წარღვნისგან თავის დაღწევა
კენიაში მომხდარმა წყალდიდობამ იშვიათი ჟირაფების ჰაბიტატს საფრთხე შეუქმნა. ამის გამო ყოფილი მტრები გაერთიანდნენ და გიგანტური ცხოველების თანამედროვე კიდობნით სამშვიდობოს გასაყვანად მხარდამხარ მუშაობენ.
არც ისე დიდი ხნის წინ, პოკოტისა და ილჩამუსის ტომებს შორის მშვიდობა თითქოს წარმოუდგენელი იყო. კენიაში, ბარინგოს ტბის სანაპიროზე მცხოვრები ეს ორი თემი ათწლეულების განმავლობაში ეცილებოდა ერთმანეთს საქონელს, მიწასა და წყალს – შედეგად, კენიის ბიომრავალფეროვნებით ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი რეგიონი გავერანებულ ბრძოლის ველად გადაიქცა.
2006 წელს პოკოტისა და ილჩამუსის უხუცესებმა ერთგვარ ზავს მიაღწიეს. შეთანხმდნენ, რომ ერთობისა და ნდობის მოსაპოვებლად ყოფილი მტრები თავიანთი კონფლიქტისგან დაზარალებული ველური ბუნების აღდგენაზე იმუშავებდნენ, პირველ რიგში კი – როტშილდის ჟირაფის დაბრუნებაზე.
ჟირაფთა პოპულაციები კატასტროფულადაა შემცირებული. ველურ ბუნებაში სულ რაღაც 2000 ინდივიდია დარჩენილი, რომელთა შორის 800 კენიაში ბინადრობს. როტშილდის ჟირაფი, რომელსაც ბარინგოს ჟირაფის სახელითაც იცნობენ, ერთ დროს დიდი რაოდენობით გვხვდებოდა ბარინგოს ტბის გარშემო. მაგრამ ხანგრძლივი კონფლიქტისა და ბრაკონიერობის შედეგად აღნიშნული მიდამოებიდან ის სრულიად გაქრა.
ამ ჟირაფის მშობლიურ მიწაზე დაბრუნების მსურველი პოკოტისა და ილჩამუსის თემის წევრები საქმეს შეუდგნენ. ერთ წელიწადში უკვე შექმნილი ჰქონდათ 18 000 ჰექტარი ფართობის რუკოს სათემო დაცული ტერიტორია.
2011 წელს პარკმა როტშილდის ჟირაფების პირველი ჯგუფი მიიღო: 8 ინდივიდი, რომლებიც სხვა რეგიონებიდან გადმოიყვანეს იმ იმედით, რომ გამრავლდებოდნენ. ჟირაფები ბარინგოს ტბის ნახევარკუნძულზე, ბრაკონიერებისგან ადვილად დასაცავ ადგილას მოათავსეს.
ბარინგოს ტბაზე ამ სახეობის დაბრუნებამ ტურისტები მიიზიდა, რამაც ადგილობრივ ეკონომიკას აუცილებელი ბიძგი მისცა. გადმოყვანილი ინდივიდები და ნახევარკუნძულზე გაჩენილი მათი შთამომავლობა თემისათვის შემოსავლის წყაროდ, მშვიდობისა და ერთობის სიმბოლოდ იქცა.
რამდენიმეწლიანი ჰარმონია უეცარმა ტრაგედიამ დაარღვია. უხვი წვიმების შედეგად კენიის რიფტული ხეობის დიდი ნაწილი დაიტბორა, ბარინგოს ტბის ჩათვლით. 2020 წლისთვის ტბის დონის აწევის შედეგად გადაადგილებული იყო 5000-ზე მეტი ადამიანი და წყალმა წაიღო მრავალი სკოლა, საავადმყოფო და საცხოვრებელი სახლი.
წყალდიდობამ ჟირაფების 40-ჰექტარიანი ნახევარკუნძული აქცია კუნძულად, რომელიც სწრაფად პატარავდებოდა. ცხოველებს საკვები აღარ ჰყოფნიდათ მაშინაც კი, როდესაც რეინჯერები მათთვის ტბის ნაპირიდან დამატებით საზრდოს ეზიდებოდნენ. წყლის დონის მატებას რამდენიმე ინდივიდი შეეწირა.
გლობალურ პანდემიასა და სტიქიურ უბედურებასთან გამკლავების პარალელურად პოკოტისა და ილჩამუსის თემებმა დარჩენილი რვა ჟირაფის გადარჩენა მოიწადინეს. ყველაზე რეალური აღმოჩნდა ჟირაფების გემზე მიბმული ბარჟით ნაპირზე გადაყვანა.
