უდაბნოს ვსერავ, მაგრამ ის ქვიშის არ არის. მარჯნის რიფის დაფშვნილ ნარჩენებში მივცურავ. მისი უნაყოფობა მაძრწუნებს.

ფილიპინების სხვა ადგილებში მარჯნის ბრწყინვალე ზარდახშები თვალს მჭრიდა. ინდო-წყნარი ოკეანის ეს რეგიონი, რომელიც მარჯნის სამკუთხედის სახელით არის ცნობილი, პლანეტის საზღვაო მრავალფეროვნების უმდიდრესი საუნჯეა.

აქ მარჯნის 500-ზე მეტი სახეობა გვხვდება – ყველა ცნობილი სახეობის სამი მეოთხედი. მათ მიერ აგებული რიფები ირლანდიის ზომის ტერიტორიას დაფარავდა. ამ წყალქვეშა ქალაქებში უთვალავი არსება ბინადრობს. ფილიპინებში, მარჯნის სამკუთხედის წვერზე, რიფის თევზების თითქმის 1800 სახეობაა გავრცელებული.

მარჯნის ამ სასაფლაოზე მხოლოდ ლტოლვილები არიან. ვხედავ თევზს, რომელსაც სანიტარი ჰქვია და გულზე სევდა მაწვება. რიფების ეკოსისტემაში მისი ფუნქცია სხვა თევზების გაწმენდაა მათ სხეულზე მობინადრე პარაზიტებისგან, თუმცა ამ სანიტარს აქ გასასუფთავებელი არავინ ჰყავს და უკაცრიელ მარტოობაში დაცურავს.

მარჯნები ქარიშხლისგან წაქცეულ ხეებს ჰგვანან. მკვდარ კუნძებს შორის, მზის შუქზე, რაღაც ბრჭყვიალებს. დამსხვრეული მინის ბოთლის ძირს ვიღებ. მინახავს ასეთი ბოთლები. ნიტრატის სასუქით სავსე, მიმაგრებული ფითილით და დეტონატორით. შეუნთეთ ფითილს და შემდეგ ბოთლი ზღვაში ისროლეთ. აფეთქების ხმა თევზებს აყრუებს ან მაშინვე კლავს, რის შედეგადაც თევზები წყლის ზედაპირზე ამოტივტივდებიან და მათ მეთევზეები აგროვებენ.

აფეთქებით თევზჭერა მომაკვდინებელია თევზისთვის და საშიშია მეთევზეებისთვის. თუ ბოთლი მაშინვე აფეთქდება, შეიძლება დაკარგოთ ხელის მტევანი, მკლავი, ან სიცოცხლე. ასე დაიღუპა მეთევზე ჩემ ჩასვლამდე ორი დღით ადრე დანახონის სანაპიროზე, კუნძულ სებუდან აღმოსავლეთით 30 კილომეტრში, სადაც თევზჭერის გამანადგურებელი მეთოდების ხანგრძლივი ისტორია არსებობს: ასაფეთქებელი ნივთიერებები, ციანიდი თევზის გამოსატყუებლად მარჯნის ნაპრალებიდან თუ წვრილად ნაქსოვი ბადეები, რომლებითაც იჭერენ ყველაფერს, რაც კი მოძრაობს.

ეს მეთოდები უკანონოა, თუმცა მათ მაინც იყენებენ. ეს ერთიანად ანადგურებს სიცოცხლეს წყალში და უფრო კატასტროფულია მარჯნის რიფებისათვის, ვიდრე თევზის რესურსების შემცირების, დაბინძურების და კლიმატის ცვლილების შედარებით ნელი ტრაგედიები.

მოშორებით ადამიანის ფიგურას ვხედავ, რომელიც საკვების ნარჩენებს აგროვებს და მისკენ მივცურავ. გაცვეთილი დამცავი სათვალე უკეთია, ფეხებზე ფანერის ნაჭრები აქვს მიმაგრებული.

