უჩვეულო პროექტი

ეს არის ამბავი მეცნიერების სასწაულმოქმედ ძალაზე – ექიმებზე, მედდებსა და ქირურგებზე. ეს არის ამბავი ჩვენი სხეულის ყველაზე სახასიათო ნაწილსა და ჩვენი იდენტობის მთავარ წყაროზე.

ამბავი, რომელიც ორი ტრაგედიით დაიწყო. პირველი ქეითის ტრაგედიაა – თინეიჯერის გაუაზრებელი საქციელი, რომელმაც მისი და მისი ოჯახის მთელი ცხოვრება შეცვალა – თვითმკვლელობის მცდელობა შაშხანით. შედეგად ქეითიმ ცხვირი, ყბები, ნახევარი სახე, შუბლი და მხედველობა დაკარგა.

მეორე ტრაგედია სამი წლის შემდეგ სანდრა ბენინგტონს შეემთხვა: მისი შვილიშვილი – ადრეა – ნარკოტიკის ზედოზირებით გარდაიცვალა. ადრეას სურდა ორგანოების დონორი ყოფილიყო, მაგრამ სწორედ სანდრამ გადაწყვიტა, საკუთარი შვილიშვილის სახე ქეითისთვის ეჩუქებინა.

„ადრეა სახეს მაინც ვერასოდეს გამოიყენებს“, – ამბობს სანდრა, „ცაში ყველას ახალი სხეული აქვს. საშინლად გამიჭირდა, ხომ გესმით, მაგრამ მერე ვიფიქრე, ღმერთო, ამ პატარა გოგოს ხომ ძალიან სჭირდება სახე. რა საოცარი საჩუქარი იქნება. თითქოს ყველაფერი განგებამ ინება“.       

National Geographic-ი ორი წლის განმავლობაში აკვირდებოდა ქეითის სახის აღდგენა-გადანერგვის პროცესს და ოპერაციის შემდგომ პროცედურებს. მსგავსი ოპერაცია ასე დეტალურად აქამდე არავის აღუწერია. კლივლენდის კლინიკამ და, რაც მთავარია, ქეითიმ და მისმა ოჯახმა ნება დაგვრთეს, ათეულობით მილიონი მკითხველისთვის გაგვეცნო ის რთული გზა, რომელიც 21 წლის გოგონამ გაიარა – ყველაზე ახალგაზრდამ იმ ამერიკელ პაციენტებს შორის, რომლებსაც ექიმებმა სახე გადაუნერგეს.

ქეითიმ და მისმა მშობლებმა უფლება მოგვცეს, ამ პირადულ საკითხზე მათთან და მათ ექიმებთან გვესაუბრა, რადგან საკუთარი ტრაგედიისგან რაღაც სასიკეთოს შექმნა სურდათ. „მინდა, ხალხმა იცოდეს, რა საოცარი რამ შეძლეს ექიმებმა და რა მშვენიერია ცხოვრება“, – ამბობს ქეითი, „დაბოლოს, მინდა, რომ ხალხს დავეხმარო“.

ჩვენმა ავტორმა – ჯოანა კონორსმა და ფოტოგრაფებმა – მეგი სტებერმა და ლინ ჯონსონმა ასეულობით საათი გაატარეს ქეითისთან, მის ოჯახსა და ექიმებთან. ისინი ესწრებოდნენ სახის გადანერგვის წინა პროცედურებს, უყურებდნენ გაუსაძლისი ტკივილისგან ატირებულ ქეითის და მის მშობლებს – ალესიას და რობს – დაუღალავად რომ ცდილობდნენ შვილისთვის ტანჯვის შემსუბუქებას. მრავალი საათი გაატარეს სტაბლფილდების ოჯახთან, მათ დროებით საცხოვრებელში, ე.წ. რონალდ მაკდონალდის საქველმოქმედო სახლში. ესწრებოდნენ ქეითის 31-საათიან ოპერაციას და იმ წუთს, როცა ალესიამ და რობმა პირველად ნახეს შვილის ახალი სახე.

