საზოგადოება და მეცნიერება
წელიწადი ფოტოებში
-
-
-
-
ბმული კოპირებულია
ჩვენი სამყაროსა და ჩვენი ეპოქის აღსაბეჭდად ფოტოგრაფები მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში მივავლინეთ. ამ სპეციალურ გამოცემაში მათ საუკეთესო კადრებსა და მათივე მოთხრობილ საინტერესო ამბებს გთავაზობთ.
კენედის კოსმოსური ცენტრი, ფლორიდა, აშშ-ის ოცნება მთვარეზე მთვარეზე ადამიანების ხელახლა გაგზავნის ამბიციური გეგმის შესრულებას NASA თავისი Artemis I-ის მისიით იწყებს. უპილოტო ხომალდის მეთაური იქნება „მუნეკენი“ (ინგლისური სიტყვებიდან moon – „მთვარე“ და mannequin – „მანეკენი“) კამპოსი, რომელსაც NASA-ს იმ ინჟინრის სახელი უწოდეს, რომელმაც Apollo 13-ის ეკიპაჟი სიკვდილს გადააჩინა. მთვარის ორბიტაზე დაახლოებით ერთთვიანი მოგზაურობის ფარგლებში ხომალდ „ორიონის“ კაფსულაში მჯდომი ეს მანეკენი იქნება ეკიპაჟის რწმუნებული. კამპოსის სავარძლის თავსა და საზურგეზე არსებული სენსორები დააფიქსირებს ვიბრაციას და აჩქარებას, რომელიც, სავარაუდოდ, დედამიწის გრავიტაციაზე 4-ჯერ ძლიერი იქნება. კამპოსი აღჭურვილია სასიცოცხლოდ საჭირო სკაფანდრითა და რადიაციის სენსორებით, რომელთაც მომავალში ხომალდის ცოცხალი მგზავრები გამოიყენებენ რაკეტის გაშვებისა და დაბრუნების დროსა თუ სხვა კრიტიკულ მომენტებში. NASA იმედოვნებს, რომ ორიონის ოთხკაციანი ეკიპაჟი, Artemis II-ის მისიით, 2024 წლის მაისში გაემგზავრება კოსმოსში.
უედელის ზღვა მარადიული საიდუმლო ამოხსნილია 1915 წელს, როდესაც ყინულმა მათი გემი „ენდიურანსი“ დაამსხვრია ანტარქტიდის სანაპიროსთან, მკვლევარი ერნესტ ჰენრი შეკლტონი და მისი ეკიპაჟი გადარჩნენ. სამანძიანი ბარკენტინი მუხის კორპუსით, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში დაკარგული იყო უედელის ზღვაში, საოცრად კარგ მდგომარეობაში აღმოაჩინეს 2022 წლის მარტში, თითქმის 3000 მეტრის სიღრმეზე. ექსპედიციამ „ენდიურანს 22“, წყალქვეშა ავტონომიური სატრანსპორტო საშუალებების მეშვეობით, ხომალდის ადგილსამყოფელი დაადგინა და მის უკანა მხარეზე თითბრის წარწერა აღმოაჩინა, რომელიც კარგად იყო შემონახული სიცივის, სიბნელისა და ჟანგბადის დაბალი შემცველობის გამო.
უედელის ზღვა მარადიული საიდუმლო ამოხსნილია ესთერ ჰორვათმა ფოტო გადაუღო „აგულჰას II“-ს, რომელიც ანტარქტიდის სქელ ყინულში მიიკვლევდა გზას. მზაკვრულმა ამინდმა გაართულა ბორტზე აღჭურვილობის დამაგრება. „ისეთი ქარი იყო, რომ ჩემი სხეულის წონის გამოყენება დამჭირდა შტატივის დასაჭერად“, – ამბობს იგი.
კენედის კოსმოსური ცენტრი, ფლორიდა შემდეგი მოგზაურობა მთვარეზე მარტის დილის ნისლში, NASA-ს კოსმოსური გაშვების სისტემა (SLS) კენედის კოსმოსური ცენტრის გამშვებ კომპლექს 39B-ზე დგას, სანამ რაკეტა გამოცდის მოლოდინშია. 98 მეტრის სიმაღლის ხომალდი NASA-ს პროგრამა Artemis-ის ღერძია, რომელიც მიზნად ისახავს მთვარეზე პირველი ქალისა და პირველი ფერადკანიანი ადამიანის დაშვებას და მის პლაცდარმად გამოყენებას მარსზე სამოგზაუროდ. ორი ამაჩქარებლით და ოთხი ძირითადი ძრავით, ამ სისტემას შეუძლია ეკიპაჟის კაფსულა მთვარეზე გაგზავნოს 4 მილიონი კილოგრამი ბიძგით, რაც 15 პროცენტით მეტია, ვიდრე Apollo-ს პროგრამის რაკეტას სატურნ V-ს ჰქონდა. თითოეული ეს გამშვები სისტემა (SLS) გამოყენებული იქნება მხოლოდ ერთხელ. ამ რაკეტის გაშვების შემდეგ უეკიპაჟო საცდელი ფრენის დროს, რომელმაც 16 ნოემბერს აიღო სტარტი, მისი ნაწილები ან ოკეანეში ჩავარდება, ან მზის ორბიტაზე შევა.
მდინარე ვახში, ტაჯიკეთი მეტი ენერგიისკენ მიმავალ გზაზე 63 წლის რანობი ისლომოვა (ფარხორი, ტაჯიკეთი), მანქანის უკანა სავარძელზე წევს ნაღვლის ბუშტის ოპერაციის შემდეგ შინ დაბრუნების მოლოდინში. უკანა ფონზე 300 მეტრის სიმაღლის ნურეკის კაშხლის მიერ წარმოქმნილი წყალსაცავია, რომელიც სიდიდით მეორე კაშხალია პლანეტაზე და რომლის ჰიდროელექტროსადგური მდინარე ვახშზე ქვეყნის ელექტროენერგიის დაახლოებით 50%-ს უზრუნველყოფს. კლიმატის ცვლილება – მყინვარების სწრაფი დნობისა და გახშირებული გვალვების სახით – ჰიდროენერგეტიკას ენერგიის სულ უფრო არასანდო წყაროდ აქცევს ცენტრალურ აზიაში. ტაჯიკეთი მომავალ ათწლეულში მსოფლიოს ყველაზე დიდი კაშხლის, 335-მეტრიანი როგუნის დასრულებას აპირებს, რომლის სავარაუდო ღირებულება რვა მილიარდი დოლარია.
თავგადასავლების ბანაკი, დანია ხეების თერაპია გაყვითლებულ შემოდგომაზე ვიზიტორები 45 მეტრი სიმაღლის სპირალისებრ ფიცარფენილ „სანაპიროზე“ ადიან დანიის თავგადასავლების ბანაკში, კოპენჰაგენის სამხრეთ-დასავლეთით, რათა ახალი რაკურსიდან შეხედონ ტყეს და, შესაძლოა, ცხოვრებასაც. დადასტურებულია, რომ „ტყის აბაზანები“ (ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და ხელით ნაკლებად შესახები სარგებელი) ამცირებს სტრესს და აუმჯობესებს გონებრივ და ფიზიკურ შესაძლებლობებს.
