თუ თქვენც ერთი რიგითი ადამიანი ბრძანდებით, ალბათ არასოდეს შეხვედრიხართ რობოტს.
მაგრამ ეგ დროც მოვა.

მე ერთ რობოტს შევხვდი შარშან იანვარში, როდესაც კოლორადო-კანზასის საზღვართან გავიარე პრერიის ბალახებში. თან მახლდა ნოა რედი-კემპბელი, ლურსმანივით წვრილი 31 წლის სანფრანცისკოელი. აქედან სამხრეთით ქარის ტურბინები იშლებოდა ჰორიზონტზე – სამხელა გიგანტების უტყვი არმია. წინ ერთ ორმოს ვუყურებდი, მორიგი „ჯარისკაცის“ დასაბინავებლად რომ ამზადებდნენ.

ექსკავატორი თხრიდა 19-მეტრიანი დიამეტრის მქონე 3 მეტრის სიღრმის ორმოს ზედმიწევნით გასწორებული ძირით, რომლის კედლები 34 გრადუსით იყო დახრილი. თითოეული ეს მოძრაობა – მიწის გათხრა, ამოღება, ციცხვის მობრუნება, დაცლა – ამ 37-ტონიანი მანქანის ზედმიწევნით კონტროლსა და თანმიმდევრული ქმედებებით მართვას მოითხოვს. ჩრდილოეთ ამერიკაში ექსკავატორის გამოცდილი ოპერატორები 100 000 დოლარსაც კი გამოიმუშავებენ წელიწადში.

ექსკავატორის სავარძელზე ვერავის მოვკარი თვალი, კაბინის თავზე კი დამხვდა უხელო ოპერატორი, რომელიც სამი დაკლაკნილი კაბელით უკავშირდებოდა ექსკავატორის საკონტროლო სისტემას. არა თვალი, არა ყური. ის იყენებდა ლაზერს, GPS-ს, ვიდეოკამერას თუ გიროსკოპის მსგავს სენსორებს ობიექტის სივრცეში ორიენტაციის შესაფასებლად და ასე ზედამხედველობდა სამუშაო პროცესს. Built Robotics-ის თანადამფუძნებელი რედი-კემპბელი ექსკავატორზე აძვრა და სარქველი ახადა თავისი კომპანიის პროდუქტს – 90-კილოგრამიან მოწყობილობას, რომლის შესრულებული საქმეც ადამიანის ხელს ითხოვდა ერთ დროს.

„აი, სად არის განთავსებული ხელოვნური ინტელექტი“, – მითხრა მან და მიმითითა ელექტროპლატებზე, სადენებსა და მეტალის გარსაცმებზე: სენსორები ატყობინებს თავის ადგილმდებარეობას, კამერებით ხედავს, სამართავი ბლოკით ბრძანებებს აძლევს ექსკავატორს, პროცესორში კი მოთავსებულია ხელოვნური ინტელექტი (AI), რომელიც ისეთივე გადაწყვეტილებებს იღებს, როგორსაც ადამიანი-ოპერატორი მიიღებდა.

ბავშვობაში ვოცნებობდი: აი, გავიზრდები და რობოტს აუცილებლად შევხვდები-მეთქი, მაგრამ ის წარმომედგინა ადამიანის მსგავს, „ვარსკვლავური ომების“ C-3PO-ს პერსონაჟად, ხოლო ეს რეალური, ქარხნებში დასაქმებული რობოტები ძალიან განსხვავდებოდნენ ჩემს ფანტაზიაში გაცოცხლებული რობოტებისგან. დღეს მილიონობით ინდუსტრიული მანქანა უჭერს ჭანჭიკს, ადუღაბებს, ღებავს და ასრულებს სხვა უამრავ განმეორებით, კონვეიერულ დავალებას. რობოტებს უმეტესწილად შემოღობილ სივრცეში ამუშავებენ, რათა დაიცვან ადამიანი მუშაკების უსაფრთხოება. რობოტექნიკოს ანდრეა ტომაზის სიტყვებით, ისინი „მდუმარე და უემოციო“ ბეჰემოთებს განასახიერებენ.
მაგრამ რედი-კემპბელის მანქანა კიდევ რაღაც სხვა, ახალი ტიპის რობოტია. მას ბევრი უკლია ადამიანობამდე, თუმცა სხარტია, მცოდნე და მობილური. ამ კლასის რობოტები ადამიანთა გვერდით მუშაობენ და სულ უფრო ღრმად იჭრებიან ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

2020 წლისთვის რობოტები უკვე ისედაც ასრულებენ არაერთი ტიპის სამუშაოს: ინვენტარიზაცია, იატაკის მოწმენდა, ნივთების განთავსება თაროებზე თუ მათი დასაწყობება, თაიგულების დაწვნა, რელიგიური რიტუალების შესრულება, წარმოდგენების დადგმა, სექსუალური პარტნიორობაც კი… ამასთან, აუტიზმის მქონე ბავშვებს ეხმარებიან სოციალიზაციაში, ინსულტგადატანილ პაციენტებს – კიდურების კვლავ ამოძრავებაში; დრონი-რობოტები აკონტროლებენ ისრაელის საზღვრებს და ცეცხლსაც გახსნიან, თუ მტრულ სამიზნედ მიიჩნევენ „ვინმეს“.

და ასეთი დატვირთვით რობოტები მუშაობდნენ ჯერ კიდევ COVID-19-ის პანდემიამდე, ამ ახალ რეალობაში კი არც ისე პოპულარული იდეა – ადამიანების რობოტებით ჩანაცვლება – სამედიცინო კუთხით მიზანშეწონილად ან, სულაც, უალტერნატივოდ ჩანს.

