მართლაც ჩვენსავით იქცევიან ყვავები? საჩუქრით უხდიან მეგობრებს მადლობას? შეუძლია ყვავს ან რომელიმე სხვა ფრინველს ამგვარი გადაწყვეტილებების მიღება? ყვავების, ყორნებისა და სხვა ყორნისებრთა შემსწავლელი მეცნიერები ამ კითხვაზე დადებითად გვპასუხობენ. ადამიანების, სხვა პრიმატებისა და აღნიშნულ ფრინველთა ერთმანეთთან მსგავსებამ მათი ინტელექტუალური შესაძლებლობების შემსწავლელ მეცნიერთა ყურადღება მიიპყრო. „ფრინველები ძუძუმწოვრებისგან განსხვავებულ ევოლუციურ გზას დაადგნენ, მაგრამ ბოლოს დაახლოებით იმავე კოგნიტიურ შესაძლებლობებს მიაღწიეს“ – ამბობს კოგნიტიური ბიოლოგიის სპეციალისტი ნათან ემერი.

მიუხედავად ამისა, XXI საუკუნემდე მეცნიერთა უმეტესობა ჩაიცინებდა შეხედულებაზე პრეტენზიული, გულუხვი ყვავის შესახებ, რადგან მათ მიიჩნევდნენ მექანიკურ არსებებად, რომლებსაც მხოლოდ ინსტინქტურად რეაგირება შეუძლიათ იმაზე, რაც ემართებათ. „ქათმისტვინა“ ფრინველები! ეს „წოდება“ ფრინველებს მანამდეც ჰქონდათ, სანამ მეცნიერი ლუდვიგ ედინგერი 1900-იან წლებში ფრინველების ნეიროანატომიის არასწორ ინტერპრეტაციას შემოგვთავაზებდა. ის ფიქრობდა, რომ ფრინველებს აკლდათ ნეოკორტექსი, ძუძუმწოვართა ტვინის ის ნაწილი, რომელშიც უმაღლესი კოგნიტიური პროცესების უმრავლესობა მიმდინარეობს.

მიუხედავად ამ ნავარაუდევი მენტალური დეფიციტისა, ფრინველები მთელი XX საუკუნის განმავლობაში მაინც იყვნენ ჩართულები შედარებითი ფსიქოლოგების სამეცნიერო კვლევებში, რომლებიც ცხოველთა შემეცნებით უნარებს შეისწავლიდა. ყველაზე აქტიურად შეისწავლიდნენ ჩვეულებრივ მტრედებს, რომელთა ტვინი ნაჭუჭიანი მიწის თხილის ზომისაა, ასევე, კანარის ჩიტსა და ზოლებიან მთიულას – კიდევ უფრო პატარა ტვინებით. მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ მტრედი საუცხოო მეხსიერებით გამოირჩევა, ზებუნებრივი შეუცდომლობით ასხვავებს ადამიანთა სახეებსა თუ გამომეტყველებას, ანბანის ასოებს და, თურმე, მონესა და პიკასოს ნახატებსაც კი არჩევს ერთმანეთისგან. სხვა მკვლევრებმა ეს შთამბეჭდავი მეხსიერება ჩრდილოამერიკული მეთხილიას, ქოჩორა ჯაფარასა და წივწივასებრებშიც გამოავლინეს. მაგალითად, მეთხილია 30 000-ზე მეტ ფიჭვის თესლს აგროვებს ყოველ შემოდგომაზე და მალავს ათასობით პაწაწინა „საცავში“, რომელთა ადგილმდებარეობაც მთელი ზამთრის განმავლობაში უნდა ახსოვდეს.

ამ აღმოჩენებმა მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფი საბოლოოდ ედინგერის დრომოჭმული მოდელის გადახედვამდე მიიყვანა. 2005 წელს გამოქვეყნებულმა კვლევის შედეგებმა გამოავლინა, რომ ფრინველის ტვინში მართლაც არის ნერვული სტრუქტურები – პალიუმი, რომელიც წააგავს ძუძუმწოვართა ნეოკორტექსსა და კომპლექსურ აზროვნებასთან დაკავშირებულ სხვა უბნებს. ზემოხსენებულმა ჯგუფმა მხარი დაუჭირა ახალი ანატომიური ტერმინოლოგიის და ფრინველთა ნერვული ანატომიის ახალი მოდელის მიღებას.

სრული ვერსია წაიკითხეთ მარტის ნომერში.