ჰუნზა, პაკისტანი მყინვარების შეჯვარების რიტუალი 19 წლის ალი ჰაიდერი, 20 წლის ნაჯიბ ხანი და 24 წლის ატიფ ამინი თხის ბეწვით მორთულ გოგრის ნიღბებში პოზირებენ პაკისტანის ჰუნზის ხეობაში, შისპარის მყინვარზე, „მყინვართა შეჯვარების“ რიტუალის აღდგენისას 2021 წლის დეკემბერში. რიტუალი, რომელიც, ადგილობრივი მოსახლეების თქმით, ბოლოს ჰუნზაში 1970-იან წლებში ჩატარდა, მოიცავს ყინულის შეგროვებას „მამრი“ და „მდედრი“ მყინვარიდან. მას ათავსებენ მთების დაჩრდილულ მხარეში არსებულ ხვრელში იმ იმედით, რომ ის წარმოშობს ყინულის ახალ ნაკადს ქვევით, ხეობის მოსარწყავად. ჰუნზის მამაკაცებმა გადაწყვიტეს ამ რიტუალის სრულად აღდგენა (მდედრ) შისპარის მყინვარზე, რათა მომავალ თაობებს შეუნარჩუნონ ეს ტრადიცია.
ლადოკი, კოსოვო ახალგაზრდა კოსოვო წინ მიიწევს „ლადა“ შუშის ყუთში, კოსოვოს განმათავისუფლებელი არმიის (KLA) პირველი გმირების მემორიალთან (ლადოკი, კოსოვო). მანქანაში იმყოფებოდნენ არმიის წევრები – ზაჰირ პაჯაზიტი, ედმონდ ხოჯა და ჰაკიფ ზეჯნულაჰუ, როდესაც მას სერბეთის ძალები ჩაუსაფრდნენ 1997 წლის 31 იანვარს. ათწლეულის განმავლობაში საომარ მოქმედებებს მოჰყვა NATO-ს მიერ იმდროინდელი იუგოსლავიის 78-დღიანი დაბომბვა 1999 წელს. კოსოვოს რესპუბლიკამ დამოუკიდებლობა 2008 წელს გამოაცხადა და ამჟამად მას თითქმის 100 ქვეყანა აღიარებს.
პრიშტინა, კოსოვო ახალგაზრდა კოსოვო წინ მიიწევს მუსიკოსი პრიშტინის ახალგაზრდობისა და სპორტის სასახლეში კოსოვოს ოპერის პირველი წარმოდგენისთვის ემზადება. კოსოვოს მოსახლეობა, რომლის უმრავლესობასაც ალბანელები შეადგენენ, თითქმის 1,8 მილიონს ითვლის და ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე ახალგაზრდა მოსახლეობაა; მისი მოქალაქეების ნახევარზე მეტი 30 წლამდე ასაკისაა.
ციურიხი, შვეიცარია საწვავის მიღება ჰაერიდან ციურიხის ფედერალური ტექნოლოგიური ინსტიტუტის (ETH) ლაბორატორიის სახურავზე მდებარე პატარა გადამამუშავებელი ქარხანა ნახშირორჟანგს და წყალს პირდაპირ ჰაერიდან იღებს და რეაქტორს აწვდის, რომელიც მზის გამოსხივებას აგროვებს. ეს წარმოქმნის ძლიერ სითბოს, ხლეჩს მოლეკულებს და წარმოქმნის ნარევს, რომელიც საბოლოოდ ნავთად ან მეთანოლად შეიძლება გადამუშავდეს. მკვლევრები იმედოვნებენ, რომ ეს სისტემა საბოლოოდ თვითმფრინავის მზა საწვავის წარმოების საშუალებას მოგვცემს, ნახშირბადის გამოყოფის გარეშე. ერთ-ერთმა შვეიცარიულმა ავიაკომპანიამ უკვე გამოაცხადა ამ საწვავის გამოყენების გეგმები.
კაუკა, კოლუმბია თემი გლოვობს კაუკაში ადგილობრივი თემის, მისაკის, ლიდერის, ნასარია კალამბას ტანუბალას პანაშვიდია. 2021 წლის ოქტომბერში ყოფილი მერი, მაშინ 34 წლის, წყლის წყაროს დაცვისას ჩაცხრილეს. 2016 წელს კოლუმბიისა და კოლუმბიის რევოლუციურ შეიარაღებულ ძალებს (FARC) შორის დადებულ სამშვიდობო შეთანხმებას სისხლის ღვრა უნდა შეეჩერებინა და კონფლიქტის ყოფილ ზონებში ახალი შესაძლებლობებიც გაეჩინა. სანაცვლოდ, 1300-ზე მეტი კოლუმბიელი, რომლებიც FARC-ის ძველ ტერიტორიაზე სამთო საქმეს, ხის ჭრას და ნარკოტიკებით ვაჭრობას წინ აღუდგნენ, მოკლეს. მათი უმეტესობა ადგილობრივი და აფრო-კოლუმბიური მიწებისა და გარემოს დამცველები იყვნენ.
ფშემისლი, პოლონეთი უკრაინელი ლტოლვილები თავის ამბავს გვიყვებიან 24 თებერვალს რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ ფოტოგრაფი ანასტასია ტეილორ-ლინდი ფშემისლში, უკრაინის საზღვართან მდებარე პოლონურ ქალაქში, გაემგზავრა. სკოლის სპორტულ დარბაზში, რომელიც ახლა თავშესაფრის ფუნქციას ასრულებს, ტეილორ-ლინდმა სახელდახელოდ მოაწყო ფოტოსტუდია იძულებით გადაადგილებული უკრაინელების გადასაღებლად. 72 წლის ლუდმილა კუჩებკომ საჰაერო შეტევის სირენები უკან მოიტოვა, მაგრამ იგი კიევში დარჩენილ ვაჟიშვილზე ნერვიულობს და ღმერთს სთხოვს, „გადაარჩინოს არა მხოლოდ მისი ვაჟი, არამედ მთელი უკრაინა”. ლტოლვილების უმეტესობა ქალები და ბავშვები არიან, რადგან უკრაინის მთავრობამ 18-60 წლის მამაკაცებს ქვეყანაში დარჩენა მოსთხოვა.
ფშემისლი, პოლონეთი უკრაინელი ლტოლვილები თავის ამბავს გვიყვებიან 18 წლის ოქსანა ჰაპბაროვა (მარცხნივ) ამბობს, რომ იგი დედასთან (ასევე ოქსანა, 39 წლის) ერთად რუსული თავდასხმის შეწყვეტას კიევში, ბომბსაფარში ელოდებოდა. „ექვსი დღე არ მეძინა, რადგან მეშინოდა, აღარ გავიღვიძებდი“, – ამბობს ახალგაზრდა ჰაპბაროვა.
ვარდეკენის აბორიგენული დაცული ტერიტორია, ავსტრალია მიწის მმართველები ჩრდილოეთ ავსტრალიის არნემლენდში როუზმერი ნაბულვადი, არიჯაი ნაბარლამბარლი, მარგარეტ ნაბულვადი, ჯენის ნალორლმანი და ლორნა ნაბულვადი ძალაყინებით დადიან ჭაობიან მიწაზე და კუებზე, პოპულარულ ადგილობრივ დელიკატესზე, ნადირობენ. კუზე კურუნგის ცხელ, მშრალ სეზონზე ნადირობენ, რომელიც სექტემბერში იწყება, მაშინ, როდესაც წყალი შრება და რეპტილიები ტალახში ჩადიან გასაგრილებლად. ხუთივე მონადირე, ერთი ოჯახის წარმომადგენლები, ვარდაკენის აბორიგენული დაცული ტერიტორიის რეინჯერები არიან. 14 000 კვადრატული კილომეტრის მიწამ ნაკრძალის სტატუსი 2009 წელს მიიღო. მას ადგილობრივი მფლობელები მართავენ და იცავენ. წლის დასაწყისში ადგილობრივი მოსახლეობის ჯგუფმა მახლობელ ბალახს პატარ-პატარა ცეცხლი წაუკიდა, რათა სამომავლოდ ბუნებრივად გაჩენილი ხანძარი შეეზღუდათ. რეინჯერებმა ამ ნადირობას შვებულების ერთი მთლიანი დღე დაუთმეს და სახლში მხოლოდ ორი კუ მიიტანეს.
