვეითებაც შეიძლება დაეწყოს.

მინგმა ჯიმ – როგორც მას ხშირად ეძახიან – რაცია მოიმარჯვა, მის გონებას წამიერად გადაეწყვიტა უკან დახევა. „დავა ტენჯინ? დავა ტენჯინ?”, – გაიძახოდა იგი, თუმცა მეორე მხრიდან მხოლოდ ქარი პასუხობდა სტვენით. ზემოთ გიალჯე ლანდავდა გუნდის რამდენიმე წევრის მქრქალ შუქს, ფეხებს რომ მიათრევდნენ დარღვეულ ხაზში. ალბათ, ყველა ძალიან ფოკუსირებულია უშუალო ამოცანებზე ან ღრმადაა ჩაძირული თავ-თავის შავბნელ ფიქრებში და ამიტომაც ვერ მპასუხობენო, გაიფიქრა მან.

8611 მეტრ სიმაღლეზე მდებარე K2 მსოფლიოს რიგით მეორე უმაღლესი მწვერვალია და ის ზაფხულის თვეებშიც კი ერთ-ერთი ყველაზე სასიკვდილო მთაა. მიუხედავად იმისა, რომ სიმაღლით K2 ჩამოუვარდება ევერესტს, მის მწვერვალზე ასვლა ბევრად უფრო ძლიერ ალპინისტურ უნარებს მოითხოვს და, ფაქტობრივად, არ გპატიობთ შეცდომებს.

მაგრამ ახლა, ზამთრის ნაბუნიობიდან თითქმის 4 კვირაში, როდესაც ჩრდილოეთ ნახევარსფერო ყველაზე მეტად შორდება მაცოცხლებელი მზის სითბოს, აქაური პირობები ერთ-ერთი ყველაზე სასტიკია მთელ პლანეტაზე. K2-ის ზემო კალთებზე ცივი ქარის ტემპერატურული ინდექსი შეიძლება -60 გრადუსამდეც კი დაეცეს – დაახლოებით იგივე ტემპერატურაა, რაც მარსზე.

და, მაინც, ეს იყო მომენტი, რომელზეც გიალჯე ოცნებობდა. ახლა თავის გათოშილ მარჯვენა ფეხს მძიმედ ურტყამდა ყინულს და ასე სასოწარკვეთით ცდილობდა სისხლის მიმოქცევის გააქტიურებასა და კიდურის გადარჩენას, მაგრამ მან ისიც იცოდა, რომ ამ დროს გუნდის სხვა წევრები თოკის გარკვეულ სექციებს აფიქსირებდნენ მთაზე, რაც შედარებით უსაფრთხო ბილიკს გაიყვანდა მწვერვალისკენ მიმავალ გზაზე.

გამოცდილ მთამსვლელთა უმეტესობა K2-ის ზამთარში დალაშქვრის მხოლოდ იდეასაც კი სრულ სიგიჟედ აღიქვამს. ამ დრომდე ექვს კარგად ორგანიზებულ ექსპედიციას უცდია აღნიშნული გმირობის ჩადენა, მაგრამ მწვერვალს ერთიც კი არ მიახლოებია. როგორც ჩანს, იქ ზედმეტად ბევრი გამოწვევაა: არაპროგნოზირებადი და უძლიერესი ქარის ნაკადები, რომელთაც შეუძლიათ წამში გაიტაცონ თოკით გადაბმული ალპინისტები; მთის ქანებისა და ყინულის ცვენა, არტილერიასავით რომ მოგრუხუნებენ ხოლმე ფერდობებზე; ფილტვების გამომფიტავი, გონების დამბინდავი გაუხშოებული ჰაერი და საშინელი, უმოწყალო სიცივე.

2020 წლის მიწურულს 60-მდე ალპინისტი გამოჩნდა K2-ის ძირში, შორეულ გოდუინ-ოსტენის მყინვარზე, რომელიც ყარაყორუმის ქედის პაკისტანის ნაწილშია. ყველას ერთი სურვილი ამოძრავებდა: მაღალმთიან ალპინიზმში დარჩენილი უკანასკნელი ჯილდოს მოპოვება, მაგრამ გიალჯესა და სრულად ნეპალელებისგან დაკომპლექტებული მისი გუნდის 9 წევრს აღნიშნული ექსპედიცია უფრო მეტს სთავაზობდა, ვიდრე მხოლოდ პიროვნული დიდებაა. მათთვის ეს გახლდათ შანსი იმის დასამტკიცებლად, რომ ნეპალს – მსოფლიოს ერთ-ერთი უმაღლესი მთათა სისტემით „გამოძერწილ” ქვეყანას – შეეძლო მიეღწია იმისთვის, რაც ბევრს წარმოუდგენლად მიაჩნდა.