იგი მეუბნება, რომ ოჯახისთვის საკმარისი საკვების შესაგროვებლად ხშირად უწევს მცხუნვარე სიცხეში ნახევარი დღის გატარება რიფების გასაჩხრეკად. თან დააქვს თერმოპლასტიკური ყუთი, რომელშიც ყველაფერი უნდა ჩაეტიოს, რასაც დაიჭერს: ზღვის ლოკოკინები, ჰალიოტისები, ზღვის ზღარბები, კიბორჩხალები და თევზებიც, თუ გაუმართლებს. ერთ ხელში კაუჭი უჭირავს, მეორეში – შუბი. მარჯანს ჩხვლეტს, უკაკუნებს და ფშვნის. უეცრად შავი მელნის ღრუბელს ვხედავ, როდესაც მელანთევზას განგმირავს.

ზღვის კიტრს – მეჭეჭიან არსებას მაწვდის. მისი უკანა მხარე თეთრი ძაფების თასმით არის მორთული. სწრაფად, ისე რომ ვერც ვაფიქსირებ, ძაფები იშლება, ხელზე მეხვევა და კანზე ძლიერად მეწებება – ეს ცხოველის რეაქციაა შეწუხებისას. ამ არსებას ვიშორებ და ის ნადავლის ყუთში ინაცვლებს.

საკვების შრომატევადი ძიება ჩვეულებრივი ამბავია ფილიპინებსა და მარჯნის სამკუთხედში. თევზის მომპოვებელ ადამიანთა რიცხვი იზრდება, თევზის რაოდენობა კი სულ უფრო იკლებს. ზღვა აუცილებელია მილიონობით ფილიპინელის გადარჩენისთვის. დანახონის რეგიონში ოჯახების სამი მეოთხედი თევზჭერაზეა დამოკიდებული. მხოლოდ ერთ თაობაში  ნადავლის რაოდენობა ათჯერ არის შემცირებული.

დანახონში თევზის მეოთხედს უკანონო და გამანადგურებელი მეთოდებით იჭერენ. სიღარიბის ზღვარზე ან ზღვარს ქვემოთ მყოფ მეთევზეებს სასოწარკვეთა ამ მეთოდების გამოყენებისკენ უბიძგებს. ფილიპინელებს აქვთ ფრაზა kapit sa patalim, ანუ „ჩაავლე ხელი სამართებელს“. სასოწარკვეთილი ადამიანი დანის შიშველ პირსაც მოეჭიდება – დაარღვევს კანონს, გარისკავს დაპატიმრებით და გაანადგურებს მისი არსებობისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან რიფებს.

ზოგიერთ თვეში მეთევზეები გაღარიბებულ რიფებში საათში 250 გრამი ზღვის პროდუქტის მოგროვებას თუ ახერხებენ. ვუყურებ ამ კაცს, როგორ ჩაისუნთქავს და სიღრმეში ეშვება.

მეც ვაგროვებ ინფორმაციას და იმედი მაქვს, რომ გავიგებ, როგორ შეიძლება მარჯნის რიფების შენარჩუნება მზარდი ექსპლუატაციის და ოკეანეში ანთროპოგენური ცვლილებების პირობებში. ზღვების გათბობა, მჟავიანობის გაზრდა, ზღვის დონის აწევა კიდევ უფრო დიდ საფრთხეს წარმოადგენს მარჯნის რიფებისათვის მსოფლიოში.

პალავანის სანაპიროზე, ფილიპინების დასავლეთით მდებარე თითის ფორმის კუნძულზე, მომავლის სურათი წინასწარ დავინახე – გაუფერულებული მარჯნების სამყარო. ზღვის ტემპერატურამ ზღვრულ დონეს გადააჭარბა და მარჯნის პოლიპები სიმბიოზურ წყალმცენარეებს დაშორდნენ, რომლებიც მათ კალეიდოსკოპურ შეფერილობას სძენდა. მარჯანი ყინულივით გაუფერულებულიყო. მომაკვდავი თავებიდან ლორწო ნაკადად მოედინებოდა. 