ვაშინგტონი ერის უცვლელი ადგილი ხანგრძლივი ექსპოზიციით გადაღებულ ფოტოზე ვაშინგტონში ლინკოლნის მემორიალის სტუმრები გადღაბნილად ჩანან. ამერიკის მე-16 პრეზიდენტისადმი მიძღვნილი ნაგებობა 34 000-ზე მეტი ტონა მარმარილოს, კირქვისა და გრანიტისგან ააშენეს. მოქანდაკე დენიელ ჩესტერ ფრენჩის ქმნილებას, აბრაამ ლინკოლნის გიგანტურ ქანდაკებას, ყოველ წელს მილიონობით ადამიანი სტუმრობს. მონუმენტი წელს 100 წლის გახდა. სწორედ აქ იკრიბებიან სამოქალაქო უფლებების დამცველები, COVID-19-ის მსხვერპლთათვის მლოცველები და ოჯახები. „ხანგრძლივი ექსპოზიციის გამოყენებით მინდოდა წლიდან წლამდე მემორიალის ვიზიტორთა ზღვა გამომეჩინა, რომლის ფონზეც ლინკოლნის ქანდაკება უძრავი და მარადიულია“, – ამბობს ფოტოგრაფი საშა არუტიუნოვა.
თელ-ავივ-იაფა, ისრაელი თანამეგობრობის ძალა თელ-ავივის უნივერსიტეტში ვირთაგვა დატყვევებული ამხანაგის გამოხსნას ცდილობს. კვლევები აჩვენებს, რომ ადამიანის მსგავსად, როდესაც ერთი ზრდასრული ვირთაგვა მეორეს ეხმარება, დახმარების აღმომჩენი ინდივიდის ტვინში დაჯილდოების ცენტრი აქტიურდება. თუმცა, მოწიფულ მღრღნელებს ემპათია მხოლოდ იმ ვირთაგვების მიმართ უჩნდებათ, რომლებიც მათთვის ნაცნობ სოციალურ ჯგუფს მიეკუთვნებიან, ხოლო უცხო ჯგუფის წევრებს არ ეხმარებიან. აი, მოზარდი ინდივიდები კი უფრო ხშირად დატყვევებულ ვირთაგვას იმის მიუხედავად შველიან, ახლობელია, თუ – არა. გამოდის, რომ ვირთაგვებში საკუთარი ჯგუფის წევრების მიმართ ემპათიის მიდრეკილება თავს ზრდასრულ ასაკში იჩენს. „როგორც გამოირკვა, ბიოლოგიური თვალსაზრისით დახმარების რეაქციას უფრო ის განსაზღვრავს, სხვების კეთილდღეობა რამდენად გვიღირს, ვიდრე მათი ტკივილის გაზიარება“, – ამბობს ნეირომეცნიერი ინბალ ბენ-ამი ბართალი.
პულპი, ესპანეთი ბროლის ტაძრის მშენებლობა ბრჭყვიალა ღრუ ქანები, რომლებსაც ჟეოდებს ვუწოდებთ, უფრო ხშირად თაროს შესამკობად გამოსადეგი ზომის გვხვდება, თუმცა ზოგ მათგანს ვეებერთელა გეოლოგიური ძეგლი უფრო ეთქმის. 1999 წელს მიტოვებულ მაღაროში აღმოჩენილი პულპის ჟეოდა მოცულობით 11 კუბურ მეტრს აღწევს და სავსეა თაბაშირის კრისტალებით, რომლებიც სიგრძეში 2 მეტრს აღემატება. ფოტოზე ალმერიის უნივერსიტეტის მკვლევარი ფერნანდო გასკესი ჟეოდის ატმოსფერულ პირობებს ზომავს, რათა დაადგინოს, რამდენად ახდენს მასზე გავლენას ტურისტული ვიზიტები. 2022 წელს მან დაასკვნა, რომ მოელვარე შპილები 164 000 – 60 000 წლის წინ წარმოიქმნებოდა ნიადაგის წყლოვან ფენაში წვიმის ჩაჟონვისა და თაბაშირის და ანჰიდრიტის ნალექის დატოვების შედეგად. ამ ათასწლეულების განმავლობაში თაბაშირი ხსნარს გამოეყოფოდა და მაღაროს კედლებზე კრისტალდებოდა.
გიუმრი, სომხეთი ნადირობა ეგზემპლარებსა და მოგონებებზე სტამბოლში მცხოვრები ფოტოგრაფი რენა ეფენდი სომხეთსა და აზერბაიჯანში პეპლის იშვიათი და ენდემური სახეობის, Satyrus effendi-ს საძებნელად გაემგზავრა, რომელსაც აწ გარდაცვლილი მისი მამის, საბჭოთა დროის აზერბაიჯანელი ენტომოლოგის, რუსტამ ეფენდის სახელი აქვს მინიჭებული. ველურ ბუნებაში ამ პეპელას ჯერ ვერ მიაკვლია, სამაგიეროდ მამის პროტეჟეს, სომხეთის მთიანი რეგიონის ქალაქ გიუმრიში მცხოვრები ტაქსიდერმისტის, პარკევ კაზარიანის ბიოლოგიური ნიმუშებით სავსე კაბინეტში შემონახული ეგზემპლარის გადაღება მოახერხა. „გამიხარდა, რომ უსულოც კი ლამაზი აღმოჩნდა“, – გვითხრა რენამ.
გიუმრი, სომხეთი ნადირობა ეგზემპლარებსა და მოგონებებზე კაზარიანი აზერბაიჯანში დაბადებული ეთნიკური სომეხია და ამ ქვეყნებს შორის დღემდე მიმდინარე კონფლიქტის გამო 1989 წლიდან სომხეთში ცხოვრობს. „მისი მარტოობისა და იზოლაციის აღბეჭდვა მინდოდა, – ამბობს ეფენდი, – თითქოს წარსულში გაყინულა“.
მანილა, ფილიპინები ჩახლართულ ქსელში ნავიგაცია მანილის ერთ-ერთ უბანში, ინტერნეტის გამყიდველი აპარატები ფილიპინელებს ერთი პესოს (2 ცენტზე ნაკლები) სანაცვლოდ რამდენიმე წუთით აწვდიან უსაზღვრო ციფრულ სამყაროს. ფილიპინელები დღეში საშუალოდ 4 საათს ატარებენ სოციალურ ქსელებში, რაც მათ მსოფლიოს ყველაზე აქტიურ მომხმარებლად აქცევს. თუმცა, ქვეყნის ონლაინპლატფორმებზე ყალბი ინფორმაცია მძვინვრებს. მედიის წამყვანმა ანალიტიკოსებმა ფილიპინები გლობალური დეზინფორმაციული პანდემიის პირველწყაროდ შერაცხეს. დეზინფორმაცია განსაკუთრებით გამწვავდა წლევანდელ საპრეზიდენტო არჩევნებამდე, როდესაც ჩამოგდებული დიქტატორის, ფერდინანდ მარკოსის ვაჟი, ფერდინანდ „ბონგბონგ“ მარკოს უმცროსი 110-მილიონიანი მოსახლეობის ლიდერი გახდა. „ტყუილი უფრო სწრაფად ვრცელდება, ვიდრე სიმართლე“, – ამბობს სელინ სამსონი, Facebook-ის ფაქტების შემოწმების ერთ-ერთი პარტნიორი კომპანია Vera Files-იდან.
