სიჩქარე

267 მილიარდი ტონა წყალი – ამ წარმოუდგენლად დიდი მოცულობის უკეთ აღსაქმელად გლაციოლოგი ბობ მაკნაბი ანალოგიებს გვთავაზობს: ეს იგივეა, რაც მისისიპის ექვსი თვის ჩამონადენი ან ირლანდიის მთელი ტერიტორია სამი მეტრის სიღრმის საცურაო აუზით რომ იყოს დაფარული.

ეს რიცხვი სიჩქარეა, რომლითაც 200 000-ზე მეტი მყინვარი ყოველწლიურად დნება.

ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნებული მაკნაბისა და მისი კოლეგების კვლევის თანახმად, 2000-დან 2019 წლამდე დედამიწის ყველა მყინვარი, გრენლანდიის და ანტარქტიდის მყინვარული ფარების ჩაუთვლელად, წელიწადში საშუალოდ 267 მილიარდ ტონა წყლად იქცევა. 2000 წელს მყინვარების დნობისგან საშუალოდ 227 მილიარდი ტონა წყალი გამოთავისუფლდა, 2015-2018 წლებში კი – 292 მილიარდი ტონა.

მყინვარებს დაახლოებით 706 000 კვადრატული კილომეტრი უკავია. ზოგიერთ რეგიონში, მაგალითად ანდებსა და მაღალმთიან აზიაში, მყინვარები მტკნარი წყლის კრიტიკულად მნიშვნელოვანი წყაროა. სხვაგან, მაგალითად ალპებში – ტურიზმის და ალპინიზმის განუყოფელი ნაწილი.

მყინვარები ადამიანების კულტურული მეხსიერების ნაწილიცაა. მაორებისთვის Kā Roimata o Hine Hukatere – იგივე ფრანც იოზეფის მყინვარი – თოვლის მგლოვიარე ქალწულს განასახიერებს. ისლანდიაში საუკუნეების წინანდელი ჩანაწერები მყინვარის მიერ შთანთქმულ სამეურნეო მიწებსა და დანგრეულ ეკლესიაზე მოგვითხრობს. `მყინვარების დაკარგვა რაღაც არსებითის დაკარგვას ნიშნავს“, – ამბობს ლონდონის როიალ-ჰოლოუეის უნივერსიტეტის გლაციოლოგი ბეთან დევისი.

მყინვარების ნადნობმა წყალმა 20 წელში ზღვის დონე 1,5 სანტიმეტრით ასწია.

2007

2016

2021

2000-იანი წლებიდან სატელიტური მონაცემები ადვილად ხელმისაწვდომი გახდა, რამაც გლაციოლოგებს მსოფლიოს ყველაზე ძნელად მისადგომი მყინვარების გაზომვის და მათ მოცულობაზე დაკვირვების საშუალება მისცა. თანამედროვე კომპიუტერებს უზარმაზარი მონაცემების დამუშავება და მყინვარების წინსვლისა და უკან დახევის უზუსტესი სიმულაციის შექმნა შეუძლია. 1800-იანი წლების დაკვირვებებთან შედარებით, ნათელი წარმოდგენა გვექმნება ჩვენი კრიოსფეროს რღვევის შესახებ.

გლობალურ მდგომარეობასთან ერთად, არც ლოკალური ცვლილებები უნდა გამოგვრჩეს. ნეპალის ყველაზე ღრმა ტბა მყინვართა მდნარი წყლითაა წარმოქმნილი – მისი ფორმირება 1960-იანი წლებში დაიწყო. შარშან გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, პატაგონია უფრო სწრაფად დნება, ვიდრე უკანასკნელი 11 000 წლის განმავლობაში. 

1850 წლიდან თითქმის ყველა მყინვარის დნობის მიზეზი ადამიანების მიერ წარმოქმნილი სათბურის აირებია. ველინგტონის ვიქტორიას უნივერსიტეტის გლაციოლოგ ლორენ ვარგოს მტკიცებით, ბრიუსტერის და როლსტონის მყინვარების გაქრობის შანსი ადამიანურმა ჩარევამ 10-ჯერ გაზარდა.

სიტუაციის ერთბაშად გამოსწორება შეუძლებელია. სხვადასხვა მყინვარი სხვადასხვაგვარად რეაგირებს ტემპერატურის მატებაზე, მაგრამ ცხადია, რომ მყინვარების დნობით გამოწვეული მთავარი შედეგები წინ გველის. დღესვე რომ შევწყვიტოთ წიაღისეული საწვავის მოხმარება, მყინვარები რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში გააგრძელებენ დნობას.

ლონდონის სამეფო კოლეჯის კლიმატოლოგთა გუნდმა ტამსინ ედვარდსის ხელმძღვანელობით გამოითვალა, რომ ემისიის ამჟამინდელი მაჩვენებლით 2100 წელს ზღვის დონე კიდევ 13 სანტიმეტრით აიწევს, მაგრამ თუ პარიზის შეთანხმების მიზანს მივაღწევთ და დედამიწის საშუალო ტემპერატურას არ გავზრდით 1,5 გრადუსზე მეტით – მყინვარების დნობა განახევრდება.

„საგანგაშო მდგომარეობაა, მაგრამ ჯერაც არ არის გვიან, – ამბობს დევისი, – ვიცით, რა უნდა გავაკეთოთ: მთავარი პოლიტიკური ნებაა“.

მაიკლ გრეშკო National Geographic-ის თანამშრომელია, რომელიც სამეცნიერო თემებზე წერს.