მარჯნის მასობრივი გაუფერულება რამდენიმე ათწლეულში ერთხელ აღინიშნებოდა. ზოგიერთი მკვლევრის აზრით, მალე ეს შეიძლება ყოველ წელს მოხდეს, რადგან ატმოსფეროში ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია იზრდება. რასაც ზღვის ტემპერატურის მატება ვერ მოკლავს, იმას მჟავიანობის მატება მოუღებს ბოლოს. გარდამტეხ მომენტში მარჯნის კარბონატული სტრუქტურის დაშლის სისწრაფე გადააჭარბებს ამ სტრუქტურის ფორმირების ტემპს და ოკეანის ყველაზე მრავალფეროვანი, 240 მილიონი წლის ეკოსისტემა გაქრობას დაიწყებს.

შეიძლება რომ ეს დისტოპიური ისტორია სხვანაირად დასრულდეს? ან გადავადდეს?

რესურსების შემცირებაზე შეიძლება ორნაირი რეაქცია გვქონდეს: შევამსუბუქოთ ან გავაორმაგოთ საქმიანობა. ფილიპინელებმა ორივეს მიმართეს. მთვარის კრატერებიანი ზედაპირის მსგავსი ლანდშაფტი, როგორიც დანახონში ვნახე, ერთ-ერთი ასეთი მიდგომის – რიფის ეკოსისტემების გამანადგურებელი, ჭარბი თევზჭერის საბოლოო შედეგია, თუმცა დაუინში, ნეგროსის კუნძულზე არსებულ მუნიციპალიტეტში, განსხვავებული სურათი აღმოვაჩინე. რიფების დაცვამ შეამსუბუქა ზეწოლა ზღვის ცხოველებზე და ზღვისპირა მოსახლეობასაც საარსებო წყარო შეუნარჩუნა.

ეს მიდგომა პირველად ფილიპინელმა ბიოლოგმა, ანხელ ალკალამ გამოიყენა. იგი მცირე, თემის მიერ მართული საზღვაო დაცული ზონების (სდზ) შექმნას უჭერდა მხარს. ხშირად ასეთი ნაკრძალები ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნების მიზნით იქმნება, თუმცა ალკალას აქცენტი თევზჭერით მიღებული სარგებლისკენ იყო მიმართული. „ფილიპინელები თევზით იკვებებიან“, – ამბობს ალკალა, როდესაც მას დაუინის ჩრდილოეთით მდებარე სილიმანის უნივერსიტეტში ვხვდები. „ამ რესურსის შესანარჩუნებლად საზღვაო რეზერვებია საჭირო“.

ალკალამ თავისი საქმიანობა 1970-იანი წლების დასაწყისში დაიწყო ორი ნაკრძალით: ერთი დასახლებულ კუნძულთან (აპო, დაუინის სანაპირო), მეორე – დაუსახლებელ კუნძულთან (სუმილონი, სებუს მახლობლად) მდებარეობდა. აიკრძალა ყველა სახის თევზჭერა.

შედეგი შთამბეჭდავი იყო. 10 წელიწადში ამ ნაკრძალებში ზოგიერთი სახეობის თევზის ბიომასა ექვსჯერ მაინც გაიზარდა. ნაკრძალებში თევზის სიმჭიდროვის მატებასთან ერთად  მეთევზეებმა სარგებელი იმითაც ნახეს, რომ თევზი ნაკრძალის ფარგლებს მიღმა წყლებშიც გადადიოდა, სადაც თევზჭერა კანონიერია.

კუნძულ აპოზე წარმატებამ როდრიგო ალანანოს ყურადღება მიიპყრო. იგი 2001 წელს დაუინის მერად აირჩიეს. ალანანომ გადაწყვიტა, დაუინის სანაპირო ზოლის გასწვრივ გაეზარდა საზღვაო დაცული ზონების რაოდენობა.