ნაიგის დაბლობი, პაკისტანი პილიგრიმები ცვალებად ლანდშაფტს კვეთენ პაკისტანში, სინდის პროვინციაში, ნაიგ-შარიფის წმინდა წყაროსთან, 26 წლის შადმან ალი თავს სასტიკი სიცხისგან იცავს, აღმართულ ხელში კი თავისი მტრედი უჭირავს. პილიგრიმი და მისი ფრთოსანი კომპანიონი, რომელიც ამოცნობისთვის მკვეთრი ფერებით არის შეღებილი, უძველესი 200-კილომეტრიანი სუფიური მარშრუტით, უდაბნოებისა და მთის უღელტეხილების გავლით, ბელუჯისტანის პროვინციაში მოგზაურობენ. მარშრუტის ბოლომდე გავლის შემთხვევაში, მოგზაურებს „Lahooti“-ის საპატიო წოდება ენიჭებათ. გამოქვაბულების კომპლექსი, სახელად ლაჰუტ ლამაქანი მარშრუტის საბოლოო გაჩერებასთან ახლოს მდებარეობს.
ნაიგის დაბლობი, პაკისტანი პილიგრიმები ცვალებად ლანდშაფტს კვეთენ ასევე პილიგრიმი, 53 წლის საფარ ალი, ნაიგ-შარიფის მახლობლად წყალში დგას. „ჩვენ ყველანი ერთი ნაკადიდან მოვდივართ“, – ამბობს იგი. კლიმატის ცვლილებებით გამოწვეულმა ძლიერმა წვიმებმა და მყინვარების დნობამ რეგიონი 2022 წლის ზაფხულში დატბორა, რამაც თითქმის 8 მილიონი ადამიანის გადასახლება გამოიწვია.
ვარდაკის პროვინცია, ავღანეთი გზა მომავლისკენ? მარტში ვარდაკის პროვინციაში, მაიდანშაჰრის მახლობლად, 10 წლის რაფიულა აფეთქების შედეგად გაჩენილ კრატერს მიწით ავსებს. 2200 კილომეტრის სიგრძის წრიული გზა, ავღანეთის ეროვნული გზატკეცილი-1, პირველად 1950-60-იან წლებში აშენდა, თუმცა ათწლეულების განმავლობაში მიმდინარე ომმა და უყურადღებობამ ის გაანადგურა. როდესაც, ქაბულ-ყანდაარის აღდგენილი მონაკვეთი 2003 წელს ხელახლა გაიხსნა, ის „ავღანეთის მომავლისაკენ მიმავალ გზად“ შერაცხეს, მაგრამ ახლა ბიჭები, როგორებიც რაფიულა და მისი 15 წლის ძმა არიან, ოჯახების დასახმარებლად გზის შემკეთებელ მუშებად მსახურობენ და გამვლელი მძღოლების მიერ გაღებულ გასამრჯელოზე არიან დამოკიდებულნი. მათი შემოსავალი იღბლიან დღეებში დაახლოებით 2 დოლარია. Save the Children-ის შეფასებით, ავღანური ოჯახების თითქმის მეხუთედმა შვილები სამუშაოდ გაგზავნა, რადგან 2021 წლის აგვისტოში, თალიბანის მიერ კონტროლის მოპოვების შემდეგ, შემოსავალი საგრძნობლად შემცირდა.
ევერესტი ისტორიის დაწერა ევერესტზე ისტორია დაიწერა 2022 წლის 12 მაისს, როდესაც ევერესტის პირველმა, სრულად შავკანიანი წევრებისგან შემდგარმა შვიდკაციანმა ჯგუფმა – რვა ნეპალელ მეგზურთან ერთად – მსოფლიოს უმაღლესი მწვერვალი (8849 მეტრი) დალაშქრა. ჯეიმს „KG“ კაგამბი წამოწოლილია „აივანზე“, 8430 მეტრის სიმაღლეზე გადმოკიდებულ ბრტყელ ზედაპირზე, რომელზეც მთამსვლელები ასვლამდე ან დაშვებამდე ისვენებენ და ბალონებიდან ჟანგბადს ისუნთქავენ. ჯგუფთან ერთად თითქმის ერთწლიანი ვარჯიშის შემდეგ ფოტოგრაფი ევან გრინი მზად იყო აღებეჭდა „ხასიათის მცირე შტრიხები, როდესაც ადამიანები შედარებით მოდუნებულები არიან“.
ევერესტი ისტორიის დაწერა ევერესტზე 27 აპრილს, მზის ჩასვლისას, გრინმა აღბეჭდა მთამსვლელი თომას მური, რომელიც I ბანაკში გაშლილ კარვებს შორის სეირნობდა. ბანაკს დაჰყურებს ევერესტი (მარცხნივ), ლჰოცე (ცენტრში) და ნუპცე (მარჯვნივ). „ძალიან მციოდა, მაგრამ მზის ჩასვლამდე ბოლო კადრის გადაღებას ვცდილობდი”, – ამბობს ფოტოგრაფი.
ლანკასტერის სრუტე, კანადა ცურვა პასუხებისკენ ქარითა და ტალღებით შეძრული 14-მეტრიანი გემის, „პოლარული მზე“, ეკიპაჟი ჩრდილოეთ კანადის, ლანკასტერის სრუტის შესართავს კვეთს. მათ უკვე თითქმის 4800 კილომეტრი გადაცურეს. National Geographic-ის ეს ექსპედიცია არქტიკის გავლით მეინიდან ალასკამდე მიემართება და სერ ჯონ ფრანკლინის მოგზაურობას იმეორებს. 1845 წელს ფრანკლინი ხელმძღვანელობდა ბრიტანეთის სამეფო საზღვაო ძალების უიღბლო მცდელობას პირველად შედგომოდნენ ლეგენდარულ არქტიკულ საზღვაო გზას, ჩრდილო-დასავლეთის გასასვლელს, რომელიც ატლანტისა და წყნარ ოკეანეებს აკავშირებს, თუმცა ფრანკლინმა და მისმა 128-კაციანმა ეკიპაჟმა სრული კრახი განიცადეს. მათი ორი ხომალდი, „ერებუსი“ და „ტერორი“, ყინულში გაიჭედა, რის გამოც ეკიპაჟს გემების დატოვება მოუწია. არავინ იცის, რა ბედი ეწიათ მოგზაურებს, მთლიანი ეკიპაჟი კი უგზო-უკვლოდ დაიკაგა. თავგადასავლების მაძიებელი მარკ სინოტის და მისი გუნდის მიზანია, ადგილობრივი ინუიტების ჩვენებებზე დაყრდნობით ფარდა ახადონ მეზღვაურების გაუჩინარების საიდუმლოს.
კანარის კუნძულები, ესპანეთი სიმამაცე ჯოჯოხეთში დამცავ კოსტიუმში ჩაცმული არმანდო სალაზარი ფრთხილად დააბიჯებს გავარვარებულ ქანებზე და ფიწლით ცხელი ლავა მოაქვს. ესპანეთის შეიარაღებული ძალების საგანგებო სიტუაციების სპეციალისტ სალაზარისთვის ეს მორიგი სამუშაო დღეა. იგი ლა-პალმას კუმბრე-ვიეხას ვულკანურ ქედზე 2021 წლის ამოფრქვევის ნიმუშებს აგროვებს. მეცნიერები და სხვები არ შეუშინდნენ ახალ ნაკადებთან მიახლოებას აირების გამოსაკვლევად და მიწისძვრების აღსარიცხად, რათა უკეთ გაეანალიზებინათ მოვლენა, რომელიც თითქმის 86 დღე გაგრძელდა. მათი აღმოჩენები შეიძლება გამოსადეგი აღმოჩნდეს კუმბრე-ვიეხას მომავალი ამოფრქვევების შესაფასებლად.