2020 წლისთვის ალპინიზმში ახალი ჰორიზონტების გარღვევის იდეა ანაქრონიზმად ჩანდა. გასული საუკუნის შუა ხანებში მსოფლიოს ყველა უმაღლესი მწვერვალი (8000 მეტრზე მაღალი 14 მთა) დაილაშქრა. ჯერ ნეპალის ანაპურნა I დავიპყარით 1950 წელს, შემდეგ ევერესტი და ნანგა-პარბატი 1953 წელს; დანარჩენებიც ერთიმეორის მიყოლებით დაეცნენ, სანამ ბოლოს ტიბეტში მდებარე შიშა-პანგმაც არ დავიმორჩილეთ 1964 წელს.

ყველა ეს მწვერვალი მდებარეობდა აზიაში, თუმცა ჯილდოები და აღიარება თითქმის სულ ევროპელთა გუნდებმა დაისაკუთრეს. მათი ექსპედიციები „ჩამოკიდებულნი“ იყვნენ ადგილობრივ ეთნიკურ ჯგუფებზე – შერპებზე, ტიბეტელებსა თუ ბალთის ხალხზე, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ უამრავი აღჭურვილობის მთაზე აზიდვას – თუმცა ამ შეუცვლელ კომპანიონთა სახელები მხოლოდ იშვიათად გვხვდება ისტორიულ ჩანაწერებში.

ეს პირველი უმაღლესი ნიშნულები რომ დავსვით, გამოჩნდა პოლონელი მთამსვლელი ანჯეი ზავადა თავისი ახალი გამოწვევით: ზემოაღნიშნული „8000-იანი” მწვერვალები დაელაშქრა არა ყველაზე ხელსაყრელ ზაფხულის პერიოდში, არამედ ზამთრის უმკაცრეს სეზონზე. ზავადა გაუძღვა ექსპედიციას და მისი გუნდის ორი წევრი მართლაც ავიდა ევერესტზე 1980 წლის ზამთარში. შემდეგ კვლავ ერთიმეორის მიყოლებით დაეცნენ „8000-იანები”, თუმცა პაკისტანის მწვერვალები ჯიუტად ეწინააღმდეგებოდნენ ზამთრის მთამსვლელებს და ასე გრძელდებოდა ჩვენი საუკუნის დასაწყისამდეც. ყარაყორუმის ქედი გამორჩეულად ცივი და ქარიანია ზამთარში. ნანგა-პარბატი მთელი 31 მცდელობის შემდეგ დაილაშქრა 2016 წელს და მხოლოდ K2 დარჩა ხელშეუხებელი.

პოპულარულ მედიაში ევერესტით დაჩრდილული K2 ბევრად უფრო დიდ გამოწვევად მიიჩნევა პროფესიონალ მთამსვლელებში.

უხეშ რელიეფზე ოთხდღიანი ლაშქრობის შემდეგ K2 სამხრეთიდან ჩნდება თქვენს თვალთახედვაში. მისი საკულტო პირამიდული ფორმა ისრის წვერივით იჭრება ცაში. ალპინისტები უმალ აღნიშნავენ მის მკვეთრად ციცაბო ფერდობებს, განსაკუთრებით მწვერვალის სიახლოვეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერი შეცდომა თითქმის გარდაუვალი სიკვდილია. ერთი წაბორძიკება ან შეცდომით მიმაგრება დაუფიქსირებელ თოკზე და ძალიან საეჭვოა, რამემ შეგაჩეროთ, სანამ მყინვარს არ დაეხეთქებით ათასობით მეტრის ქვემოთ.

და რადგანაც ზამთარი კიდევ უფრო ნაკლებ შეცდომას გპატიობთ, თქვენი წარმატება, ან სულაც თვითგადარჩენა, უკვე დაიყვანება ლოგისტიკაზე – მოემზადო ყველაზე უარესი პირობებისა და კოშმარული სცენარებისთვის. კოლოსალურ მწვერვალებს, როგორიც ევერესტი და K2-ია, იშვიათად ლაშქრავენ ერთი იერიშით. როგორც წესი, ალპინისტთა გუნდები ზემოთ-ქვემოთ მოძრაობენ მთაზე, რომ აკლიმატიზაცია გაიარონ სულ უფრო და უფრო მზარდ სიმაღლეებზე და, ამავე დროს, გააბან დაფიქსირებული თოკების ქსელი თუ მოაწყონ ბანაკები თავისი აუცილებელი აღჭურვილობით – ჟანგბადის ბალონები, კარვები, თოკები… უკანასკნელ წლებში უფრო მეტად დამკვიდრდა სწრაფი და მსუბუქი სტილის ალპინიზმი, მაგრამ K2, თანაც ზამთარში, ითხოვს ძველი სკოლისთვის დამახასიათებელ ჯგუფურ ძალისხმევას: თითოეულმა ალპინისტმა მძიმე ტვირთი უნდა ზიდოს სახიფათო რელიეფზე – ეს კი მოითხოვს ძველებურ გუნდურ მუშაობას.

მინგმა გიალჯე 175 სმ სიმაღლისაა, რაც შერპასთვის საკმაოდ დიდი სიმაღლეა. იგი 33 წლისაა, განიერი მხრებითა და ისეთი გაშვებული თმით, რომ 1970-იანი წლების როკერს მოგაგონებთ.