დღეს რობოტები დაატარებენ საკვებს, ამარაგებენ ჰოსპიტლებს, დეზინფექციას უტარებენ პალატებს და ფეხით მოსეირნეებსაც კი მოუწოდებენ პარკებში სოციალური დისტანციის დაცვისკენ.

წელს გაზაფხულზე, გლობალური ეკონომიკური კრიზისის პერიოდში, რობოტის შემქმნელები მეუბნებოდნენ, რომ მათ, პირიქით, გაეზარდათ პოტენციურ მომხმარებელთა რიცხვი. პანდემიის ფონზე უფრო მეტი ადამიანი იაზრებს, რომ „ავტომატიზაცია ჩვენი საქმის არსებითი ნაწილი გახდება“, – მითხრა რედი-კემპბელმა. „თავიდან ამ ცვლილებას საფუძვლად ედო ეფექტურობა და პროდუქტიულობა, ახლა კი გაჩნდა სხვა ტიპის მასტიმულირებელი პლასტიც – ჯანმრთელობა და უსაფრთხოება“.

ის, რომ რობოტექნოლოგია ტემპს უმატებდა, COVID-ამდეც იკვეთებოდა. მექანიკური ნაწილები გამსუბუქდა, გაიაფდა და უფრო მტკიცე გახდა. ელექტროაპარატურამ უზღვავ კომპიუტერულ ძალას მოუყარა თავი პაწაწინა „კოლოფებში“. სამეცნიერო გარღვევების შედეგად რობოტები აღიჭურვნენ მონაცემთა გადამამუშავებელი ძლიერი ხელსაწყოებით. გაუმჯობესდა ციფრული კომუნიკაცია და რობოტის „ტვინს“ სადღაც არსებული შორეული კომპიუტერიდან ვმართავთ – ამასთან, ასობით მანქანას ერთმანეთთან ვაკავშირებთ, რომ მათი ინტელექტი გაზიარდეს და კოლექტიურად, ფუტკრის სკასავით ამოქმედდეს.

ახლო მომავლის სამუშაო გარემოს სურათი: „ეკოსისტემა, სადაც ადამიანები და რობოტები მხარდამხარ მუშაობენ პროდუქტიულობის გასაზრდელად“, – ამბობს აჰტი ჰეინლა, რომელიც Starship Technologies-ის თანადამფუძნებელი და უფროსი ტექოფიცერია. ამ კომპანიის შექმნილი 6-ბორბლიანი, თვითმართვადი კურიერული რობოტები უკვე დაგორავენ ევროპისა და აშშ-ის ქალაქებში.

„ჩვენ მივეჩვიეთ მანქანურ, ხელოვნურ ინტელექტს, რომელსაც ჯიბით დავატარებთ, – მეუბნება ხელოვნური ინტელექტის რობოტექნიკოსი მანუელა ველოსო (კარნეგი-მელონის უნივერსიტეტი) და თავის „სმარტფონს“ მიჩვენებს, – ახლა კი მოვიდა დრო, ისეთ ინტელექტსაც გავეცნოთ, სხეულს რომ ფლობს და უჩვენოდაც დადის“.

ველოსოს ოფისის ფანჯრიდან დაინახავთ მისი გუნდის „კობოტებს“ – კოლაბორაციულ რობოტებს, რომლებიც დასეირნობენ დერეფნებში, აკვალიანებენ ვიზიტორებს და აქეთ-იქით დაატარებენ საკანცელარიო დოკუმენტებს. სრულიად დამოუკიდებლად გადაადგილდებიან და, თუ დასჭირდათ, ლიფტსაც იყენებენ (ღილაკზე თითის დაჭერას ადამიანებს სთხოვენ თავაზიანი სიგნალით).

„ეს გარდაუვალი ფაქტია, ჩვენ თვალწინ მართლაც ივლიან რობოტები, ხელოვნური არსებები, რომლებიც ადამიანთა ყოველდღიურობის ნაწილად გადაიქცევიან, – ამბობს ველოსო, – ადამიანი, შინაური ცხოველი და ერთი ახალი სახეობაც – რობოტი – ჩვენ ირგვლივ; ამ რეალობას რომ მივიღებთ, აი, მაშინ დაიწყება ორმხრივი ურთიერთობა“.

თითოეულ ჩვენგანს მოგვიწევს რობოტებთან ადაპტირება. „ხალხმა უნდა გაიგოს, რომ ეს არ არის სამეცნიერო ფანტასტიკა; ეს 20 წელიწადში კი არ მოხდება, – ამბობს ველოსო, – ეს უკვე ხდება“.

იდალ პერესს მოსწონს თავისი ახალი თანამშრომელი.

7 წლის განმავლობაში ის მუშაობდა Taylor Farms-ში (სალინასი, კალიფორნია). 34 წლის პერესი 18-სანტიმეტრიან დანას იყენებდა სალათის ფურცლის დასაკრეფად. მუდამ წელში მოხრილი, აცლიდა თავს სალათა რომენისა თუ თავიან სალათას, დაზიანებულ ფოთლებს შეკრეჭდა და კალათში უძახებდა.

2016 წელს კი გამოჩნდა რობოტი და ახლა ის ასრულებს აღნიშნულ სამუშაოს. 8,5-მეტრიანი სამკალი მანქანა თანმიმდევრულად მოძრაობს ნათესებში, სენსორები „სამიზნეზე“ ამცნობს და ისიც, მაღალი წნევის წყლის ჭავლური ნაკადით აგდებს სალათის თავს, რომლის ფურცლები კონვეიერის ლენტზე ცვივა და მიდის უკანასკნელ პლატფორმასთან, სადაც უკვე ოცამდე მუშაკი ერთვება პროცესში და მოსავალს ახარისხებს.

„ასე ჯობია, დანით კრეფა ბევრად დამღლელი იყო“, – ამბობს პერესი. თუმცა, მისი თქმით, ყველა არ მიესალმება ახალ სისტემას. „ზოგიერთს მაინც ძველი, ნაცნობი მეთოდები ურჩევნია“.