იოლი საქმე არაა, ბარჟაზე უსაფრთხოდ მოათავსო ველური ცხოველი, რომელიც სიმაღლით 5 მეტრს აღემატება, წონით კი მანქანას არ ჩამოუვარდება. „თავიდანვე ვიცოდი, რომ რთული და დელიკატური სამუშაო გველოდა”, – გვითხრა სტივენ ჩეგემ, ამ ღონისძიებაში ჩართული ერთ-ერთი ორგანიზაციის, Northern Rangelands Trust-ის ველურ ცხოველთა უფროსმა ვეტერინარმა. ჟირაფებს უჭირთ ტრანკვილიზატორის გადატანა – ცნობილია შემთხვევები, როდესაც დაძინებული ჟირაფები საკუთარი ნერწყვისგან დაიხრჩვნენ. მათი ფიზიოლოგიის გამო კისრისა და ფეხების დაზიანებაც ხშირია. ჩეგეს და დანარჩენ მაშველებს დიდი გამოწვევა ელოდათ.
ლითონის კასრების, ფოლადის ძელებისა და ბრეზენტისგან პოკოტისა და ილჩამუსის თემის წევრებმა ბარჟა ააგეს. ამას გარდა, ხმელეთის უსაფრთხო ნაწილზე 1800-ჰექტარიანი ნაკრძალი მოაწყვეს, სადაც ჟირაფები მტაცებლებისგან დაცულები იქნებოდნენ და ახალ გარემოსთან აკლიმატიზაციას შეძლებდნენ.
გადაწყვიტეს, სამაშველო ოპერაცია მდედრი ჟირაფით დაეწყოთ, რომელსაც ასივა ჰქვია და 2020 წლის უმეტესი ნაწილი სულ მარტომ გაატარა, რადგან წყლის დონის ზრდის შედეგად კუნძული ორ ნაწილად გაიყო და ასივა ცალ მხარეს იზოლირებული დარჩა. მაშველებს იმედი ჰქონდათ, რომ მას ბარჟაზე მანგოთი და სხვა გემრიელი საკვებით შეიტყუებდნენ, მაგრამ ამ ხერხით ვერაფერს გახდნენ – „მეტისმეტად მფრთხალი აღმოჩნდა”.
მაშველებმა გადაწყვიტეს, ასივა ტრანკვილიზატორით დაეძინებინათ და მისთვის თვალის სახვევი და ღვედები გაეკეთებინათ, რაც ბარჟაზე გადაყვანაში დაეხმარებოდათ. გეგმა სარისკო იყო: თუ ასივა წყალში ჩავარდებოდა, თითქმის უეჭველად დაიხრჩობოდა. როდესაც მას ტრანკვილიზატორის ისარი მოხვდა, ასივა ბარჟის საპირისპირო მიმართულებით გაიქცა, თუმცა, მაშველებს გაუმართლათ და წყლიდან სულ რაღაც 30 სანტიმეტრში წაიქცა.
როგორც კი ასივამ დაიძინა, მაშველები მივარდნენ, ტრანკვილიზატორის საწინააღმდეგო მოქმედების პრეპარატი შეუყვანეს, ყურებში წინდები ჩაუტენეს, თვალები აუხვიეს და სახელდახელოდ გაკეთებული სადავეები დაუმაგრეს. ასივა ფეხზე წამოდგა, მაშველების დახმარებით მან კუნძულის უსწორმასწორო მიწის ზედაპირი გადაკვეთა და ბარჟაზე გადავიდა. ბარჟასთან მივიდა თუ არა, ასივა პირდაპირ ზედ შედგა და მაშველებმაც მაშინვე ჩარაზეს კარი.
ერთსაათიანი მგზავრობისას ასივა სრულიად მშვიდად იყო, როდესაც ბარჟამ ნაპირამდე მიაღწია, მაშველებმა ასივას ყურის საცობები, თვალსახვევი თუ ღვედები მოხსნეს და გაუშვეს. ჟირაფის ბარჟიდან ნაკრძალში გადასვლას ხალხი ტაშით შეეგება. შობის პერიოდში კუნძულზე პატარა ჟირაფი დაიბადა, რომელსაც ნოელი შეარქვეს. ასივას შემდეგ ხმელეთზე კიდევ ორი ჟირაფის ევაკუაცია მოხერხდა: მდედრს დაძინება დასჭირდა, ხოლო მამრი ბარჟაზე საკვებით შეიტყუეს. შემდეგი თვეების განმავლობაში მაშველები დანარჩენი ჟირაფების გადაყვანასაც გეგმავენ.
კალიფორნიაში მცხოვრებ სამეცნიერო ჟურნალისტ ენი როთს განსაკუთრებით უყვარს წერა საფრთხეში მყოფ სახეობებსა და მათ შემსწავლელ ადამიანებზე.
როგორ დავეხმაროთ
ორგანიზაცია „Save Giraffes Now“ ადგილზე კონსერვაციისთვის იღვწის და სამაშველო ოპერაციებითა თუ რელოკაციებით ცხოველების გადარჩენაზე მუშაობს. შემოწირულობები: savegiraffesnow.org/donate
გაუზიარეთ მეგობარს. ბევრმა არ იცის, რომ ჟირაფები საფრთხეში არიან – არადა, მათი რაოდენობა სულ რაღაც 30 წელიწადში (1985-2015) მთელი 40%-ით შემცირდა.