კენედის კოსმოსური ცენტრი, ფლორიდა, აშშ-ის ოცნება მთვარეზე მთვარეზე ადამიანების ხელახლა გაგზავნის ამბიციური გეგმის შესრულებას NASA თავისი Artemis I-ის მისიით იწყებს. უპილოტო ხომალდის მეთაური იქნება „მუნეკენი“ (ინგლისური სიტყვებიდან moon – „მთვარე“ და mannequin – „მანეკენი“) კამპოსი, რომელსაც NASA-ს იმ ინჟინრის სახელი უწოდეს, რომელმაც Apollo 13-ის ეკიპაჟი სიკვდილს გადააჩინა. მთვარის ორბიტაზე დაახლოებით ერთთვიანი მოგზაურობის ფარგლებში ხომალდ „ორიონის“ კაფსულაში მჯდომი ეს მანეკენი იქნება ეკიპაჟის რწმუნებული. კამპოსის სავარძლის თავსა და საზურგეზე არსებული სენსორები დააფიქსირებს ვიბრაციას და აჩქარებას, რომელიც, სავარაუდოდ, დედამიწის გრავიტაციაზე 4-ჯერ ძლიერი იქნება. კამპოსი აღჭურვილია სასიცოცხლოდ საჭირო სკაფანდრითა და რადიაციის სენსორებით, რომელთაც მომავალში ხომალდის ცოცხალი მგზავრები გამოიყენებენ რაკეტის გაშვებისა და დაბრუნების დროსა თუ სხვა კრიტიკულ მომენტებში. NASA იმედოვნებს, რომ ორიონის ოთხკაციანი ეკიპაჟი, Artemis II-ის მისიით, 2024 წლის მაისში გაემგზავრება კოსმოსში.
უედელის ზღვა მარადიული საიდუმლო ამოხსნილია 1915 წელს, როდესაც ყინულმა მათი გემი „ენდიურანსი“ დაამსხვრია ანტარქტიდის სანაპიროსთან, მკვლევარი ერნესტ ჰენრი შეკლტონი და მისი ეკიპაჟი გადარჩნენ. სამანძიანი ბარკენტინი მუხის კორპუსით, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში დაკარგული იყო უედელის ზღვაში, საოცრად კარგ მდგომარეობაში აღმოაჩინეს 2022 წლის მარტში, თითქმის 3000 მეტრის სიღრმეზე. ექსპედიციამ „ენდიურანს 22“, წყალქვეშა ავტონომიური სატრანსპორტო საშუალებების მეშვეობით, ხომალდის ადგილსამყოფელი დაადგინა და მის უკანა მხარეზე თითბრის წარწერა აღმოაჩინა, რომელიც კარგად იყო შემონახული სიცივის, სიბნელისა და ჟანგბადის დაბალი შემცველობის გამო.
უედელის ზღვა მარადიული საიდუმლო ამოხსნილია ესთერ ჰორვათმა ფოტო გადაუღო „აგულჰას II“-ს, რომელიც ანტარქტიდის სქელ ყინულში მიიკვლევდა გზას. მზაკვრულმა ამინდმა გაართულა ბორტზე აღჭურვილობის დამაგრება. „ისეთი ქარი იყო, რომ ჩემი სხეულის წონის გამოყენება დამჭირდა შტატივის დასაჭერად“, – ამბობს იგი.
კენედის კოსმოსური ცენტრი, ფლორიდა შემდეგი მოგზაურობა მთვარეზე მარტის დილის ნისლში, NASA-ს კოსმოსური გაშვების სისტემა (SLS) კენედის კოსმოსური ცენტრის გამშვებ კომპლექს 39B-ზე დგას, სანამ რაკეტა გამოცდის მოლოდინშია. 98 მეტრის სიმაღლის ხომალდი NASA-ს პროგრამა Artemis-ის ღერძია, რომელიც მიზნად ისახავს მთვარეზე პირველი ქალისა და პირველი ფერადკანიანი ადამიანის დაშვებას და მის პლაცდარმად გამოყენებას მარსზე სამოგზაუროდ. ორი ამაჩქარებლით და ოთხი ძირითადი ძრავით, ამ სისტემას შეუძლია ეკიპაჟის კაფსულა მთვარეზე გაგზავნოს 4 მილიონი კილოგრამი ბიძგით, რაც 15 პროცენტით მეტია, ვიდრე Apollo-ს პროგრამის რაკეტას სატურნ V-ს ჰქონდა. თითოეული ეს გამშვები სისტემა (SLS) გამოყენებული იქნება მხოლოდ ერთხელ. ამ რაკეტის გაშვების შემდეგ უეკიპაჟო საცდელი ფრენის დროს, რომელმაც 16 ნოემბერს აიღო სტარტი, მისი ნაწილები ან ოკეანეში ჩავარდება, ან მზის ორბიტაზე შევა.
მდინარე ვახში, ტაჯიკეთი მეტი ენერგიისკენ მიმავალ გზაზე 63 წლის რანობი ისლომოვა (ფარხორი, ტაჯიკეთი), მანქანის უკანა სავარძელზე წევს ნაღვლის ბუშტის ოპერაციის შემდეგ შინ დაბრუნების მოლოდინში. უკანა ფონზე 300 მეტრის სიმაღლის ნურეკის კაშხლის მიერ წარმოქმნილი წყალსაცავია, რომელიც სიდიდით მეორე კაშხალია პლანეტაზე და რომლის ჰიდროელექტროსადგური მდინარე ვახშზე ქვეყნის ელექტროენერგიის დაახლოებით 50%-ს უზრუნველყოფს. კლიმატის ცვლილება – მყინვარების სწრაფი დნობისა და გახშირებული გვალვების სახით – ჰიდროენერგეტიკას ენერგიის სულ უფრო არასანდო წყაროდ აქცევს ცენტრალურ აზიაში. ტაჯიკეთი მომავალ ათწლეულში მსოფლიოს ყველაზე დიდი კაშხლის, 335-მეტრიანი როგუნის დასრულებას აპირებს, რომლის სავარაუდო ღირებულება რვა მილიარდი დოლარია.
თავგადასავლების ბანაკი, დანია ხეების თერაპია გაყვითლებულ შემოდგომაზე ვიზიტორები 45 მეტრი სიმაღლის სპირალისებრ ფიცარფენილ „სანაპიროზე“ ადიან დანიის თავგადასავლების ბანაკში, კოპენჰაგენის სამხრეთ-დასავლეთით, რათა ახალი რაკურსიდან შეხედონ ტყეს და, შესაძლოა, ცხოვრებასაც. დადასტურებულია, რომ „ტყის აბაზანები“ (ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და ხელით ნაკლებად შესახები სარგებელი) ამცირებს სტრესს და აუმჯობესებს გონებრივ და ფიზიკურ შესაძლებლობებს.