გიალჯე გაიზარდა როლუალინგში, ერთ ვიწრო ხეობაში ევერსტის დასავლეთით. ამ დაბას დიდი მანძილი აშორებს ხმაურიანი და აქტიური ქუმბუს ხეობისგან, თუმცა როლუალინგი ერთ-ერთია, სადაც გაიზარდნენ ყველაზე სახელგანთქმული შერპა სამთო გიდები. ბავშვობაში გიალჯეს შთააგონებდნენ მამა და ბიძები, რომელთაგან ყველა გიდი იყო; ზამთრის ცივი ღამეების დროს სამზარეულოში ღუმელს შემოუსხდებოდნენ და ევერესტის ამბებს ყვებოდნენ. მათი მონათხრობი ნაკლებად შეეხებოდა უცხოელ მთამსვლელებს, რომლებიც ყოველ გაზაფხულზე მოაწყდებოდნენ ხოლმე ნეპალს; ისინი იხსენებდნენ თანამემამულე გმირებს, მაგალითად, პასანგ ლჰამუ შერპას, პირველ ნეპალელ ქალს, რომელმაც ევერესტი დალაშქრა 1993 წელს და უკანა გზაზე, დაშვებისას დაიღუპა; იგონებდნენ ასევე მინგმა გიალჯეს ბიძაშვილ ლოპსანგ ჯანგბუ შერპას, 1996 წელს ტრაგიკულად დასრულებული ექსპედიციის მონაწილეს, რომელიც აღნიშნული შემთხვევიდან ოთხი თვის შემდეგ თავადაც დაიღუპა.

2006 წელს 19 წლის გიალჯე პირველად გაემართა მანასლუს ექსპედიციაში. მომდევნო წელს მან დალაშქრა ევერესტი, ხოლო 2011 წლისთვის იგი უკვე აწყობდა და უძღვებოდა საკუთარ ექსპედიციებს. მაშინ რთული წლები იდგა. 2001-2008 წლებში ნეპალი მაოისტების ძალადობრივმა ამბოხებამ მოიცვა და უცხოელ ალპინისტთა დიდი ნაწილიც თავს იკავებდა აქ ჩამოსვლისგან. შედეგად, გიდებს შორის კონკურენცია ძალიან გაიზარდა იმ მცირე რაოდენობის მთამსვლელთა გამყოლობისთვის, რომლებიც ბედავდნენ ნეპალის სტუმრობას.

2019-2020 წლების ზამთრის სეზონზე გიალჯემ გადაწყვიტა, თავად ეცადა K2-ის ზამთარში დალაშქვრა სამ დამქირავებელთან ერთად, რომლებიც აფინანსებდნენ აღნიშნულ ექსპედიციას.

საბაზო ბანაკში ჩასვლის შემდეგ გიალჯეს შეეყარა ზემო სასუნთქი გზების ინფექცია და ექსპედიციაზე უარის თქმა მოუწია, მაგრამ სულ მცირე ხანში მან ხელახლა ცდაზე დაიწყო ფიქრი.

შემდეგ გამოჩნდა COVID-19. მთელ ჰიმალაებში ათობით ათასი გიდი, ბარგის მტვირთავი და მზარეული დარჩა უსამსახუროდ. გიალჯესაც სრულად ჩაუვარდა წელიწადი და შემოსავალს ვერსაიდან იღებდა. მან სცადა რამდენიმე მეგობართან დალაპარაკება, რათა კიდევ ერთხელ შეეტიათ K2-ისთვის, მაგრამ უკვე აღარავის სურდა მწვერვალზე ასასვლელი ნებართვის მისაღებად 10 000 დოლარის გადახდა იმაში, რომ მხოლოდ საბაზო ბანაკისთვის მიეღწიათ.

ბოლოს გიალჯემ ისიც იფიქრა, ამ იდეას შევეშვებიო, მაგრამ შიგნიდან მაინც რაღაც ღრღნიდა. შერპა თენცინგ ნორგეი იყო ერთ-ერთი იმ ორი ადამიანიდან, რომლებმაც პირველებმა დადგეს ფეხი ევერესტზე და მიუხედავად იმისა, რომ იგი იქცა ეროვნულ გმირად, ხოლო მისი ფოტოები სიამაყით გამოეფინათ ნეპალელთა უამრავ სახლში, თენცინგმა ეს მიღწევა გაიზიარა ახალზელანდიელ ედმუნდ ჰილარისთან.

„როდესაც ვიკიპედიაში შევდიოდი, ნეპალის დროშას ვერსად ვხედავდი 8000-იანი მწვერვალების ზამთარში დამლაშქრავ მთამსვლელებთან”, – ამბობს გიალჯე. – „მე გავაცნობიერე, რომ თუ ჩვენ დავკარგავდით K2-ს, მასთან ერთად დავკარგავდით ყველა სხვა 8000-იან მწვერვალსაც”.

გიალჯემ მოახერხა, რომ აღნიშნულ ექსპედიციაზე დაეთანხმებინა ძმები კილუ პემბა და დავა თენჯინ შერპა – მასზე უფრო ასაკოვნები და დიდ სიმაღლეებზე მთამსვლელობის ათეულობით წლის გამოცდილებით.