Taylor Farms-ი ერთ-ერთი მოწინავე კომპანიაა, რომელიც ინვესტიციებს დებს სწორედ რობოტიზებულ სოფლის მეურნეობაში. „ჩვენ გავდივართ თაობათა ცვლას… მეურნეობაში“, – ამბობს კომპანიის პრეზიდენტი მარკ ბორმენი. ასაკოვანი მუშაკები ტოვებენ სამსახურს, ახალგაზრდებს კი აღარ ხიბლავთ ეს წელისმომწყვეტი სამუშაო. ამასთან, ბოლო დროს მსოფლიო ისედაც ზღუდავდა საერთაშორისო მიგრაციებს, ამ ტენდენციას ახლა COVID-ის საფრთხეებიც თან დაერთო. „კომპანია იზრდება, მუშახელი კი მცირდება. ასეთ ვითარებაში, ვფიქრობ, ყველას წაგვადგება რობოტი“.

გასულ წელს არაერთხელ მოვისმინე, თუ როგორ უჩიოდნენ სხვადასხვა სფეროს დამქირავებლები მუშახელის სიმცირეს – ხალხს ვეღარსად ვპოულობთ და ჩვენც რობოტებს ვასაქმებთო.

კოლორადოში ქარის ელექტროსადგურს მართავს კომპანია Mortenson-ი, რომელიც Built-ის რობოტებს ქირაობს 2018 წლიდან. ამ სამშენებლო ფირმის აღმასრულებელი მენეჯერები აცხადებენ, რომ კვალიფიციური მუშახელის უკიდურესი დეფიციტია. ამჯერად Built-ის რობოტები 21 ქარის ტურბინას უმზადებენ საძირკველს.

„ოპერატორები ამბობენ ხოლმე: მოვიდნენ, რომ სამსახური წაგვართვანო, – ამბობს Mortenson-ის ინოვაციების მენეჯერი დერეკ სმითი, – მაგრამ როდესაც ხედავენ, თუ რამდენ რუტინულ საქმეს აშორებენ თავიდან რობოტები და, მიუხედავად ამისა, მაინც რამდენი რჩებათ გასაკეთებელი, აზრსაც სწრაფადვე იცვლიან“.

თხრას რომ დაასრულებს რობოტი-ექსკავატორი, შემდეგ ადამიანი მოდის ბულდოზერით და მანქანის გაკეთებულ საქმეს „აშალაშინებს“. სმითი აცხადებს: „აქ ჩვენ 229 ფუნდამენტი გავთხარეთ და თითოეული მათგანი ერთგვაროვანია; ვცდილობთ, რომ სწორედ რობოტებს გადავაბაროთ მსგავსი ტიპის განმეორებითი დავალებები, ხოლო ჩვენი ოპერატორები კონცენტრირდნენ ისეთ საქმეებზე, რომლებსაც შემოქმედებითი მიდგომა სჭირდება“.

პანდემიამ ცუნამივით წალეკა სამუშაო ადგილები, მაგრამ მთლიანი სურათი მაინც არ შეცვლილაო, – მეუბნებიან რობოტების შემქმნელი თუ მათი დამქირავებელი კომპანიები: „უმუშევრობის დონე პიკს აღწევს, მაგრამ ამ ფონზეც კი შეუძლებელია ასე, ერთი თითის დატკაცუნებით შეავსოთ პოზიციები, რომლებზეც ვიწროდ სპეციალიზებული უნარებია საჭირო, რადგან არ გვყავს შესაბამისი კვალიფიკაციის მქონე კადრები“, – ამბობს Sarcos Robotics-ის თავმჯდომარე და აღმასრულებელი დირექტორი ბენ ვოლფი.

ეს კომპანია ამზადებს პორტატიულ, „სხეულზე დასამაგრებელ“ ელექტრომოწყობილობებს, ერთგვარ ეგზოჩონჩხს, რომელიც რობოტის სიმძლავრესა და სიზუსტეს მატებს ადამიანის მოძრაობებს. როდესაც პანდემიის პირობებში ფრენები შეიზღუდა, Delta Air Lines-მა სწორედ ამ აპარატის გამოცდა დაიწყო თავის ავიამექანიკოსებზე.

ბოლოს რომ ვოლფს ველაპარაკე, ამაღლებული განწყობით მიცხადებდა: „ახლა ჩავარდნა გვაქვს სულ მცირე ხნით, მაგრამ მომავალში მეტ მუშაობას ველით“.

დამქირავებელთა უმეტესობა თანამშრომლების ერთმანეთთან ფიზიკური კონტაქტის შემცირების გზებს ეძებს. ცდილობენ, ისეთ მოწყობილობასაც მიაგნონ, ერთ ადამიანს რომ ორი კაცის საქმეს შეასრულებინებს. „რაც პანდემია დაიწყო, – მიყვებოდა ვოლფი, – Sarcos-ის პროდუქტებზე მკვეთრად გაიზარდა მოთხოვნა; ისეთი სფეროებიდან გვიკავშირდებოდნენ, ვერც კი წარმოვიდგენდით – ფარმაცევტული კომპანია თუ ხორცკომბინატი – ერთს სურდა მტვირთავების რაოდენობის შემცირება, მეორეს – ჯგუფად მომუშავე თანამშრომლების გაფანტვა“.

დღევანდელი მსოფლიო უფრთხის ფიზიკურ კონტაქტებს და მარტივად ვერაფრით შევავსებთ იმ სამსახურებს, რომლებიც ბავშვებსა და მოხუცებზე ზრუნვაზეა პასუხისმგებელი. რობოტექნიკოსი მაია მატარიჩი (სამხრეთ კალიფორნიის უნივერსიტეტი) მუშაობს „სოციალურ თანაშემწე რობოტზე“. ეს მანქანები ასრულებენ სოციალური მხარდაჭერის ფუნქციას. მაგალითად, მაიას ლაბორატორიის ერთ-ერთი პროექტი მუშაობს რობოტ-მწვრთნელზე, რომელიც ჯერ ავარჯიშებს მოხუცებს, შემდეგ კი ურჩევს სუფთა ჰაერზე გასეირნებას.