“ზოგიერთი თქვენგანისთვის ურთულესი იქნება ამ სტატიისთვის თვალის შევლება. განსაკუთრებით რთული სანახავია ქეითის ფოტოები ოპერაციამდე… მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მაინც მოგითხრობთ ამ ამბავს, რადგან გვჯერა, რომ ეს მნიშვნელოვანია. “

“ახლაც გაოცებული ვარ ქეითის მშობლებით. წამითაც არ დაეჭვებულან, რომ მიზანს მიაღწევდნენ და მათ შვილს ახალი სახე და ცხოვრება ექნებოდა”, – ამბობს სტებერი. – “ისინი ნამდვილი მებრძოლები არიან, შვილის ბედნიერებისთვის მებრძოლი მშობლები”.

უნდა გაგაფრთხილოთ, რომ ეს არ იქნება იოლად საკითხავი სტატია. ქეითის ფოტოები ოპერაციამდე მძიმე სანახავია. ოპერაციის ფოტოები კი ზოგიერთი მკითხველისთვის შოკისმომგვრელი შეიძლება აღმოჩნდეს, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მაინც მოგითხრობთ ამ ამბავს, რადგან გვჯერა, რომ ეს მნიშვნელოვანია.         

სადაზღვევო კომპანიები სახის გადანერგვას არ ანაზღაურებენ. მსგავს ოპერაციებს ამერიკის თავდაცვის სამინისტროს შეიარაღებული ძალების რეგენერაციული მედიცინის ცენტრი აფინანსებს. თავდაცვის სამინისტრო დაინტერესებულია ამ სფეროს განვითარებით, რათა ომში დასახიჩრებულ ამერიკელ ჯარისკაცებს სახელმწიფომ შესაბამისი დახმარება გაუწიოს.

მედიცინის უამრავ მიღწევას ომით დაზარალებულთა ჭრილობების და დაავადებების მკურნალობამ მისცა ბიძგი. სტატიაში კონორსი წერს, რომ: “ბალისტიკური ტრავმით სასტიკად დამახინჯებული სახის მქონე 21 წლის ქეითი პენტაგონისთვის ყველაზე შესაფერისი კანდიდატურა იყო დაჭრილი მებრძოლების ჩასანაცვლებლად”.

ეს ამბავი იმითაც არის მნიშვნელოვანი, რომ უდიდეს სამეცნიერო მიღწევაზე მოგვითხრობს. ის კვლევა, რომლის შედეგადაც ქეითის ახლა სუნთქვა, ჭამა და ლაპარაკი შეუძლია, კლივლენდის კლინიკაში 1995 წელს დაიწყო – ქირურგის და მეცნიერის მარია შემიონოვის ლაბორატორიაში. მრავალი ექიმი ამ წამოწყებას ეჭვის თვალით უყურებდა, მაგრამ შემიონოვი მაინც განაგრძობდა ექსპერიმენტებს. 2003 წელს მან წარმატებით გადაუნერგა სახე ვირთაგვას, 2008 წელს კი – პირველ ადამიანს აშშ-ში.

სტატიის კითხვისას თავად დარწმუნდებით, რომ ქეითის უმძიმესი თავგადასავალი გადახდა. ყველაფერი ჯერაც არ დასრულებულა: წინ კიდევ რამდენიმე ქირურგიული ოპერაციაა. ქეითი მთელი ცხოვრების განმავლობაში უნდა სვამდეს ძლიერმოქმედ წამლებს. მაგრამ იგი შეძლებს იურთიერთოს ხალხთან და მნიშვნელოვანი ცხოვრებისეული გაკვეთილი გაუზიაროს იმ ახალგაზრდებს, რომლებსაც ცხოვრებაზე ხელი აქვთ ჩაქნეული. “ადამიანს ნებისმიერი სირთულის გადალახვა შეუძლია”, – ამბობს ქეითი. – “ცხოვრება ხომ არნახული საჩუქარია”.

სანდრა ბენინგტონის და ადრეა შნაიდერისთვის კი ქეითის ეს გულშიჩამწვდომი სათქმელი აქვს: “გმადლობთ, რომ ასეთი კეთილები, მოსიყვარულეები და მზრუნველები აღმოჩნდით. თქვენ ცხოვრების ხელმეორედ დაწყების შესაძლებლობა მომეცით. მუდამ მეყვარებით და არასდროს დავივიწყებ ამ უმშვენიერეს საჩუქარს”.

გმადლობთ, რომ კითხულობთ National Geographic-ს.