მაგრამ გამოჩნდა პრობლემა. აქტიურ, უწყვეტ ექსპედიციათა წლების შემდეგ გიალჯე უცებ დადგა შერპასთვის ძალიან შემაცბუნებელი აღიარების პირისპირ: იგი ფიზიკური ფორმიდან იყო ამოვარდნილი. როდესაც კატმანდუში პანდემიის ჩაწყნარებას ელოდა, ოჯახის ერთ-ერთმა წევრმა დაიყოლია, იქვე, მცირე ლაშქრობები მოეწყოთ და მოტოციკლითაც ესეირნათ. „შედეგად მე არაერთი კილოგრამი დავიგდე და კვლავ ენერგიულად ვიგრძენი თავი”, – ამბობს იგი.

გიალჯე არ გახლდათ ერთადერთი შერპა, რომელიც K2-ს უმიზნებდა. სამი ძმა – მინგმა, თაში ლაკპა და ჩჰანგ დავა შერპა – ფლობდნენ კომპანიას, სახელად „შვიდი მწვერვალის ბილიკები”. იმავე წლის მარტში, როდესაც მათაც ჩაუვარდათ სამუშაო წელი, ამ კომპანიამ სოციალური მედიით ჩაატარა ერთგვარი გამოკითხვა იმის დასადგენად, ვინმე თუ დაინტერესდებოდა K2-ის ზამთარში დალაშქვრის ექსპედიციით. და მთელი ერთი გუნდი მალევე დაკომპლექტდა – ალპინისტებით რუსეთიდან, ესპანეთიდან, ირლანდიიდან, თურქეთიდან და დიდი ბრიტანეთიდან.

2020 წლის 21 დეკემბერს, ზამთრის პირველ კალენდარულ დღეს, გიალჯე თავისი გუნდის ორ წევრთან ერთად შეუდგა K2-ის გზას. რამდენიმე დღის შემდეგ ისინი დაბანაკდნენ 6900 მეტრ სიმაღლეზე, იმ სექციის ქვემოთ, რომელიც ცნობილია „შავი პირამიდის” სახელით – ფშვნადი კლდის მკვეთრად დამრეცი ფორმაცია, პირველი სერიოზული ტექნიკური გამოწვევა. III ბანაკამდე მიღწევას სჭირდებოდა ზუსტად გათვლილი სვლის ერთი სრული დღე, თანაც მძიმე ზურგჩანთებით, მაგრამ აქაც იყო პრობლემა: თოკის დეფიციტი.

გიალჯემ იცოდა, რომ მათ ქვემო ფერდობებზე მდებარე ბანაკებში რამდენიმე გუნდი გადიოდა აკლიმატიზაციას და მათ შორის იყო ნეპალელთა ერთი სხვა ექსპედიციაც, რომელსაც უძღვებოდა ექსტრავაგანტული, სპეცრაზმის ყოფილი ჯარისკაცი და ახლა უკვე მთამსვლელი, სახელად ნირმალ „ნიმს” პურჯა. გიალჯე და ნიმსი წამიერად ადრეც შეხვედრიან ერთმანეთს.

ეს მოხდა 2019 წელს, როდესაც ნიმსი რეკორდს ამყარებდა მსოფლიოს 14-ივე 8000-იანი მწვერვალის 6 თვესა და 6 დღეში ბლიცდალაშქვრით. აღნიშნული მოვლენა არც მედიას გამორჩენია და აქამდე შედარებით უცნობი ნიმსი სოციალურმა ქსელებმა აიტაცა.

სიმართლე რომ ვთქვათ, ეს ორი ადამიანი ერთმანეთის მხრიდან მცირე მეტოქეობას გრძნობდა. ორივე მათგანს ჩინებულად შეეძლო ლიდერობა მსოფლიოს ყველაზე სახიფათო მარშრუტებზე, მაგრამ ისინი განსხვავებულები იყვნენ: გიალჯე გახლდათ თავშეკავებული, პრაგმატული, ხოლო ნიმსი – თავდაჯერებული და მხიარული.

მიუხედავად კონკურენციისა, გიალჯემ იფიქრა, რომ რადიოკავშირის დახმარებით მისთვის თოკი ეთხოვა. იმ დროს ნიმსის გუნდი სულ ახალი ასული იყო მთაზე და ჯერ ვერ მოესწრო აკლიმატიზაცია, თუმცა რამდენიმე წევრი მაინც დათანხმდა, თოკის გარკვეული რაოდენობა მაღლა აეზიდათ. მომდევნო დილას ამ ორი გუნდის წევრებმა ერთად მიირთვეს ჩაი, ცოტაც ისაუბრეს „შავი პირამიდის” ქვემოთ მდებარე ბანაკთან და უცებ აღმოაჩინეს, რომ უცხოელი კლიენტები არცერთს არ წამოეყვანა. K2 მხოლოდ თავისთვის ემეტებოდათ.