ჰუნზა, პაკისტანი მყინვარების შეჯვარების რიტუალი 19 წლის ალი ჰაიდერი, 20 წლის ნაჯიბ ხანი და 24 წლის ატიფ ამინი თხის ბეწვით მორთულ გოგრის ნიღბებში პოზირებენ პაკისტანის ჰუნზის ხეობაში, შისპარის მყინვარზე, „მყინვართა შეჯვარების“ რიტუალის აღდგენისას 2021 წლის დეკემბერში. რიტუალი, რომელიც, ადგილობრივი მოსახლეების თქმით, ბოლოს ჰუნზაში 1970-იან წლებში ჩატარდა, მოიცავს ყინულის შეგროვებას „მამრი“ და „მდედრი“ მყინვარიდან. მას ათავსებენ მთების დაჩრდილულ მხარეში არსებულ ხვრელში იმ იმედით, რომ ის წარმოშობს ყინულის ახალ ნაკადს ქვევით, ხეობის მოსარწყავად. ჰუნზის მამაკაცებმა გადაწყვიტეს ამ რიტუალის სრულად აღდგენა (მდედრ) შისპარის მყინვარზე, რათა მომავალ თაობებს შეუნარჩუნონ ეს ტრადიცია.
ლადოკი, კოსოვო ახალგაზრდა კოსოვო წინ მიიწევს „ლადა“ შუშის ყუთში, კოსოვოს განმათავისუფლებელი არმიის (KLA) პირველი გმირების მემორიალთან (ლადოკი, კოსოვო). მანქანაში იმყოფებოდნენ არმიის წევრები – ზაჰირ პაჯაზიტი, ედმონდ ხოჯა და ჰაკიფ ზეჯნულაჰუ, როდესაც მას სერბეთის ძალები ჩაუსაფრდნენ 1997 წლის 31 იანვარს. ათწლეულის განმავლობაში საომარ მოქმედებებს მოჰყვა NATO-ს მიერ იმდროინდელი იუგოსლავიის 78-დღიანი დაბომბვა 1999 წელს. კოსოვოს რესპუბლიკამ დამოუკიდებლობა 2008 წელს გამოაცხადა და ამჟამად მას თითქმის 100 ქვეყანა აღიარებს.
პრიშტინა, კოსოვო ახალგაზრდა კოსოვო წინ მიიწევს მუსიკოსი პრიშტინის ახალგაზრდობისა და სპორტის სასახლეში კოსოვოს ოპერის პირველი წარმოდგენისთვის ემზადება. კოსოვოს მოსახლეობა, რომლის უმრავლესობასაც ალბანელები შეადგენენ, თითქმის 1,8 მილიონს ითვლის და ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე ახალგაზრდა მოსახლეობაა; მისი მოქალაქეების ნახევარზე მეტი 30 წლამდე ასაკისაა.
ციურიხი, შვეიცარია საწვავის მიღება ჰაერიდან ციურიხის ფედერალური ტექნოლოგიური ინსტიტუტის (ETH) ლაბორატორიის სახურავზე მდებარე პატარა გადამამუშავებელი ქარხანა ნახშირორჟანგს და წყალს პირდაპირ ჰაერიდან იღებს და რეაქტორს აწვდის, რომელიც მზის გამოსხივებას აგროვებს. ეს წარმოქმნის ძლიერ სითბოს, ხლეჩს მოლეკულებს და წარმოქმნის ნარევს, რომელიც საბოლოოდ ნავთად ან მეთანოლად შეიძლება გადამუშავდეს. მკვლევრები იმედოვნებენ, რომ ეს სისტემა საბოლოოდ თვითმფრინავის მზა საწვავის წარმოების საშუალებას მოგვცემს, ნახშირბადის გამოყოფის გარეშე. ერთ-ერთმა შვეიცარიულმა ავიაკომპანიამ უკვე გამოაცხადა ამ საწვავის გამოყენების გეგმები.
კაუკა, კოლუმბია თემი გლოვობს კაუკაში ადგილობრივი თემის, მისაკის, ლიდერის, ნასარია კალამბას ტანუბალას პანაშვიდია. 2021 წლის ოქტომბერში ყოფილი მერი, მაშინ 34 წლის, წყლის წყაროს დაცვისას ჩაცხრილეს. 2016 წელს კოლუმბიისა და კოლუმბიის რევოლუციურ შეიარაღებულ ძალებს (FARC) შორის დადებულ სამშვიდობო შეთანხმებას სისხლის ღვრა უნდა შეეჩერებინა და კონფლიქტის ყოფილ ზონებში ახალი შესაძლებლობებიც გაეჩინა. სანაცვლოდ, 1300-ზე მეტი კოლუმბიელი, რომლებიც FARC-ის ძველ ტერიტორიაზე სამთო საქმეს, ხის ჭრას და ნარკოტიკებით ვაჭრობას წინ აღუდგნენ, მოკლეს. მათი უმეტესობა ადგილობრივი და აფრო-კოლუმბიური მიწებისა და გარემოს დამცველები იყვნენ.
ფშემისლი, პოლონეთი უკრაინელი ლტოლვილები თავის ამბავს გვიყვებიან 24 თებერვალს რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ ფოტოგრაფი ანასტასია ტეილორ-ლინდი ფშემისლში, უკრაინის საზღვართან მდებარე პოლონურ ქალაქში, გაემგზავრა. სკოლის სპორტულ დარბაზში, რომელიც ახლა თავშესაფრის ფუნქციას ასრულებს, ტეილორ-ლინდმა სახელდახელოდ მოაწყო ფოტოსტუდია იძულებით გადაადგილებული უკრაინელების გადასაღებლად. 72 წლის ლუდმილა კუჩებკომ საჰაერო შეტევის სირენები უკან მოიტოვა, მაგრამ იგი კიევში დარჩენილ ვაჟიშვილზე ნერვიულობს და ღმერთს სთხოვს, „გადაარჩინოს არა მხოლოდ მისი ვაჟი, არამედ მთელი უკრაინა”. ლტოლვილების უმეტესობა ქალები და ბავშვები არიან, რადგან უკრაინის მთავრობამ 18-60 წლის მამაკაცებს ქვეყანაში დარჩენა მოსთხოვა.
ფშემისლი, პოლონეთი უკრაინელი ლტოლვილები თავის ამბავს გვიყვებიან 18 წლის ოქსანა ჰაპბაროვა (მარცხნივ) ამბობს, რომ იგი დედასთან (ასევე ოქსანა, 39 წლის) ერთად რუსული თავდასხმის შეწყვეტას კიევში, ბომბსაფარში ელოდებოდა. „ექვსი დღე არ მეძინა, რადგან მეშინოდა, აღარ გავიღვიძებდი“, – ამბობს ახალგაზრდა ჰაპბაროვა.
ვარდეკენის აბორიგენული დაცული ტერიტორია, ავსტრალია მიწის მმართველები ჩრდილოეთ ავსტრალიის არნემლენდში როუზმერი ნაბულვადი, არიჯაი ნაბარლამბარლი, მარგარეტ ნაბულვადი, ჯენის ნალორლმანი და ლორნა ნაბულვადი ძალაყინებით დადიან ჭაობიან მიწაზე და კუებზე, პოპულარულ ადგილობრივ დელიკატესზე, ნადირობენ. კუზე კურუნგის ცხელ, მშრალ სეზონზე ნადირობენ, რომელიც სექტემბერში იწყება, მაშინ, როდესაც წყალი შრება და რეპტილიები ტალახში ჩადიან გასაგრილებლად. ხუთივე მონადირე, ერთი ოჯახის წარმომადგენლები, ვარდაკენის აბორიგენული დაცული ტერიტორიის რეინჯერები არიან. 14 000 კვადრატული კილომეტრის მიწამ ნაკრძალის სტატუსი 2009 წელს მიიღო. მას ადგილობრივი მფლობელები მართავენ და იცავენ. წლის დასაწყისში ადგილობრივი მოსახლეობის ჯგუფმა მახლობელ ბალახს პატარ-პატარა ცეცხლი წაუკიდა, რათა სამომავლოდ ბუნებრივად გაჩენილი ხანძარი შეეზღუდათ. რეინჯერებმა ამ ნადირობას შვებულების ერთი მთლიანი დღე დაუთმეს და სახლში მხოლოდ ორი კუ მიიტანეს.
