გორონგოზა, რომელიც აფრიკის დიდი რიფტული ხეობის სამხრეთ კიდეზე ჭალის გასწვრივ გადაჭიმულა ერთ დროს სანადირო ნაკრძალი იყო: ის 1921 წელს კოლონიის პორტუგალიელმა ადმინისტრატორებმა საკუთარი სპორტული გართობისთვის დააარსეს, ხალხი გადაასახლეს და მხოლოდ ცხოველები დატოვეს, მაგრამ გორონგოზას იზოლირებულობა მისი მარცხის მიზეზი გახდა. 1975 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვებას დამანგრეველი 15-წლიანი სამოქალაქო ომი მოჰყვა, რომლის დროსაც გორონგოზა მემარჯვენე მეამბოხე ძალების, RENAMO-ს (მოზამბიკის ეროვნული წინააღმდეგობის) თავშესაფარი გახდა. როდესაც მათთან გასამკლავებლად სახელმწიფო ჯარიც მოვიდა, გორონგოზას ტერიტორიაზე სროლა ატყდა, საარტილერიო ჭურვებით დაზიანდა პარკის სათავო ოფისი, დაიხოცა ბევრი ცხოველი და ადამიანი. 1992 წელს დროებითმა ზავმა ომი შეაჩერა, თუმცა მონადირეების მხრიდან ბრაკონიერობა გრძელდებოდა. საუკუნის მიწურულს გორონგოზას ეროვნული პარკი უკვე გაჩანაგდა.

არანაკლებ მძიმე მდგომარეობა იყო პარკის მახლობელ მიწებზე. დაახლოებით, 100 000 ადამიანი ცხოვრობდა ტერიტორიაზე, რომელსაც დღეს ბუფერულ ზონას ეძახიან – აქაურებს, ძირითადად, სიმინდი და სხვა მარცვლეული კულტურები მოჰყავდათ და საკუთარი თავის გამოკვებას ძლივს ახერხებდნენ, მათ შვილებს კი სათანადო განათლება და ჯანდაცვა აკლდათ.

მიწების გამოფიტვის შემდეგ, როდესაც სიმინდი ვეღარ ხარობდა, ფერმერები ტყეებს ჩეხდნენ, წვავდნენ და ახალ მიწაზე იწყებდნენ მუშაობას. ჩეხა-ჩეხითა და დარგვით ბოლოს გორონგოზას მთის ქვედა ფერდობიდან ზედა, უფრო ნოტიო ზონებს მიადგნენ.

სასოწარკვეთისა და ზარალის ამ ციკლის დასასრული 2004 წელს მოახლოვდა, როდესაც მოზამბიკის პრეზიდენტი, ჟოაკიმ ჩისანო ჰარვარდის უნივერსიტეტში ჩატარებულ ლექციას ამერიკელი გრეგკარის მოწვევით დაესწრო.

მან კარის ფონდი, ფილანთროპიული ორგანიზაცია დააარსა, თუმცა მაშინ არ იცოდა, რა მიზანი ექნებოდა ფონდს. ედვარდ ო. უილსონის ნაშრომების წყალობით იგი ბუნების დაცვითაც დაინტერესდა. ამავდროულად ის ადამიანის უფლებების შესახებ კითხულობდა. ეს ორი ინტერესი მოგვიანებით გადაიკვეთა, როდესაც კარმა შეიტყო, რომ მანდელა, მაშინ უკვე სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტი, მეზობელი მოზამბიკის პრეზიდენტთან თანამშრომლობდა „მშვიდობის პარკების“ შესაქმნელად – ორ ქვეყანას შორის გადაჭიმული ეროვნული პარკების გარემოს დასაცავად და ადგილობრივი მოსახლეობის საკეთილდღეოდ.

სამი წლის შემდეგ კარმა მთავრობასთან გრძელვადიან შეთანხმებას მოაწერა ხელი. იგი პროექტში არა მარტო საკუთარ ფინანსურ რესურსებსა და მენეჯერულ ალღოს შეიტანდა, არამედ ხედვასაც (რომელსაც მთავრობაც იზიარებდა), რომ გორონგოზა შეიძლებოდა გამხდარიყო „ადამიანის უფლებების პარკი“. პარკის შიგნით და გარეთ ბუნების დაცვისა და კვლევით საქმიანობას აფინანსებს ასევე National Geographic Society და ქალთა განათლებისა და გაძლიერების პროექტები.

სრული ვერსია წაიკითხეთ მაისის ნომერში.

დევიდ კვამენის უკანასკნელი წიგნია „გადახლართული ხე: სიცოცხლის ახალი, რადიკალური ისტორია“. ჩარლი ჰამილტონ ჯეიმსის სპეციალიზაციაა ცოცხალი ბუნებისა და მისი დაცვის საკითხები, კერძოდ, აფრიკასა და სამხრეთ ამერიკაში.