მომდევნო დღეს ყველანი დაეშვნენ საბაზო ბანაკში ძალების აღსადგენად. 31 დეკემბერი იდგა და ამინდის ცუდი პროგნოზის ფონზე სწორედ დასვენების დრო იყო – თუ ამას როგორღაც მოახერხებდნენ მსგავს არასტუმართმოყვარე ადგილას.

იმავე საღამოს ნიმსმა თავისი მეტოქე გუნდი ახალი წლის ერთად აღსანიშნავად მიიწვია.

ნიმსი ამაყობს, რომ ყველაფრისთვის მზადაა. „მეგობარო, ეს ერთ-ერთია, რასაც არმიაში სწავლობ, – ამბობს იგი, – ყველაფერს აქვს სათადარიგო გეგმა. ჩემს სათადარიგო გეგმებს კი თავისი სათადარიგო გეგმებიც აქვს”. როდესაც გიალჯეს გუნდი წვეულებას შეუერთდა, ნიმსმა დაუყოვნებლივ გახსნა ვისკის ბოთლი.

სულ მალე ყველა ცეკვავდა და ამინდსა თუ გეგმებს განიხილავდა.

ნიმსი არ გახლავთ ეთნიკური შერპა, იგი წარმოადგენს ნეპალის კიდევ ერთ სხვა ეთნიკურ ჯგუფს – მაგარებს. იგი გაიზარდა ჩიტვანში, დაბლობ რაიონში, რომელიც ცნობილია სპილოებითა თუ ვეფხვებით და არა – თოვლიანი მთებით. 18 წლის ასაკში ნიმსი ჩაეწერა გურქებში, ნეპალელი ჯარისკაცებით შემდგარ ბრიტანულ სამხედრო ლეგიონში, რომელიც ბრიტანეთის იმპერიის გადმონაშთია. სამთო გიდად დასაქმების გარდა, გურქებში გაწევრიანება ერთ-ერთი საუკეთესო პროფესიული შანსია ამბიციური ნეპალელი ახალგაზრდებისთვის: გურქების ანაზღაურება ბრიტანელი ჯარისკაცების იდენტურია და მათ უფლება აქვთ ბრიტანეთის მოქალაქეობაც მიიღონ.

გურქების ლეგიონში გატარებული 6 წლის შემდეგ ნიმსი შეუერთდა „განსაკუთრებულ საზღვაო სამსახურს”, რომელიც აშშ-ის „ზღვის ლომების” ანალოგია.

„სპეცდანიშნულების ძალებში თქვენი თავი უძლეველი გგონიათ, – დაფიქრებით ამბობს ნიმსი, – მაგრამ, როდესაც მთაში წავედი, თვალნათლივ დავინახე ბუნების უსაზღვრო ძალა”. 2019 წელს მან დატოვა სამხედრო სამსახური და გახდა პროფესიონალი მთამსვლელი თავისი საოცნებო მიზნის მისაღწევად: თოთხმეტივე 8000-იანი მწვერვალის დალაშქვრა 7 თვეში. აღნიშნული იდეა ადრეც განხილულა, თუმცა სერიოზულად არავის უცდია ამ გამოწვევის მიღება.

თავის იდეას მან უწოდა Project Possible. ნიმსმა დააკომპლექტა ნეპალელი გიდებისგან შემდგარი საუკეთესო გუნდი, მარშრუტების მოსამზადებლად და მასთან ერთად მწვერვალზე ასასვლელად. როდესაც ერთ მწვერვალს იმპყრობდა, მაშინვე მეორეზე ინაცვლებდა, ზოგჯერ ვერტმფრენსაც იყენებდა, რაც მას საშუალებას აძლევდა, აკლიმატიზაცია აღარ დასჭირვებოდა ზღვის დონიდან მაღლა მდებარე მთებში. ჟანგბადის ბალონებიც გამზადებული ხვდებოდა და ზოგიერთ მონაკვეთზე მთამსვლელთა სხვა გუნდის მიერ დაფიქსირებულ თოკებსაც იყენებდა, რაც, ტრადიციული ალპინიზმის მომხრეთა თქმით, აუფასურებდა მის მიღწევებს.

ახლა, ერთ წელიწადზე მეტი ხნის შემდეგ, K2-ზე მიმავალ მის გუნდში შედიოდნენ მინგმა დევიდ შერპა, 31 წლის გიდი და ნიმსის უფროსი მოადგილე; პემ ჩჰირი შერპა, 42 წლის როლუალინგელი შერპა ევერესტის 20-წლიანი გამოცდილებით; დავა ტემბა შერპა და მინგმა თენცი შერპა, ორივე მეტად გამოცდილი მთამსვლელი და გუნდის უკანასკნელი და ყველაზე ახალგაზრდა წევრი გელჯე შერპა, 28 წლის გიდი გადამდები იუმორის გრძნობით.