ვეკითხები, თუ როგორ შეძლო მეთევზეების დარწმუნება, უარი ეთქვათ თევზჭერის ტრადიციულ ადგილებზე – „ავუხსენი, რომ არამარტო სათევზაო, არამედ საქვირითე ადგილებიცაა საჭირო. თუ ნაკრძალები გვექნება, პოპულაციების რიცხვი გაიზრდება, ნაკრძალიდან თევზი გამოვა და ის მათი იქნება. ნაკრძალში თევზის გამრავლება მომგებიანია მათთვის, მოგვიანებით კი აქ დაივინგიც განვითარდება და დამატებით შემოსავალს მოიტანს“, – მიპასუხა მან.

და მაინც, მეთევზეების დაყოლიება დღევანდელ ზარალზე გაურკვეველი სარგებლის მისაღებად არ იყო ადვილი. სანაპიროს მრავალი მკვიდრი ეწინააღმდეგებოდა ნაკრძალების შექმნას. ალანანოს უჩივლეს და სიკვდილითაც ემუქრებოდნენ. ამის გახსენებაზე მხრებს იჩეჩავს. „როდესაც მერი გავხდი, ამ პროფესიას ჩემი სიცოცხლე მივუძღვენი“, – ამბობს იგი.

„რატომ ხართ ასე მონდომებული? თქვენ ხომ მეთევზეების ოჯახიდანაც კი არ ხართ“, – ვკითხე. 

„მე სამთო ინჟინერი ვარ, – მპასუხობს იგი, – პოლიტიკაში მოსვლამდე 12 წელი სამთო კომპანიებში ვიმუშავე. ვანგრევდით მთებს. გამოცდილებამ მიჩვენა, რომ თუ გარემოს გაანადგურებ, მას ვერავინ აღადგენს. მისი დაბრუნება შეუძლებელია. როდესაც უკანასკნელ თევზს მოკლავთ, მიხვდებით, რომ ფული არ იჭმევა“.

მისმა არგუმენტებმა გაიმარჯვა. ალანანოს მერობის ცხრა წლის განმავლობაში საზღვაო დაცული ზონების რაოდენობა დაუინის სანაპირო ზოლზე ოთხიდან ათამდე გაზარდა. როგორც ის წინასწარმეტყველებდა, ასეთი ღირსშესანიშნაობები ტურისტებს იზიდავს. დაუინი პოპულარული ადგილი გახდა დაივინგისთვის, როგორც სხვა ათობით ადგილი ფილიპინების 7641 კუნძულზე. დაუინის დაცული ზონების უმეტესობა თევზის იმ სახეობების სახელებთანაა დაკავშირებული, რომლებითაც არის ცნობილი: ნემო – თევზი კლოუნის, ზღვის ეშმაკის, თევზი-მოჩვენებისა თუ ცხენთევზას საზღვაო დაცული ზონები.

ტურიზმის აყვავებასთან ერთად მეთევზეები თევზჭერიდან მომსახურების სფეროში გადავიდნენ. სებუს სანაპიროზე მდებარე ქალაქ ოსლობში მეთევზეთა ასოციაციის სულ რამდენიმე წევრი თევზაობს. ისინი ტურისტებს ვეშაპისებრ ზვიგენებთან ერთად ცურვაში ეხმარებიან და არცთუ ცუდად გამოიმუშავებენ ფულს. პუერტო-გალერასთან ახლოს, კუნძულ მინდოროზე, ვხედავდი, როგორ ჰყავდათ ჩაბმული მეთევზეებს წყალქვეშა ცურვის მოყვარულები თავიანთ კანოეებზე გიგანტური მოლუსკების სანახავად.

