წმინდა მიწა

ქილებში ყავისფერი ტონების პალიტრაა. მუქი წითელი თიხა, რომელიც ალაბამაში მოიპოვება, სადაც მამაკაცები და ქალები მუხლჩაუხრელად მუშაობდნენ მზის ამოსვლიდან გვიან ღამემდე. შავი სარტყლის შავი, ნოყიერი მიწა. მექსიკის ყურის სანაპიროს ქვიშიანი ნიადაგი.

„მიწა ამ ტერიტორიის ისტორიაზე სალაპარაკოდ ძალიან ძლიერი საშუალებაა“, მეუბნება ბრაიან სტივენსონი ქილების თვალიერებისას. „შეიძლება ითქვას, რომ ამ მიწაში მონების ოფლი არის დამარხული. ლინჩის წესით გასამართლებული მსხვერპლების სისხლია ამ მიწაში. ჯიმ კროუს დროს სეგრეგაციის მსხვერპლთა და დამცირებულ ადამიანთა ცრემლებია ამ მიწაში“.

ამ ქილების მიწა უთვალავი ამერიკელის ცხოვრებას წარმოადგენს, რომელთაც წესიერი დასაფლავება არ ღირსებიათ, რომელთაც არნახულად ძალადობრივი სიკვდილი ხვდათ წილად ისეთი „სერიოზული დანაშაულისათვის“, როგორიც თეთრკანიან კაცთან კამათია. ესენი ის მსხვერპლნი არიან, რომელთაც პატივს მიაგებენ Equal Justice Initiative-ის (EJI) ახალ „მემკვიდრეობის მუზეუმსა“ და მემორიალში მონტგომერიში, ალაბამაში.

სტივენსონი ერთ-ერთი ყველაზე მჭევრმეტყველი და თავდადებული ადამიანია, რომელსაც შევხვედრივარ. წიგნის „მხოლოდ შეწყალება“ ავტორმა და EJI-ის დამაარსებელმა ცხოვრების საქმედ გაიხადა სამართლის ძიება ყველაზე დაუცველი, უუფლებო და დაჩაგრული ადამიანებისათვის.

ლინჩის წესით დასჯილ მსხვერპლთა ახალი მემორიალი გაზაფხულზე მუზეუმთან ერთად გაიხსნება, რომელიც აფრო-ამერიკული გამოცდილების ულმობელ ისტორიას გაჰყვება კვალდაკვალ მონობიდან – მასობრივ დაპატიმრებამდე. ერთ-ერთი ექსპონატი 300 ქილა მიწა იქნება ლინჩის წესით გასამართლების ადგილებიდან სამხრეთში.

ექსპონატი შარშან გახსნამდე ვნახე, როდესაც ოთახში შევაბიჯე და უამრავი ქილის 11 რიგი დავინახე, თითოეულ ქილაზე ლინჩის წესით გასამართლებული ადამიანის სახელით. მათი უმრავლესობა ალაბამიდან იყო – მამაკაცები, ქალები და ბავშვები. ვუყურებდი მათ და უხმოდ ვკითხულობდი წარწერებს ქილებზე: ჯორდან კორბინი… სიდნი ჯონსონი… ჯო ლიდსი… უილ მაკბრაიდი… რუფუს ლესერი…

ლინჩის წესით გასამართლება ნებისმიერ დროს მრავალი მიზეზის გამო შეიძლებოდა: სერიოზული დანაშაულის ბრალდების, მცირედი გადაცდომის, რასათა შორის სქესობრივი ურთიერთობის შიშის ან საზოგადო თავშექცევის გამო. ამით გამოწვეული შიშის აღწერა შეუძლებელია. ამ სიმძიმეს დღესაც ატარებენ ადამიანები.

ჩვენ არ გვისწავლია ლინჩის წესით გასამართლებაზე ან აშშ-ის რასისტულ ისტორიაზე ღიად და გულახდილად ლაპარაკი. რთულია წარსულისთვის თვალის გასწორება და ზოგიერთი ჩვენი წინაპრის როლის გააზრება იმ სისასტიკეში, რომელიც ადამიანების მიმართ ჩაიდინეს. იმის მიუხედავად, თუ რას გვასწავლიან სკოლაში, ჩვენი კოლექტიური სირცხვილი არ ეტევა პერიოდში სამოქალაქო ომიდან სამოქალაქო უფლებების დაცვის მოძრაობამდე. დროა, გავიაზროთ მთელი ჩვენი ისტორია იმისათვის, რომ გვეყოს სიმამაცე მის მისაღებად.

სტივენსონმა ქილებს შეხედა. „ამით ჩვენ რაღაცის გაზრდა შეგვიძლია“, მითხრა მან. „ჩვენ აქედან რაღაც ისეთის შექმნა შეგვიძლია, რასაც ახალი მნიშვნელობა ექნება“, იმიტომ რომ მიწა მარტო ის ადგილი არაა, რომელიც სიკვდილის შემდეგ გვერტყმის გარს, არამედ ის ადგილიცაა, რომელშიც ახალი დასაწყისისათვის თესლს ვთესავთ.

ქეითი კურიკი რასიზმსა და სხვა საკითხებს განიხილავს მის დოკუმენტურ სერიალში „ამობრუნებული ამერიკა ქეითი კურიკთან ერთად“, რომლის პრემიერა შედგება 11 აპრილს National Geographic-ის არხზე.