როდესაც გელჯე სახუმარო ამბებს ყვებოდა და დიჯეის ფუნქციას ასრულებდა ახალი წლის წვეულებაზე, ორივე გუნდში ერთი იდეა დაიბადა: რატომ არ უნდა გავაერთიანოთ ჩვენი ძალები? სარგებელი ცხადი იყო, იხსენებს პემი: „ამგვარად, ჩქარდებოდა მუშაობის ტემპი და ჩვენც ერთობლივად შევუდექით საქმეს. ეს პროცესი კიდევ უფრო გაამარტივა იმ ფაქტორმა, რომ ჩვენ ყველანი ნეპალელები ვიყავით”.

ალპინიზმის სფეროში დასაქმებულ შერპებს, ზოგადად, მარტივად საურთიერთობო ხალხის რეპუტაცია აქვთ, ბუდისტური იდეებით რომ განეშორებიან მიწიერ სირთულეებს, მაგრამ ეს პროფესია დიდ მსხვერპლს ითხოვს. გარდა ფიზიკური ტკივილისა – სახის ზედაპირული მოყინვა თუ ზურგის ქრონიკული პრობლემები – მთამ ყველა მათგანს წაართვა მეგობრები და ნათესავები. განსაკუთრებით უმოწყალო აღმოჩნდა გასული 7 წელი. 2014 წელს ევერესტზე ზვავმა იმსხვერპლა 16 ყველაზე გამოცდილი შერპა; 2015 წელს მიწისძვრამ 19 ადამიანი შეიწირა ევერესტის საბაზო ბანაკში და დაახლოებით 9000 სიცოცხლე – მთელი ქვეყნის მასშტაბით. ახლა პანდემიამ მოწყვიტა ერთი წლით სამუშაოს. ისინი ასევე დაუფასებელი შრომის სიმწარესაც იცნობდნენ. „ცოტა უცხოელი კლიენტი თუ აფასებს ჩვენს დახმარებას; ისინი აღგვიქვამენ, როგორც მხოლოდ უსახელო მტვირთავებს ან თავს ისე იჭერენ, თითქოს სულაც არ ვარსებობთ, – ამბობს გიალჯე, – მგონი ფიქრობენ, რომ  არ ვკითხულობთ მათ სტატიებს”.

ამასთან, დაძაბულობამაც იმატა, როდესაც ალპინისტური აღჭურვილობის მომწოდებელი ნეპალური კომპანიები უფრო აქტიურად შევიდნენ იმ შემოსავლიან ბაზარზე, სადაც უცხოური კომპანიები დომინირებდნენ წლების განმავლობაში. „ჩვენ ვართ ადგილობრივი ხალხი და ჩვენ უფრო მეტი ვიცით, ვიდრე უცხოელმა გიდებმა”, – აცხადებს გიალჯე.

თუ ისინი ზამთარში დალაშქრავდნენ K2-ს, ეს ყველას დაანახებდა, რომ მსოფლიო ალპინიზმში ნეპალელებს სამართლიანად უჭირავთ თავიანთი ადგილი – არა როგორც მხოლოდ თანამონაწილეებს, არამედ როგორც ლიდერებს. „ერთი მწვერვალი ჩვენთვის გვინდოდა, ჩვენი ისტორიისთვის”, – განმარტავს ნიმსი მოგვიანებით. „ორი ნეპალური გუნდის გაერთიანებაზე ბევრი ფიქრი არ იყო საჭირო”.

შერპებს უყვართ აღნიშვნა, მთამ ნება უნდა დართოს ალპინისტთა გუნდს, რომ მის მწვერვალს მიაღწიოს და მშვიდობით დაბრუნდეს. ამიტომაც ასრულებს ყველა ჰიმალაური ექსპედიცია პუჯას რიტუალს: მთის ღვთაებებისადმი ნებართვის თხოვნა მწვერვალზე ასვლისა და მშვიდობიანი გზისთვის, მაგრამ 2021 წლის პირველ ორ კვირაში ცხადად იკვეთებოდა, რომ K2 თავის მწვერვალთან ერთი ადამიანის მიკარებასაც კი არ აპირებდა. 160 კმ/სთ სიჩქარის ქარი რამდენიმე დღის განმავლობაში მძვინვარებდა და ტემპერატურას ნულზე საკმაოდ ქვემოთ აგდებდა საბაზო ბანაკში, რაც ყველას აიძულებდა, თავიანთ კარვებში შეყუჟულიყვნენ.

ქარი რომ ოდნავ ჩაცხრა, ნიმსის გუნდმა სწრაფი იერიში მიიტანა II ბანაკზე, თუმცა იქ დატოვებული აღჭურვილობა სულ გაცამტვერებული დახვდათ.

ამინდის პროგნოზით ქარი 14 იანვრიდან უნდა ჩამდგარიყო. საბაზო ბანაკში სასწრაფოდ აზიდეს დამატებითი აღჭურვილობა, რაშიც მათ  კიდევ ერთი ნეპალელი დაეხმარა, სონა შერპა კომპანიიდან „შვიდი მწვერვალის ბილიკები”. ამასობაში ნიმსმა და გიალჯემ გადააწყვეს მწვერვალის მიღწევის განრიგი. იმის ნაცვლად, რომ ცივი ღამე გაეტარებინათ IV ბანაკში – ტრადიციული ზემო ბანაკი 7600 მეტრზე – მათ განიზრახეს, ერთ დღეში, პირდაპირ III ბანაკიდან ასულიყვნენ მწვერვალზე. თუ ყველაფერი გეგმის მიხედვით წარიმართებოდა – უზარმაზარი „თუ” – მწვერვალზე უკვე 15 იანვარს ავიდოდნენ.