დაუინში რამდენიმე მეთევზემ მყვინთავის კვალიფიკაცია მიიღო. ამადო ა. ალარ II მაღაზია `ბონგო ბონგო დაივერსს“ მართავს. იგი მეუბნება, რომ როდესაც დაუინის საზღვაო დაცული ზონა შეიქმნა, ზოგიერთ მეთევზეს არ სურდა შეგუებოდა სათევზაო ადგილების დაკარგვას. ისინი ჭრიდნენ ნაკრძალის საზღვრების აღმნიშვნელი ტივტივას თოკებს, ღამღამობით დაცულ ტერიტორიებზე იპარებოდნენ თევზის დასაჭერად და თუ მუნიციპალიტეტის მიერ დანიშნული ზედამხედველები გამოიჭერდნენ, ჩხუბსაც არ ერიდებოდნენ.

თუმცა, როდესაც მეთევზეებმა ნახეს, რომ მათი ნადავლი გაიზარდა, აზრი შეიცვალეს. „ნელ-ნელა ადამიანები ხვდებიან, თურმე რატომ ხდება ასე, – ამბობს ალარი, – ახლა ისინი ნაკრძალს დაიცავენ, თუ ნახავენ, რომ იქ ვინმე თევზაობს. ისინი ხვდებიან, რომ აქ სალიფსიტე გვაქვს“.

სალიფსიტის ეს ეფექტი საზღვაო დაცული ზონების ქსელების ერთ-ერთ მთავარ უპირატესობად ითვლება. თევზის ლიფსიტები დაცული ზონების რიფებიდან დაუცველ რიფებამდე აღწევს, რაც თევზის რიცხოვნობის შევსებას უზრუნველყოფს.

ალკალას კოლეგა სილიმანში, რენე აბესამისი, ამ პროცესს დაუინის დაცულ ტერიტორიაზე სწავლობდა. კვლევისთვის მან თევზი-პეპელა შეარჩია და აღმოაჩინა, რომ მის ლიფსიტას მუსონური ქარების და ძლიერი დინებების დროს შეუძლია 37 კილომეტრზე გადაადგილდეს და ახალი რიფის ჰაბიტატში დაიდოს ბინა.

იმის გააზრება, რომ თევზი ადგილობრივ რიფზე შესაძლოა მეზობელი ტერიტორიიდან იყოს გადმოსული, ძლიერ გავლენას ახდენს მათზე. ისინი ხვდებიან, რომ ეს ერთი ეკოლოგიური ქსელია, თუნდაც ეს ზონები სხვადასხვა მუნიციპალიტეტს მიეკუთვნებოდეს“, – ამბობს აბესამისი.

საზღვაო დაცული ზონების ეროვნულ ქსელად გადაქცევა თევზის მარაგის ორმხრივ შევსებას შეუწყობს ხელს. ფილიპინების კანონი ითვალისწინებს სანაპირო მუნიციპალური წყლების 15%-ზე თევზჭერის აკრძალვას დაცული ზონების ფარგლებში. ამჟამად მთელ ქვეყანაში 1600-ზე მეტი ასეთი დაცული ტერიტორიაა. სამწუხაროდ, მათი უმეტესობა ძალიან პატარაა და ცუდად იმართება.

ალკალას თქმით, ქვეყნის მარჯნის რიფების მხოლოდ 3 %-ია დაცული. „ჩვენ 20-30% გვჭირდება. ეს ადგილობრივი თემების გაძლიერებისთვისაა საჭირო“. მათთვის რესურსების გადაცემით, ისინი თავად დაიცავენ საკუთარ ინვესტიციებს. ნაკრძალებშიც კი, რომლებიც ადგილობრივი მოსახლეების ზრუნვის ქვეშაა, ბრაკონიერობა ფიქსირდება. COVID-19-ის პანდემიამ ტურიზმი დაანგრია და გაურკვეველი გახადა საზღვაო გარემოს დაცვა. დაცულ ზონებში ადგილობრივი მოსახლეებიც კი შედიოდნენ თავიანთი ოჯახების გამოსაკვებად.