„რობოტი ეტყვის: მე არ შემიძლია ბუნებაში გასვლა, მაგრამ, მოდით, თქვენ გაისეირნეთ და მომიყევით, რა ხდება გარეთო“, – მეუბნებოდა მატარიჩი. რობოტი მეტალის მგორავ პლატფორმაზე შემოსმული თეთრი პლასტმასის თავი, ტორსი და მკლავებია, ესაა და ეს, მაგრამ სენსორებისა და კომპიუტერული პროგრამის დახმარებით ის შეძლებს ადამიანი-მწვრთნელის ზოგიერთი ფუნქციის შესრულებას – ვთქვათ, ვარჯიშის დროს დაარიგებს: „ცოტა უფრო მეტად მოხარეთ თქვენი მარცხენა მკლავი“, ხოლო გაკვეთილის დასრულებისას ეტყვის: „ყოჩაღ!“.

მისი ლაბორატორია ცდილობს, რობოტებს ასწავლოს პასუხის იმგვარად გაცემა, რომ ადამიანებმა ემპათია იგრძნონ მანქანის მხრიდან. მატარიჩს ვკითხე, ხალხს ხომ არ შეაცბუნებდა ის, რომ მათ პაპაზე ახლა უკვე მანქანა იზრუნებდა?!

„ჩვენ არ ვანაცვლებთ ადამიან-მომვლელებს, – მითხრა მან, – ჩვენ მხოლოდ ვავსებთ მწირ კადრებს. წამოზრდილი შვილები ვეღარ ჩერდებიან ხანდაზმულ მშობლებთან. ვისაც ეს სამსახურებრივად ევალება, დაბალ ანაზღაურებას იღებს, რადგან აღნიშნული შრომა დაუფასებელია ჩვენს ქვეყანაში. სანამ მსგავსი მიდგომები არ შეიცვლება, რობოტების გამოყენება ყველაზე მართებულ ალტერნატივად მესახება“.

ატარიჩის ლაბორატორიის სტუმრობიდან რამდენიმე დღეში სრულიად განსხვავებულ სამყაროში აღმოვჩნდი. სან-პედროს პორტის მტვირთავები მარშით აპროტესტებდნენ რობოტების დასაქმებას თავიანთ ანალოგიურ პოზიციებზე. მტვირთავების ახალ თაობას არ მოსწონს დოკის უდიდეს ტერმინალში რობოტების შეყვანის პერსპექტივა, მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი მანქანების შრომის გამოყენება საკმაოდ ჩვეულებრივი მოვლენაა ლოს-ანჯელესის რაიონში.

„პორტის მუშახელი არც ელის, რომ მსოფლიო შეწყვეტს ცვლილებებს“, – ამბობს ჯო ბუსკაინო, სან-პედროს წარმომადგენელი ლოს-ანჯელესის მუნიციპალურ საბჭოში. მისი თქმით, სან-პედროს ეკონომიკური ძვრები გადაუტანია წინათაც, როდესაც თევზაობა, საკონსერვო მრეწველობა თუ გემთმშენებლობა ხან იფეთქებდა, ხანაც – ჩაიძირებოდა; მაგრამ რობოტებთან მიმართებით პრობლემას ამწვავებს თვითონ ცვლილების სიჩქარე, ის, თუ რა სისწრაფით იჭრებიან მანქანები პორტში დასაქმებულ ადამიანთა ცხოვრებაში.
„წლების წინ მამაჩემი მიხვდა, რომ თევზაობას არც ისე დიდი მომავალი ჰქონდა და მანაც საცხობში მოძებნა სამუშაო“, – მითხრა ბუსკაინომ. „მან შეძლო ახალ რეალობასთან ადაპტირება, მაგრამ ავტომატიზაციას შესწევს უნარი, რომ ერთ ღამეში წაგართვათ სამსახური“.

ეკონომისტებს შორის აზრთა სხვადასხვაობაა, თუ რამდენად მკვეთრად და სწრაფად შეცვლიან რობოტები მომავლის სამუშაო გარემოს. თუმცა ექსპერტთა დიდი ნაწილი თანხმდება იმაზე, რომ ზოგ ადამიანს ძალიან გაუჭირდება რობოტებთან ადაპტირება.

„ერთი რამ ცხადია: ჩვენ სულ უფრო ცოტა „ცისფერსაყელოიან“ სამუშაო ადგილს ვხედავთ იმ წარმოებებში, სადაც აქტიურად ნერგავენ რობოტებს“, – ამბობს მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ეკონომისტი დარონ აჯემოღლუ. „ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მომავლის ტექნოლოგია სამუშაო ადგილებს ვერ ქმნის, მაგრამ თვითონ იდეა, რომ ყველა სფერო სწრაფ-სწრაფად გადავიყვანოთ ავტომატიზებულ მუშაობაზე და, ამავდროულად, უამრავი სამუშაო ადგილი შევქმნათ, ეს მხოლოდ საკუთარი თავის მოტყუება და ფანტაზიაა“.