იმ დროს საბაზო ბანაკში მყოფი ზოგიერთი ალპინისტი მოგვიანებით ნეპალელებს თავიანთი გეგმების დამალვაში დაადანაშაულებს მთლიანად ნეპალური გუნდის შესანარჩუნებლად. თუმცა გიალჯეს სულაც არ რცხვენია აღნიშნული ბრალდების. „როდესაც მსოფლიო ჩემპიონატია ფეხბურთში, ოდესმე გსურთ, რომ თქვენმა ქვეყანამ წააგოს?” – განმარტა მან ExplorersWeb-ისთვის მიცემულ ინტერვიუში. „არა, არასოდეს. გუნდი და მწვრთნელი ყოველთვის საიდუმლოდ ინახავს თავის სტრატეგიას დასახული მიზნების მისაღწევად. ამჯერად ჩვენც მსგავსად ვიქცეოდით K2-ზე”.

13 იანვრის საღამოს, როდესაც ნეპალელებმა 7000 მეტრს მიაღწიეს, საიდუმლო გამჟღავნდა და რამდენიმე გუნდი მათ ნაბიჯებს აედევნა.

მომდევნო დილას ეს მდევარი გუნდები II ბანაკში ისვენებდნენ გამგმირავ ქარში, ამ დროს კი ნეპალელები  მაღლა მიიწევდნენ და თითქმის III ბანაკთან იყვნენ. „ამინდმა დიდი როლი ითამაშა”, – აღნიშნავს გიალჯე. „III ბანაკის ქვემოთ ძლიერი ქარი ქროდა, ხოლო III ბანაკის ზემოთ სულაც არაფერი იგრძნობოდა”.

15 იანვარს გიალჯე და გუნდის სხვა სამი წევრი წინ გაემართნენ თოკების დასაფიქსირებლად III ბანაკის თავზე – „მხრის” სახელით ცნობილი მონაკვეთისკენ, თუმცა, ამ დაუსრულებელ თოვლიან ფერდობებზე გზის გაკვალვისას წინ გადაეღობათ ნაპრალების ლაბირინთი – მყინვარულ რელიეფზე გაჩენილი ადამიანის ჩამყლაპავი ბზარები. როდესაც სულ მცირე მანძილი ჰქონდათ დარჩენილი IV ბანაკთან მისაღწევად, უზარმაზარ ნაპრალს გადააწყდნენ. შედეგად უკან დახევა და საათობით ხეტიალი მოუწიათ, რათა  შემოვლითი გზა ეპოვათ. ეს გახლდათ იმ ტიპის რეგრესი, რომელიც ფიტავს, არყევს საბრძოლო სულისკვეთებას და ხშირად უბიძგებს მთამსვლელებს, სულაც ხელი აიღონ ექსპედიციის გაგრძელებაზე. მაგრამ გიალჯე და მისი გუნდის წევრები მაინც არ ნებდებოდნენ. როდესაც მათ მიაგნეს თოვლის სქელ, მყარ ფენას – ნაპრალის თავზე გადებულ თოვლის ხიდს – თოკები დააფიქსირეს „მხრამდე” ასასვლელ მთელ ხაზზე.

შემდეგ კვლავ III ბანაკს დაუბრუნდნენ, გუნდის წევრებს შეუერთდნენ და ერთი-ორი საათით დასვენება სცადეს. „ეს იყო განსხვავებული ტიპის სიცივე, – იხსენებს გიალჯე, – საშინელ წყურვილს გაგრძნობინებდათ. საკვებსაც გაჭირვებით თუ გადაამუშავებდა ორგანიზმი”.

16 იანვრის შუა ღამით გუნდმა დაიწყო მომზადება III ბანაკის დასატოვებლად. ამ ექსპედიციისას გუნდის წევრებმა პირველად მოირგეს ჟანგბადის ნიღაბი, რათა მწვერვალისთვის შეეტიათ – ყველამ, გარდა ერთისა. ნიმსმა გადაწყვიტა, თავისი კრიტიკოსებისთვის ეპასუხა და დამხმარე ჟანგბადის გარეშე ასულიყო მწვერვალზე, თანაც ზამთარში. ეს იქნებოდა ეპოქალური მიღწევა, რომელიც დააგვირგვინებდა ისედაც ეპოქალურ მიღწევას – თუ იგი ამას მართლაც შეძლებდა. „აკლიმატიზაცია სრულად არ გამევლო. სამი თითი ზედაპირულად მომეყინა, – ამბობს ნიმსი, – თუ თქვენ არ იცით თქვენი შესაძლებლობები, თქვენი უნარები, თქვენ შეიძლება მთელი ექსპედიცია ჩაშალოთ”.