თუმცა, უფრო მეტ საფრთხეს და მზარდ პრობლემას უცხოელთა ბრაკონიერობა წარმოადგენს. დარელ პასკოს თქმით, სწრაფი ნავების და წყალქვეშა აღჭურვილობის დახმარებით, პროფესიონალ ბრაკონიერებს შეუძლიათ ნაკრძალი ღამით გაძარცვონ. პასკო დაუინიდან 20 კილომეტრში, სიკიხორის კუნძულზე, სანაპირო რესურსების სამმართველოში მუშაობს. სიკიხორის ერთ-ერთი საზღვაო დაცული ზონა ბრაკონიერებმა ერთ წელიწადში ოთხჯერ გაძარცვეს. პასკო ამბობს, რომ თავდამსხმელები მოდიან ღამით, დღესასწაულების ან უამინდობის დროს, როდესაც აქ ნაკლები მეთვალყურეა. ისინი შეიარაღებულნი არიან.

სიკიხორს, ისევე როგორც სხვა კუნძულებს, თევზჭერის ხელშეწყობისთვის საზღვაო ნაკრძალები ესაჭიროება. ძვირფასი თევზის სახეობების რიცხვი შემცირდა და ადრე გადასაყრელად მიჩნეული თევზი სტანდარტულ საკვებად იქცა. Chrysiptera-ს გვარის კობალტისფერი ლურჯი  თევზი, რომელსაც არასოდეს ჭამდნენ, ახლა უფრო ძვირად იყიდება ბაზარზე ისეთი დელიკატესების გვერდით, როგორებიცაა ქოქოსის რძეში მოხარშული აქტინიები, ჰოლოთურიები და ზღვის ზღარბები.

ვნახე, რა დაბრკოლებების გადალახვა უწევთ სიკიხორის მეთევზეებს. ერთ დილას ზღვაში შევცურე, რათა დამენახა როგორ ამოჰქონდათ თევზის ხაფანგი („ბუბუ“) ზღვის ფსკერიდან, დაახლოებით 75 მეტრის სიღრმიდან. 4,5 მეტრი სიგრძის მოწნული კალათი ნელა მოიწევდა ზევით. შვიდმა მამაკაცმა ბუბუ ტრადიციული ფილიპინური ნავის – „ბანკას“ გემბანზე ასწია, მეთევზემ ხელი ჩაყო და ერთი თევზი ამოიყვანა – ერთი კვირის მიზერული ნადავლი.

კიდევ ერთ ხაფანგში, რომლის ამოღებასაც დავესწარი, თევზი საერთოდ არ იყო. „ცარიელია“,  – წამოიძახა ერთმა მეთევზემ, როდესაც ხაფანგი ზედაპირზე ამოცურდა. გული შემეკუმშა მეთევზეებისა და მათი ოჯახების დამსხვრეული მოლოდინების გამო. მეთევზეებმა შეიძლება ერთი ხაფანგით კვირაში ერთი დოლარი გამოიმუშაონ. მათი ოჯახები, როგორც წესი, სიღარიბის ზღვარზე ან ზღვარს ქვევითაა, ისევე როგორც ქვეყნის სანაპიროს მოსახლეობის 60%.

დაუინის მერის მსგავსად, პასკოსაც ემუქრებოდნენ დაცული ზონების გაფართოებისა და ბრაკონიერობის შეზღუდვის მცდელობის გამო. თავისი ქონების დასაცავად მას ძაღლი ჰყავს და თვითონ სახლთან ახლოს, ქოხში სძინავს. „მეშინია ჩემი და ჩემი ოჯახის უსაფრთხოების გამო, მაგრამ ჩემს საქმეს მაინც ვაკეთებ“, – მეუბნება იგი.

სხვა არჩევანი არ არსებობს, ამბობს იგი. „ყველა ფილიპინელს სიღრმისეული განათლება უნდა მივცეთ, ვიზრუნოთ ოკეანეზე, რადგან იქიდან ვიღებთ თითქმის ყველაფერს, რაც გვჭირდება. თუ ამას არ გავაკეთებთ, დადგება დრო, როდესაც დასაჭერი აღარაფერი იქნება და თევზს მხოლოდ წიგნებსა და ინტერნეტში ვიხილავთ და არა ოკეანეში“.