ვაშინგტონი ერის უცვლელი ადგილი ხანგრძლივი ექსპოზიციით გადაღებულ ფოტოზე ვაშინგტონში ლინკოლნის მემორიალის სტუმრები გადღაბნილად ჩანან. ამერიკის მე-16 პრეზიდენტისადმი მიძღვნილი ნაგებობა 34 000-ზე მეტი ტონა მარმარილოს, კირქვისა და გრანიტისგან ააშენეს. მოქანდაკე დენიელ ჩესტერ ფრენჩის ქმნილებას, აბრაამ ლინკოლნის გიგანტურ ქანდაკებას, ყოველ წელს მილიონობით ადამიანი სტუმრობს. მონუმენტი წელს 100 წლის გახდა. სწორედ აქ იკრიბებიან სამოქალაქო უფლებების დამცველები, COVID-19-ის მსხვერპლთათვის მლოცველები და ოჯახები. „ხანგრძლივი ექსპოზიციის გამოყენებით მინდოდა წლიდან წლამდე მემორიალის ვიზიტორთა ზღვა გამომეჩინა, რომლის ფონზეც ლინკოლნის ქანდაკება უძრავი და მარადიულია“, – ამბობს ფოტოგრაფი საშა არუტიუნოვა.
თელ-ავივ-იაფა, ისრაელი თანამეგობრობის ძალა თელ-ავივის უნივერსიტეტში ვირთაგვა დატყვევებული ამხანაგის გამოხსნას ცდილობს. კვლევები აჩვენებს, რომ ადამიანის მსგავსად, როდესაც ერთი ზრდასრული ვირთაგვა მეორეს ეხმარება, დახმარების აღმომჩენი ინდივიდის ტვინში დაჯილდოების ცენტრი აქტიურდება. თუმცა, მოწიფულ მღრღნელებს ემპათია მხოლოდ იმ ვირთაგვების მიმართ უჩნდებათ, რომლებიც მათთვის ნაცნობ სოციალურ ჯგუფს მიეკუთვნებიან, ხოლო უცხო ჯგუფის წევრებს არ ეხმარებიან. აი, მოზარდი ინდივიდები კი უფრო ხშირად დატყვევებულ ვირთაგვას იმის მიუხედავად შველიან, ახლობელია, თუ – არა. გამოდის, რომ ვირთაგვებში საკუთარი ჯგუფის წევრების მიმართ ემპათიის მიდრეკილება თავს ზრდასრულ ასაკში იჩენს. „როგორც გამოირკვა, ბიოლოგიური თვალსაზრისით დახმარების რეაქციას უფრო ის განსაზღვრავს, სხვების კეთილდღეობა რამდენად გვიღირს, ვიდრე მათი ტკივილის გაზიარება“, – ამბობს ნეირომეცნიერი ინბალ ბენ-ამი ბართალი.
პულპი, ესპანეთი ბროლის ტაძრის მშენებლობა ბრჭყვიალა ღრუ ქანები, რომლებსაც ჟეოდებს ვუწოდებთ, უფრო ხშირად თაროს შესამკობად გამოსადეგი ზომის გვხვდება, თუმცა ზოგ მათგანს ვეებერთელა გეოლოგიური ძეგლი უფრო ეთქმის. 1999 წელს მიტოვებულ მაღაროში აღმოჩენილი პულპის ჟეოდა მოცულობით 11 კუბურ მეტრს აღწევს და სავსეა თაბაშირის კრისტალებით, რომლებიც სიგრძეში 2 მეტრს აღემატება. ფოტოზე ალმერიის უნივერსიტეტის მკვლევარი ფერნანდო გასკესი ჟეოდის ატმოსფერულ პირობებს ზომავს, რათა დაადგინოს, რამდენად ახდენს მასზე გავლენას ტურისტული ვიზიტები. 2022 წელს მან დაასკვნა, რომ მოელვარე შპილები 164 000 – 60 000 წლის წინ წარმოიქმნებოდა ნიადაგის წყლოვან ფენაში წვიმის ჩაჟონვისა და თაბაშირის და ანჰიდრიტის ნალექის დატოვების შედეგად. ამ ათასწლეულების განმავლობაში თაბაშირი ხსნარს გამოეყოფოდა და მაღაროს კედლებზე კრისტალდებოდა.
გიუმრი, სომხეთი ნადირობა ეგზემპლარებსა და მოგონებებზე სტამბოლში მცხოვრები ფოტოგრაფი რენა ეფენდი სომხეთსა და აზერბაიჯანში პეპლის იშვიათი და ენდემური სახეობის, Satyrus effendi-ს საძებნელად გაემგზავრა, რომელსაც აწ გარდაცვლილი მისი მამის, საბჭოთა დროის აზერბაიჯანელი ენტომოლოგის, რუსტამ ეფენდის სახელი აქვს მინიჭებული. ველურ ბუნებაში ამ პეპელას ჯერ ვერ მიაკვლია, სამაგიეროდ მამის პროტეჟეს, სომხეთის მთიანი რეგიონის ქალაქ გიუმრიში მცხოვრები ტაქსიდერმისტის, პარკევ კაზარიანის ბიოლოგიური ნიმუშებით სავსე კაბინეტში შემონახული ეგზემპლარის გადაღება მოახერხა. „გამიხარდა, რომ უსულოც კი ლამაზი აღმოჩნდა“, – გვითხრა რენამ.
გიუმრი, სომხეთი ნადირობა ეგზემპლარებსა და მოგონებებზე კაზარიანი აზერბაიჯანში დაბადებული ეთნიკური სომეხია და ამ ქვეყნებს შორის დღემდე მიმდინარე კონფლიქტის გამო 1989 წლიდან სომხეთში ცხოვრობს. „მისი მარტოობისა და იზოლაციის აღბეჭდვა მინდოდა, – ამბობს ეფენდი, – თითქოს წარსულში გაყინულა“.
მანილა, ფილიპინები ჩახლართულ ქსელში ნავიგაცია მანილის ერთ-ერთ უბანში, ინტერნეტის გამყიდველი აპარატები ფილიპინელებს ერთი პესოს (2 ცენტზე ნაკლები) სანაცვლოდ რამდენიმე წუთით აწვდიან უსაზღვრო ციფრულ სამყაროს. ფილიპინელები დღეში საშუალოდ 4 საათს ატარებენ სოციალურ ქსელებში, რაც მათ მსოფლიოს ყველაზე აქტიურ მომხმარებლად აქცევს. თუმცა, ქვეყნის ონლაინპლატფორმებზე ყალბი ინფორმაცია მძვინვრებს. მედიის წამყვანმა ანალიტიკოსებმა ფილიპინები გლობალური დეზინფორმაციული პანდემიის პირველწყაროდ შერაცხეს. დეზინფორმაცია განსაკუთრებით გამწვავდა წლევანდელ საპრეზიდენტო არჩევნებამდე, როდესაც ჩამოგდებული დიქტატორის, ფერდინანდ მარკოსის ვაჟი, ფერდინანდ „ბონგბონგ“ მარკოს უმცროსი 110-მილიონიანი მოსახლეობის ლიდერი გახდა. „ტყუილი უფრო სწრაფად ვრცელდება, ვიდრე სიმართლე“, – ამბობს სელინ სამსონი, Facebook-ის ფაქტების შემოწმების ერთ-ერთი პარტნიორი კომპანია Vera Files-იდან.