ავტომატიზაციას არაერთი ინვესტორი, მკვლევარი თუ „სტარტ-აპ“ მეწარმე შესცქერის ოპტიმიზმით, მაგრამ რობოტებით სავსე მომავალში ეს ადამიანებიც ხედავენ გარკვეულ საფრთხეებს. რა მოხდება, თუ რობოტები მხოლოდ რუტინულ საქმეს კი არ დასჯერდებიან, არამედ ხელში ჩაიგდებენ მიმზიდველ, პრესტიჟულ და მაღალანაზღაურებად სამსახურებსაც?! ხალხის ნაწილი სტრესულ სამუშაო პირობებსაც ხედავს რობოტების გარემოცვაში.
ბეთ გუტელიუსი ქალაქმგეგმარებელი და ეკონომისტია, რომელიც სასაწყობე მეურნეობას შეისწავლიდა. მან ერთ საწყობზე მიამბო, სადაც რობოტები დაასაქმეს. იქ გაიზარდა სისწრაფე, მანქანებს წამში მიჰქონდათ საქონელი ადამიანებთან, რომლებიც მას ფუთავდნენ, თანაც მუშაკებს აღარ უწევდათ მთელი დღე წინ და უკან სირბილი, მაგრამ იმისთვის, რომ რობოტების ტემპს აჰყოლოდნენ, წამითაც ვეღარ ისვენებდნენ სულის მოსათქმელად.

ამგვარად, დამქირავებლებმა უნდა გაითვალისწინონ მსგავსი სტრესფაქტორები, რომლებიც „ვნებს თანამშრომელთა ფიზიკურ ჯანმრთელობასა თუ ფსიქიკას“, – ამბობს დონ კასტილიო, რომელიც ხელმძღვანელობს პროფესიული რობოტების კვლევას შრომის უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის ეროვნულ ინსტიტუტში.

სან-პედროში, ბუსკაინოს ძალისხმევით, საქალაქო საბჭომ დაბლოკა ავტომატიზაციის გეგმა და შედგა ერთგვარი „ტკბილ-მწარე“ შეთანხმება: დოკის მტვირთავები დათანხმდნენ, რომ ისინი შეწყვეტდნენ რობოტული შრომის გაპროტესტებას, მაგრამ ამის სანაცვლოდ საკონტეინერო ტერმინალის მფლობელი კომპანია Maersk-ი კვალიფიკაციას აუმაღლებდა 450 მექანიკოსს – მათ გაწვრთნიდნენ თავად რობოტებზე სამუშაოდ, ხოლო სხვა 450 თანამშრომელს გადაამზადებდნენ ახალი ტიპის ტექნოლოგიებზე მოსარგებად.
„ახლა უკვე მხოლოდ დრო გვაჩვენებს, თუ რამდენად შედეგიანი იქნება მთელი ეს გადამზადების პროცესი, განსაკუთრებით საშუალო ასაკის მუშაკებთან დაკავშირებით“, – ამბობს ბუსკაინო. მისი ერთ-ერთი მეგობარი ავტომექანიკოსია, რომლის კვალიფიკაციაც დაეხმარება მას ასევე რობოტების ტექნიკური უზრუნველყოფის ხელობის ათვისებაში, თუმცა, სხვა შემთხვევაში, მის ცოლისძმას, 56 წლის დომინიკს, რომელიც პორტის მტვირთავია, არავითარი წარმოდგენა არ აქვს, როგორ იმუშაოს რობოტებზე, ამბობს იგი.

ღეს უკვე 100 წელი უსრულდება სიტყვა „რობოტს“, რომელიც პირველად გამოჩნდა ჩეხი დრამატურგის, კარელ ჩაპეკის პიესაში „როსუმის უნივერსალური რობოტები“. ამ სპექტაკლში რობოტები გამოიყურებიან და იქცევიან ადამიანებივით, ასრულებენ ყველა ადამიანურ საქმეს და, ფინალურ მოქმედებაში, ფარდის დაშვებამდე, სულ ამოწყვეტენ ადამიანის მოდგმას.

ამ დროიდან მოყოლებული, წარმოსახვითი რობოტები – ტერმინატორი, ასტრობიჭუნა თუ ვარსკვლავური ომების დროიდები – დიდ ზეგავლენას ახდენდნენ რობოტის შემქმნელთა ხედვაზე. რობოტმა პერსონაჟებმა მოიცვეს ასევე საზოგადოებრივი აზრიც, თუ „ვინ“ არის რობოტი ან რისი გაკეთება შეუძლია მას.

ტენშო გოტო ძენ-ბუდიზმის მიმდევარი ბერია, რომელსაც XVII საუკუნის ტაძართან შევხვდი კიოტოში. ერთი შეხედვით, ტრადიციულობის განსახიერება გეგონებოდათ, არადა, თურმე, წლების განმავლობაში ოცნებობს რობოტებზე. მისი ეს გატაცება ათიოდე წლის წინ დაიწყო, როდესაც გოტომ შეიტყო ხელოვნურ ინტელექტზე და გადაწყვიტა, თავად ბუდას რეპროდუქცია გაეკეთებინა სილიკონის, პლასტმასისა და მეტალის გამოყენებით. ბრძენკაცთა ანდროიდული ვერსიების წყალობით ბუდისტები „ცოცხლად მოისმენდნენ მათ სიტყვებს“, – ამბობს იგი.

გოტომ დაიწყო კიდეც რობოტექნიკოსებთან თანამშრომლობა ოსაკას უნივერსიტეტში, თუმცა რობოტების რეალურმა სამყარომ ოცნება გაუნელა. მან შეიტყო, რომ „დღეს არსებული ტექნოლოგიებით ხელოვნური ინტელექტი ვერაფრით გადაიქცეოდა ადამიანურ ინტელექტად, მით უმეტეს, გასხივოსნებულ პიროვნებათა გონებად“. მაგრამ, ბევრი სხვა რობოტექნიკოსის მსგავსად, არც ის დანებებულა და დღეისთვის შესაძლებელ საზღვრებში „გამოძერწა“ თავისი ქმნილება.