პატარა ჯგუფებად დაყოფილი ალპინისტები გაუყვნენ იმ მარშრუტს, რომელიც „მხართან” ადიოდა და გიალჯეს მძიმე შრომის წყალობით თოკების ხაზით იყო დაფიქსირებული. და მისი შრომა დაფასდა კიდეც. თუ მათ წინა დღისით 8 საათი დასჭირდათ, ახლა მხოლოდ 3 საათიც საკმარისი აღმოჩნდა, თანაც ღამით. მაგრამ ავბედითი ქარი კვლავ ამოვარდა.

ამ დროს საკუთარ თავთან მარტოდ დარჩენილი გიალჯე გრძნობდა, რომ მოყინვის ნიშნები ეწყებოდა და უკვე ზღვარზე იყო, ხელი აეღო მწვერვალზე ასვლის მცდელობაზე, მაგრამ როდესაც მის რადიოშეტყობინებას არავინ გამოეხმაურა, ერთადერთი გამოსავალი დარჩა: ფეხების უწყვეტი რტყმა ყინულზე, რომ სისხლის ამოძრავებით როგორმე გაეთბო. „გასაოცარია, ამ მეთოდმა გაამართლა”, – ამბობს იგი.

როგორც იქნა, „მხართან” ასულ მთამსვლელებს ალიონის პირველი სხივები დაეცათ და სხეულიც გაუთბათ. ქარის სიჩქარემაც იკლო და მიუხედავად ჯერ მაინც კიდევ არქტიკული ტემპერატურისა, მშვენიერი დღე იდგა. ზემოთ იმზირებოდა მარშრუტის საფინალო გამოწვევა – ვიწრო დერეფანი, რომელიც წარმოადგენდა გაყინულ კულუარს და სერაკის სახელით ცნობილი ყინულის დაკიდებული კედლის ქვეშ მდებარეობდა. თუ სერაკის გარკვეული ნაწილი მოწყდებოდა იმ დროს, როდესაც მათი გუნდის რომელიმე წევრი ჯერ კიდევ ვიწრო დერეფანში იქნებოდა, ეს ყველა მათგანისთვის ფატალური აღმოჩნდებოდა.

ამ მუხანათურ დერეფანში გუნდს მიუძღვებოდნენ მინგმა თენცი და დავა ტენჯინი, რომლებიც თოკებს აფიქსირებდნენ მათ უკან მომავალი ალპინისტებისთვის. როდესაც მაღლა მიიკვალავდნენ გზას, მომცრო ყინულის ბელტები კულუარიდან დაეშვა და ერთი-ორ მთამსვლელს ჩაფხუტზეც მოხვდა. ამ დროს აქ სხვას ვერც ვერაფერს იზამდით, თუ არა გზის გაგრძელება.

როდესაც გუნდი მიუახლოვდა მწვერვალს, არც გიალჯე იდგა წინა რიგებში და არც – ნიმსი. ეს ბედი წილად ხვდა მინგმა თენცის, თოკების დამფიქსირებელ 36 წლის სპეციალისტს ფართო ღიმილითა და ოქროს კბილით. გუნდს სწორედ იგი გაუძღვა ბოლო საათებში და ისიც შეეძლო, რომ პირველს მიეღწია მწვერვალისთვის, მაგრამ იგი ზუსტად მის ზღურბლთან შეჩერდა.

შემდეგ ალპინისტებმა ერთიმეორის მიყოლებით, მტკიცე სვლით აიწიეს მაღლა და თენცის შეუერთდნენ. ნიმსი მძიმედ ქოშინებდა ყინულოვან და გაუხშოებულ ჰაერში, თითოეულ ნაბიჯზე ორ-სამჯერ ისუნთქავდა. როდესაც პლანეტის რიგით მეორე უმაღლესი მწვერვალის თოვლით შემოსილი თხემები მზის სხივებით აელვარდა, ალპინისტები ერთ გუნდად შეიკრნენ.

ეს ნიმსის იდეა გახლდათ, რომ მწვერვალზე ერთად შეედგათ ფეხი და როდესაც ათივე მათგანი შეიკრიბა, მკლავები გადააჭდეს და ასე შეუდგნენ ბოლო მძიმე ნაბიჯებს. ნელ-ნელა მეტყველების უნარი დაუბრუნდათ და როგორც სიზმარში, ყველას ნეპალის ეროვნული ჰიმნი აღმოხდა:

ასობით ყვავილით დაწნული…
უსასრულო ბუნებრივი სიმდიდრით შემოსილი…
მიწა ცოდნისა და მშვიდობის, ველები, ბორცვები, და მთები მაღალი…
შეულახავი, მიწა ჩვენი საყვარელი,
სამშობლო, ნეპალი.

ავტორისა და სამთო გიდის, ფრედი უილკინსონის სტატია National Geographic-ისა და Rolex-ის ერთობლივ ევერესტის ექსპედიციაზე გამოქვეყნდა 2020 წლის ივლისის ნომერში.