ნაიგის დაბლობი, პაკისტანი პილიგრიმები ცვალებად ლანდშაფტს კვეთენ პაკისტანში, სინდის პროვინციაში, ნაიგ-შარიფის წმინდა წყაროსთან, 26 წლის შადმან ალი თავს სასტიკი სიცხისგან იცავს, აღმართულ ხელში კი თავისი მტრედი უჭირავს. პილიგრიმი და მისი ფრთოსანი კომპანიონი, რომელიც ამოცნობისთვის მკვეთრი ფერებით არის შეღებილი, უძველესი 200-კილომეტრიანი სუფიური მარშრუტით, უდაბნოებისა და მთის უღელტეხილების გავლით, ბელუჯისტანის პროვინციაში მოგზაურობენ. მარშრუტის ბოლომდე გავლის შემთხვევაში, მოგზაურებს „Lahooti“-ის საპატიო წოდება ენიჭებათ. გამოქვაბულების კომპლექსი, სახელად ლაჰუტ ლამაქანი მარშრუტის საბოლოო გაჩერებასთან ახლოს მდებარეობს.
ნაიგის დაბლობი, პაკისტანი პილიგრიმები ცვალებად ლანდშაფტს კვეთენ ასევე პილიგრიმი, 53 წლის საფარ ალი, ნაიგ-შარიფის მახლობლად წყალში დგას. „ჩვენ ყველანი ერთი ნაკადიდან მოვდივართ“, – ამბობს იგი. კლიმატის ცვლილებებით გამოწვეულმა ძლიერმა წვიმებმა და მყინვარების დნობამ რეგიონი 2022 წლის ზაფხულში დატბორა, რამაც თითქმის 8 მილიონი ადამიანის გადასახლება გამოიწვია.
ვარდაკის პროვინცია, ავღანეთი გზა მომავლისკენ? მარტში ვარდაკის პროვინციაში, მაიდანშაჰრის მახლობლად, 10 წლის რაფიულა აფეთქების შედეგად გაჩენილ კრატერს მიწით ავსებს. 2200 კილომეტრის სიგრძის წრიული გზა, ავღანეთის ეროვნული გზატკეცილი-1, პირველად 1950-60-იან წლებში აშენდა, თუმცა ათწლეულების განმავლობაში მიმდინარე ომმა და უყურადღებობამ ის გაანადგურა. როდესაც, ქაბულ-ყანდაარის აღდგენილი მონაკვეთი 2003 წელს ხელახლა გაიხსნა, ის „ავღანეთის მომავლისაკენ მიმავალ გზად“ შერაცხეს, მაგრამ ახლა ბიჭები, როგორებიც რაფიულა და მისი 15 წლის ძმა არიან, ოჯახების დასახმარებლად გზის შემკეთებელ მუშებად მსახურობენ და გამვლელი მძღოლების მიერ გაღებულ გასამრჯელოზე არიან დამოკიდებულნი. მათი შემოსავალი იღბლიან დღეებში დაახლოებით 2 დოლარია. Save the Children-ის შეფასებით, ავღანური ოჯახების თითქმის მეხუთედმა შვილები სამუშაოდ გაგზავნა, რადგან 2021 წლის აგვისტოში, თალიბანის მიერ კონტროლის მოპოვების შემდეგ, შემოსავალი საგრძნობლად შემცირდა.
ევერესტი ისტორიის დაწერა ევერესტზე ისტორია დაიწერა 2022 წლის 12 მაისს, როდესაც ევერესტის პირველმა, სრულად შავკანიანი წევრებისგან შემდგარმა შვიდკაციანმა ჯგუფმა – რვა ნეპალელ მეგზურთან ერთად – მსოფლიოს უმაღლესი მწვერვალი (8849 მეტრი) დალაშქრა. ჯეიმს „KG“ კაგამბი წამოწოლილია „აივანზე“, 8430 მეტრის სიმაღლეზე გადმოკიდებულ ბრტყელ ზედაპირზე, რომელზეც მთამსვლელები ასვლამდე ან დაშვებამდე ისვენებენ და ბალონებიდან ჟანგბადს ისუნთქავენ. ჯგუფთან ერთად თითქმის ერთწლიანი ვარჯიშის შემდეგ ფოტოგრაფი ევან გრინი მზად იყო აღებეჭდა „ხასიათის მცირე შტრიხები, როდესაც ადამიანები შედარებით მოდუნებულები არიან“.
ევერესტი ისტორიის დაწერა ევერესტზე 27 აპრილს, მზის ჩასვლისას, გრინმა აღბეჭდა მთამსვლელი თომას მური, რომელიც I ბანაკში გაშლილ კარვებს შორის სეირნობდა. ბანაკს დაჰყურებს ევერესტი (მარცხნივ), ლჰოცე (ცენტრში) და ნუპცე (მარჯვნივ). „ძალიან მციოდა, მაგრამ მზის ჩასვლამდე ბოლო კადრის გადაღებას ვცდილობდი”, – ამბობს ფოტოგრაფი.
ლანკასტერის სრუტე, კანადა ცურვა პასუხებისკენ ქარითა და ტალღებით შეძრული 14-მეტრიანი გემის, „პოლარული მზე“, ეკიპაჟი ჩრდილოეთ კანადის, ლანკასტერის სრუტის შესართავს კვეთს. მათ უკვე თითქმის 4800 კილომეტრი გადაცურეს. National Geographic-ის ეს ექსპედიცია არქტიკის გავლით მეინიდან ალასკამდე მიემართება და სერ ჯონ ფრანკლინის მოგზაურობას იმეორებს. 1845 წელს ფრანკლინი ხელმძღვანელობდა ბრიტანეთის სამეფო საზღვაო ძალების უიღბლო მცდელობას პირველად შედგომოდნენ ლეგენდარულ არქტიკულ საზღვაო გზას, ჩრდილო-დასავლეთის გასასვლელს, რომელიც ატლანტისა და წყნარ ოკეანეებს აკავშირებს, თუმცა ფრანკლინმა და მისმა 128-კაციანმა ეკიპაჟმა სრული კრახი განიცადეს. მათი ორი ხომალდი, „ერებუსი“ და „ტერორი“, ყინულში გაიჭედა, რის გამოც ეკიპაჟს გემების დატოვება მოუწია. არავინ იცის, რა ბედი ეწიათ მოგზაურებს, მთლიანი ეკიპაჟი კი უგზო-უკვლოდ დაიკაგა. თავგადასავლების მაძიებელი მარკ სინოტის და მისი გუნდის მიზანია, ადგილობრივი ინუიტების ჩვენებებზე დაყრდნობით ფარდა ახადონ მეზღვაურების გაუჩინარების საიდუმლოს.
კანარის კუნძულები, ესპანეთი სიმამაცე ჯოჯოხეთში დამცავ კოსტიუმში ჩაცმული არმანდო სალაზარი ფრთხილად დააბიჯებს გავარვარებულ ქანებზე და ფიწლით ცხელი ლავა მოაქვს. ესპანეთის შეიარაღებული ძალების საგანგებო სიტუაციების სპეციალისტ სალაზარისთვის ეს მორიგი სამუშაო დღეა. იგი ლა-პალმას კუმბრე-ვიეხას ვულკანურ ქედზე 2021 წლის ამოფრქვევის ნიმუშებს აგროვებს. მეცნიერები და სხვები არ შეუშინდნენ ახალ ნაკადებთან მიახლოებას აირების გამოსაკვლევად და მიწისძვრების აღსარიცხად, რათა უკეთ გაეანალიზებინათ მოვლენა, რომელიც თითქმის 86 დღე გაგრძელდა. მათი აღმოჩენები შეიძლება გამოსადეგი აღმოჩნდეს კუმბრე-ვიეხას მომავალი ამოფრქვევების შესაფასებლად.