იგი ტაძრის ეზოში დგას: მეტალითა და სილიკონით განსხეულებული ღვთაება კენონი, რომელიც შებრალებისა და მიტევების ქალღმერთია ბუდიზმის იაპონურ მიმდინარეობაში. უძველესი დროიდან ტაძრები და სალოცავები სწორედ ქანდაკებებით ცდილობდნენ ხალხის მოხიბვლას და ამ გზით მათ დაახლოებას ბუდისტურ მოძღვრებასთან. „დღეს კი პირველად ხდება, რომ ეს ქანდაკება უკვე მოძრაობს“, – ამბობს გოტო.

ამ რობოტის სახელია „მინდარი“, რომელიც წინასწარ ჩაწერილ ქადაგებებს ახმოვანებს დამაჯერებელი და არც ისე ქალური ტემბრით, ხელებს ამოძრავებს და თავსაც აქეთ-იქით ატრიალებს, რომ მთელი აუდიტორია მოიცვას. თუ თქვენზე შეაჩერა მზერა, რაღაცას ნამდვილად იგრძნობთ – ეს არ გახლავთ ინტელექტი, თუმცა გოტო იმედოვნებს, რომ ამ ზღურბლსაც გადალახავს დროთა განმავლობაში და მისი ამოძრავებული ქანდაკება შეძლებს დიალოგის გამართვასა თუ რელიგიურ შეკითხვებზე პასუხის გაცემას.

სან-დიეგოს ერთ მშვიდ გარეუბანში შევხვდი არტისტ მეთ მაკმალენს, რომელიც რობოტთან სხვა ტიპის ახლო ურთიერთობის უზრუნველყოფისკენ მიისწრაფვის. მაკმალენი რეალური ზომის სექსთოჯინების დამამზადებელ კომპანია Abyss Creations-ს ხელმძღვანელობს.

ეს კომპანია უკვე ათწლეულზე მეტია, რაც სილიკონის კანითა და ფოლადის ჩონჩხით აწყობილ „რეალდოლს“ უშვებს. მისი ფასი 4000 დოლარია, მაგრამ თუ კიდევ 8000 დოლარს დაამატებთ, თქვენ მიიღებთ ელექტროაპარატურით „დამუხტულ“ რობოტის თავს – სახის მიმიკით, ხმითა და ხელოვნური ინტელექტით, რომელიც „სმარტფონის“ აპლიკაციით შეგიძლია დააპროგრამო.

როგორც სირი და ალექსა, ამ თოჯინის ხელოვნური ინტელექტიც ცნობს თავისი „პატრონის“ ბრძანებებსა თუ შეკითხვებს, თუმცა კისრის ქვემოთ ეს რობოტი ჯერჯერობით მაინც თოჯინად რჩება – ხელებსა და ფეხებს მხოლოდ მაშინ ამოძრავებს, როდესაც ადამიანი მანიპულირებს მისი კიდურებით.

„დღეს ჩვენ ხელთ არსებული ხელოვნური ინტელექტი მართლაც ვერ სწვდება ადამიანის გონებას, – აცნობიერებს მაკმალენი, – მაგრამ, მჯერა, რომ ამასაც შევძლებთ. ვფიქრობ, ეს გარდაუვალია“. მას ეჭვი არ ეპარება, რომ ეს ბაზარი არსებობს და ადამიანის მსგავსი რობოტი ბევრს ძალიან გამოადგება.

ანდათან ჩვენ სულ უფრო მეტ ემოციურ კავშირს ვამყარებთ იმ ქმნილებებთან, რომლებიც სულაც არ გვგვანან.

სამხედრო შენაერთებს ჩაუტარებიათ დასაკრძალი რიტუალები, როდესაც გამნაღმველი რობოტები აფეთქებულან საომარი მოქმედებებისას. ჰოსპიტლებში ექთნები უკვე ეხუმრებიან კიდეც თავიანთ რობოტ კოლეგებს. ისინი ბუნებრიობას იძენენ და ადამიანებსაც გაეზრდებათ მათდამი სიმპათია თუ ნდობა – შესაძლოა, ზედმეტადაც. ხალხის წარმოსახვაში რობოტები მეტწილად ფანტასტიკის სფეროდან იჭრებიან და ჩვენც „სუპერგმირობას“ ველით დღევანდელი რეალური მანქანებისგან. ჯანსაღად რომ წარვმართოთ მათთან ადაპტირების პროცესი, ჯერ სწორი წარმოდგენები უნდა შევიქმნათ, განაცხადეს რობოტექნიკის ექსპერტებმა.

დაპროგრამებული და კარგად გაწვრთნილი რობოტი ჩინებულად, ადამიანზე უკეთ ან უფრო თანმიმდევრულად მაინც შეასრულებს მკაფიოდ განსაზღვრულ ამოცანებს – გათხრის საძირკველს, დაკრეფს სალათის ფურცელს – მაგრამ ვერც ერთი მანქანა ვერ შეედრება ადამიანის გონებას – ერთდროულად შეასრულოს სხვადასხვა ტიპის დავალება, განსაკუთრებით კი, მოულოდნელად წამოჭრილი საკითხები. ჯერჯერობით ყველა რობოტისთვის უცხოა საღი აზრი.

რობოტი ვერც ხელებით შეედრება ადამიანს, მითხრა ჩიკო მარკსმა, სუბარუს ავტოქარხნის მენეჯერმა. ამ ქარხანასა და მანქანის მწარმოებელ ყველა სხვა დაწესებულებაში უკვე რამდენიმე ათეული წელია სტანდარტულ რობოტებს იყენებენ. ახლა მარკსს თანდათან შემოჰყავს ახალი ტიპის რობოტებიც, რომლებიც მანქანის ნაწილებს დააქროლებენ ქარხნის ნებისმიერ კუთხეში.
„მაგრამ, აიღეთ ელექტრომავთულების მთელი წყება და თითოეული წვერი შესაბამის ადგილას მიაბით, ეს რაღაც ბევრად მეტია, ვიდრე ავტომატიზაცია“, – ამბობს მარკსი. „ასეთი ამოცანის შესასრულებლად საჭიროა ადამიანური ტვინი და კონტაქტური უკუკავშირის შეგრძნება, რათა მივხვდეთ, რომ ყველაფერი მართლაც თავ-თავის ადგილზეა“.

