ვატიკანის კარისკაცი 

ჯანი კრეას ისტორიასთან განსაკუთრებულად ახლო შეხება აქვს. იგი უკანასკნელი ათი წლის განმავლობაში თითქმის ყოველდღე აღებს ვატიკანის მუზეუმების კარს, სიქსტეს კაპელით ტკბება, კარავაჯოს შუქ-ჩრდილებს აკვირდება და უძველეს ეგვიპტურ რელიეფებს ეთაყვანება.

„დიახ, მე გასაღებების მცველი ვარ, მთავარი მცველი, თუმცა მაინც კარისკაცი ვარ, რომელიც მუზეუმის კარს აღებს“, – ამბობს კრეა. „მაგრამ ამ კარს ხელოვნებისა და ქრისტიანობის ისტორიასთან მივყავართ“.

მისი დღე დილის 5 საათზე დაცულ ბუნკერში იწყება, სადაც 2797 გასაღები ინახება. კრეა და მისი 10 დამხმარე 7 კილომეტრს გადიან, რათა მუზეუმის სამასივე კარი გააღონ, რომელთა უმეტესობა გაუჩინარებულ იმპერიებთან და ანტიკურ ღმერთებთან მიგიყვანთ.

ვატიკანის მუზეუმი პაპის კოლექციებს XV საუკუნის დასაწყისიდან ინახავს, მათ შორის ათობით ათას ძვირფას ხელოვნების ნიმუშს და არქეოლოგიურ არტეფაქტს, პრეისტორიული ეპოქიდან თანამედროვეობამდე. თუმცა კრეასთვის ყველაზე შთამბეჭდავი მიქელანჯელოს სიქსტეს კაპელაა, რომლის მოხატული ფრესკები 1115 კვადრატულ მეტრზეა გადაჭიმული. კრეა გვიამბობს, როგორი ემოციური იყო მისთვის, როდესაც 20 წელზე მეტი ხნის წინ პირველად გაჰყვა ყოფილ მცველს კაპელის კარის გასაღებად.

„საოცარია ამ ფერწერულ გამოსახულებათა დეტალური შესრულება“, – ამბობს კრეა. „მოძრაობა, დინამიკა, მუსკულატურა“. მას სიქსტეს კაპელის სილამაზით მონუსხული არაერთი აღმსარებლობის დამთვალიერებელი უნახავს.

„ამ მძიმე დროში, როდესაც სევდა და ტკივილი თითქოს ყველაფერს მეორეხარისხოვანს ხდის, ხელოვნება უფრო დიდ მნიშვნელობას იძენს, რადგან სილამაზე ყოველთვის არის სიხარულის წყარო“, – აღნიშნა რომის პაპმა ფრანცისკემ შარშან კათოლიკური ხელოვნების ორგანიზაციაში სტუმრობის დროს.

ამას ადასტურებს ნეიროესთეტიკაც, რომელიც ბიოლოგიურ დონეზე შეისწავლის ადამიანის ემოციურ რეაგირებას ხელოვნებაზე. კვლევები აჩვენებს, რომ ხელოვნებასთან შეხებას შეუძლია გაააქტიუროს ტვინის დაჯილდოების სისტემა და გამოყოს ისეთი ნივთიერებები, როგორებიცაა დოფამინი, სეროტონინი, ოქსიტოცინი. ფიქრობენ, ასევე, რომ ესთეტიკით ტკბობა და მუზეუმებში სტუმრობა ამცირებს სიმარტოვის შეგრძნებას, აუმჯობესებს გუნებას და ამცირებს სტრესს.

COVID-19-ის პანდემიამ, რომლის მიზეზითაც ვატიკანის მუზეუმი სამჯერ დაიხურა 2020-2021 წლებში, წარმოშვა გლობალური ტენდენცია, რომელიც მიმართულია იქით, რომ გაიზარდოს ხელმისაწვდომობა ხელოვნებაზე – როგორც მენტალური სიჯანსაღის ხელშემწყობ ფაქტორზე. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მიერ 2019 წელს ჩატარებულმა 3000 კვლევის ანალიზმა დაადგინა, რომ ხელოვნება და კულტურული ღონისძიებები აუმჯობესებს ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ჯანმრთელობას.

2022 წლის შემოდგომაზე ბრიუსელის ერთ-ერთი საავადმყოფოს ექიმებმა ქალაქის ადმინისტრაციასთან ერთად წამოიწყეს ექვსთვიანი საცდელი კვლევა, რომელიც შეისწავლიდა „მუზეუმის გამოწერის“ სარგებელს – როგორც დამხმარე საშუალებას სტრესის, გამოფიტვის და შფოთვის სამკურნალოდ. ამ ტიპის კვლევა ევროპაში პირველად ჩატარდა და შესაძლოა მთელი კონტინენტი მოიცვას.

რომის პაპი ფრანცისკე დიდი ხანია ლობირებს ხელოვნებაზე ინკლუზიური წვდომის ხელშეწყობას: „[ვატიკანის მუზეუმებმა] კარი უნდა გაუღოს ყველა ადამიანს მთელი მსოფლიოდან; ეს არის მშვიდობის იარაღი, დიალოგი კულტურებსა და რელიგიებს შორის“, – წერდა ის 2015 წელს.

„აქ ყველა პოულობს მომნუსხველ სილამაზეს“, – ამბობს კრეა, რომელიც ზოგჯერ მოგზაურთა მცირერიცხოვან ჯგუფთან ერთად ატარებს დილის შემოვლას. „ჩემი აზრით, ვატიკანის მუზეუმებს ყველა უნდა ესტუმროს, რადგან აქ მსოფლიო ხელოვნებას და ისტორიას ეზიარები, რწმენის განურჩევლად“.

გულნაზ ხანი სტატიების ავტორი და რედაქტორია, რომელიც წერს კლიმატის ცვლილებაზე, გარემოსა და კულტურაზე. ფოტოგრაფი ალბერტო ბერნასკონი ცხოვრობს მილანში.