არც რობოტის ფეხებია რამით უკეთესი. 1996 წელს რობოტექნიკოსებმა გადაწყვიტეს ფეხბურთელი რობოტების აწყობა. დღეს ტარდება კიდეც „რობოთასი“, რომელსაც ინჟინრები აღტაცებით გულშემატკივრობენ არაერთ კონტინენტზე, მაგრამ არავინ ფიქრობს, რომ ისინი ოდესმე აჯობებენ ადამიანს.
„ჩვენი სხეული წარმოუდგენლად დახვეწილი მექანიზმია“, – ამბობს იგი. „ჩინებულად ვუმკლავდებით გრავიტაციას, ვინარჩუნებთ წონასწორობას; რაც შეეხება ორფეხა რობოტს, კიდევ უამრავი წელი გავა, სანამ ის ჩვენსავით გამართულად შეძლებს სიარულს“.

რობოტები ვერ გახდებიან ხელოვნური ადამიანები. ჩვენ მოგვიწევს ადაპტირება უცხო სახეობასთან. თავის მხრივ, რობოტების შემქმნელთა უმეტესობაც თავდაუზოგავად მუშაობს, რომ მათაც ასევე ისწავლონ უცხო ადამიანურ გრძნობებთან ურთიერთობა.

და რობოტები მხოლოდ ქცევებს კი არ გვიცვლიან, არამედ პროდუქტებსაც. ბორმენის თქმით, Taylor Farms-ი უფრო გრძელღეროიანი სალათის ფურცლის გამოყვანაზე მუშაობს, რადგან ასეთი ფორმის მიცემით რობოტს გაუადვილდება მისი მოკრეფა.

Bossa Nova Roborics-ის დამზადებული რობოტები დაძვრებიან ათასობით საწყობში და თაროებს ათვალიერებენ პროდუქციის აღსაწერად. ამ კომპანიის ინჟინრებმა ერთმანეთს დაუსვეს კითხვა, თუ რამდენად მეგობრული და კომუნიკაბელური სახე უნდა მიეცათ თავიანთი რობოტისთვის, საბოლოოდ კი მათ პორტატიული კონდიციონერი მიიღეს ზედ მიმაგრებული ორი მეტრი სიმაღლის პერისკოპით – უსახო და უთვალებო.

„ის ხელსაწყოა“, – განმარტა სარჯუნ სკაფმა, Bossa Nova-ს თანადამფუძნებელმა და უფროსმა ტექოფიცერმა. მის გუნდს ერთი მხრივ სურდა, რომ მომხმარებლებსა და თანამშრომლებს მოსწონებოდათ ეს რობოტი, მაგრამ მას ძალიანაც არ უნდა მოეხიბლა ადამიანი. ზეინდუსტრიული ან ზეუჩვეულო რობოტი სულ დააფრთხობდა მყიდველებს, ზედმეტად მეგობრულ მანქანასთან კი ისინი საუბარსა და თამაშს დაიწყებდნენ, რაც შეანელებდა მისი მუშაობის ტემპს. `დროთა განმავლობაში, – მითხრა სკაფმა, – რობოტები და ადამიანები შეთანხმდებიან ორმხრივი ურთიერთობის საზიარო კონვენციაზე“, მაგრამ დღეისთვის რობოტის შემქმნელები და რიგითი მოქალაქეები ფრთხილი და მოკლე ნაბიჯებით მიიწევენ მექანიზებული სამყაროსკენ.

უ როგორია რობოტთან ყველაზე მჭიდრო კონტაქტში მუშაობა – მათი პირდაპირ სხეულზე მორგება – ტოკიოს ერთ საკონფერენციო დარბაზში შევიტყვე.

იაპონური კომპანია Cyberdyne-ის წარმოებული ეს ეგზოჩონჩხი ჩემს თავზე მოვირგე: ზურგზე „მოვიცვი“ ორი ურთიერთდაკავშირებული თეთრი მილაკი, წელზე მოვირგე სარტყელი, ბარძაყებზე კი ამოვიჭირე წყვილი ღვედი, იფიქრებდით, პარაშუტით აპირებს გადმოხტომასო. შემდეგ დავიხარე, რომ 18-კილოგრამიანი წყლის კონტეინერი ამეწია, რაც აუცილებლად წელს მატკენდა, მაგრამ უცებ მილებში ჩამონტაჟებულმა კომპიუტერმა ჩემი მოძრაობის მიხედვით განსაზღვრა, რომ საგნის აწევას ვაპირებდი და ეგზოჩონჩხის მოტორიც ჩემ დასახმარებლად ჩაირთო. ეს რაღაც ფოკუსს ჰგავდა – ვგრძნობდი წონას, შემდეგ – სულაც ვეღარაფერს. და არსებობს კიდევ უფრო ინოვაციური ტექნოლოგიაც: ადამიანი თავზე იკეთებს ელექტროდებს და ეს მოწყობილობა პირდაპირ „კითხულობს“, თუ რა იმპულსებს უგზავნის ტვინი ჩვენს კუნთებს.

Cyberdyne-ი დიდ ბაზარს ხედავს სამედიცინო რეაბილიტაციის მიმართულებითაც; კომპანიაში ამზადებენ ქვემო კიდურის ეგზოჩონჩხს, რომელიც ადამიანს ეხმარება ფეხების კვლავ ამოძრავებაში. `ასევე იარსებებს სხვა კიბერპროდუქტების ბაზარი მუშებისთვის, რათა ნაკლებად იგრძნონ დაღლა და ნაკლები დაზიანებაც მიიღონ“, – აცხადებს Cyberdyne-ის წარმომადგენელი იუდაი კატამი.

Sarcos Robotics-იც მსგავს პროექტებზე მუშაობს. ვოლფის განცხადებით, „ჩვენი მოწყობილობების ერთ-ერთი დანიშნულებაა, რომ პროდუქტიულობა გავუზარდოთ მუშაკებს და ავტომატიზებული მანქანების ტემპს დავაწიოთ“.
შევძლებთ მანქანებთან ადაპტირებას უფრო მკვირცხლად, ვიდრე ისინი ჩვენთან? ეს კითხვა საკუთარ თავსაც უნდა დავუსვათ. რობოტექნიკოსები ოცნებობენ მანქანებზე, რომლებიც ცხოვრებას გაგვიუმჯობესებენ, მაგრამ ზოგჯერ კომპანიებს საპირისპირო სტიმულიც ამოძრავებს. რობოტები არც ანაზღაურებად შვებულებას მოითხოვენ და არც ჯანმრთელობის დაზღვევას. ამგვარად, ორგანიზაციები ხარჯებს შეკვეცენ, თუ რობოტების წილს გაზრდიან ადამიანური სამუშაო ძალის შემცირების ხარჯზე.

„ტექნოლოგებსა და მენეჯერებში ერთი ასეთი აზრიც მუსირებს, – აღნიშნავს აჯემოღლუ ჩემთან საუბრისას, – ადამიანები ჭირვეული არსებები არიან, უშვებენ შეცდომებს და თან მოთხოვნებსაც აყენებენ. არ ჯობია, მათ ნაცვლად ავტომატიზაცია დავნერგოთ?!“

ოდესაც ნოა რედი-კემპბელმა გადაწყვიტა, მშენებელი რობოტების სფერო აერჩია, მამამ შეკითხვა დაუსვა, თუ რამდენად კარგი იდეა იყო ეს. წინათ სკოტ კემპბელი თვითონაც სამშენებლო სფეროში მუშაობდა, ახლა კი ვერმონტის გენერალური ასამბლეის წევრი გახლდათ. თავად სწრაფადვე დაიჯერა, რომ მისი შვილი სწორ არჩევანს აკეთებდა, თუმცა ასამბლეის სხვა წევრებს რობოტების სამყარო ცოტა აშფოთებდა და არა მხოლოდ ეკონომიკური მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე, – მეუბნებოდა უფროსი კემპბელი. ერთ დღესაც, ალბათ, მართლა რობოტებს გადავცემთ ყველა ჩვენს საქმეს, მაგრამ ასამბლეას სურს, რომ რაღაც ადამიანებსაც დარჩეთ, ისეთი საქმე, რომ თავი დაფასებულად იგრძნონ.

„გასამრჯელო კი არ არის მთავარი ჩვენს საქმეში, არამედ ის, თუ რა პიროვნებად გვაყალიბებს ეს საქმე“, – მითხრა კემპბელმა. „ეს მეჩვენება უზენაეს ჭეშმარიტებად, ეს განსაზღვრავს საქმის ღირებულებას“.
რობოტები ერთი საუკუნის წინ პირველად თეატრალური დადგმით წარდგნენ ჩვენ წინაშე, დღეს კი მოვიდნენ მართლაც რეალური რობოტები, ცხოვრებას რომ უმარტივებენ და უსაფრთხოდ აგრძნობინებენ თავს არაერთ ადამიანს. ამასთან, სამყაროსაც უფრო რობოტულ იერს სძენენ – მთელი ამბის სწორედ ეს ნაწილი ხიბლავს უამრავ კომპანიას.

„დღეს თითოეული სამშენებლო კომპანია განსხვავდება ერთმანეთისგან და მათი ყველა ოპერატორი, გარკვეული დოზით, შემოქმედია“, – ამბობს გაურავ კიკანი, რომელიც Built Robotics-ის ვიცეპრეზიდენტია სტრატეგიის, ოპერაციებისა და ფინანსების მიმართულებით. ოპერატორებს მოსწონთ ლავირება, თუმცა დამქირავებლებს – არც ისე. ისინი ზოგავენ დროსა და ფულს, როდესაც ამოცანა იდენტური მიდგომით სრულდება ყოველ ჯერზე და არ არის დამოკიდებული ინდივიდების პიროვნულ გადაწყვეტილებაზე. სპეციფიკური ამოცანების შესასრულებლად სამშენებლო ობიექტებზე ყოველთვის დასჭირდებათ ადამიანური გამჭრიახობა და ადაპტირების უნარი, თუმცა „რობოტების დახმარებით ჩვენ გვეშლება ახალი ჰორიზონტი, მოვახდინოთ სამუშაო მეთოდების სტანდარტიზება და გავზარდოთ ეფექტიანობა იმ სფეროებში, რომლებშიც მანქანური შრომა უფრო მართებულია“, – აცხადებს კიკანი.

არის მომენტები, როდესაც ვიღაცამ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება, თუ რომელ „სახეობას“ მიენიჭოს უპირატესობა. თავად ტექნოლოგია ვერ გვცემს პასუხებს. რამდენადაც უნდა განვითარდეს ეს მეცნიერება, მაინც დარჩება ერთი საკითხი, რომლის გადაჭრაშიც ცალსახად ვერ მოგვეხმარებიან რობოტები: გადაწყვიტონ, როგორ, როდის და სად გამოვიყენოთ მათივე შრომა.

დევიდ ბერების სტატია „ის, რაც გვყოფს“, დაიბეჭდა 2018 წლის აპრილის ამერიკულ ნომერში. სპენსერ ლოუელმა გააშუქა NASA-ს მარსმავლის, Curiosity-ს აწყობა.