ტურიზმი ხელს უწყობს თევზის რესურსებზე ზეწოლის შესუსტებას, თუმცა ყველა ადგილი პოპულარული ვერ იქნება დაივინგისთვის. რიფის ეკოსისტემებზე მოთხოვნის შემცირების კიდევ ერთი გზა ალტერნატიული საარსებო საშუალების პოვნაა მეთევზეებისთვის, როგორიცაა, მაგალითად, საზღვაო მეურნეობა. სულუს ზღვაში, შორეულ მარჯნის კუნძულზე, შევხვდი ოჯახებს, რომლებიც რიფების ლაგუნებში ბამბუკის ბაქანზე ცხოვრობენ და ზღვის წყალმცენარეებს აშრობენ. მათ მიერ მოშენებული წყალმცენარეები წარმოქმნიან კარაგენანს – პოლისაქარიდს, რომელიც სტაბილიზატორის სახით გამოიყენება მედიკამენტებში, კბილის პასტასა და სხვა პროდუქტებში. ათასობით ფილიპინური ოჯახი აშენებს ზღვის წყალმცენარეებს.

კალამიანის არქიპელაგზე მოსახლეობა ჰოლოთურიების (ზღვის კიტრების) მოშენებას სწავლობს. ნეკის ზომის ათობით ლიფსიტის გალიებიდან გამოთავისუფლებაში მეც მივიღე მონაწილეობა, რათა ისინი თბილ ესტუარიებში გადასულიყვნენ. ორ თვეში სარდელის ზომას მიაღწევენ. ერთი კილოგრამი გამომშრალი ჰოლოთურია 60 დოლარზე მეტი ღირს.

ადამიანის ზეწოლის შეწყვეტის შემდეგ რიფების აღდგენის უამრავი მტკიცებულება არსებობს. ფილიპინებში დაივერებისთვის გამორჩეული ადგილებია ტუბატაჰას რიფები, ეროვნული პარკი და იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი სულუს ზღვის ცენტრში. აქ იმოდენა ღრუბელები – Xestospongia testudinaria ვნახე, რომ მათში მოკუნტული ადამიანი დაეტეოდა. ვნახე თევზის ფერად-ფერადი გუნდები – ნარინჯისფერი, იასამნისფერი, მწვანე, ყვითელი. ისინი მარჯნის წვრილ ტოტებთან დაცურავდნენ, ხოლო ნაცრისფერ რიფის ზვიგენებს ძირს, მარჯნის ქვიშაზე ეძინათ. რვაფეხამ კიდურები გაშალა, მყისიერად იცვალა ფერი ღია ყვითლიდან ნახშირივით შავამდე და სწრაფად გაუჩინარდა. ეს რიფები აფეთქებით თევზჭერის გამო 1960-იან წლებში თითქმის განადგურდა. მათი აღდგენა მხოლოდ თევზჭერის სრული აკრძალვით მოხერხდა.

მაგრამ გადაურჩებიან ისინი გაუფერულებას და კლიმატურ სტრესს? მკვლევართა უმეტესობა ფიქრობს, რომ – არა. ვარაუდობენ, რომ 2050 წლისთვის მარჯნის სამკუთხედის რიფების 90%-ზე მეტს კლიმატის გავლენა სერიოზულ ზიანს მიაყენებს. რიფების ჩამოშლისას რეგიონში სურსათის უსაფრთხოება კატასტროფული გახდება. როგორ გადარჩება ზღვისპირა მოსახლეობა?

ფილიპინებმა იხილა აპოკალიფსური მომავალი დეგრადირებული რიფებითა და გამოფიტული ზღვებით. მან ის არჩევანი გააცნობიერა, რომელიც უნდა გაეკეთებინა: გამოიყენოს ცვლილების მომენტი და დანის პირზე გაიაროს. გასული ოთხი ათწლეულის განმავლობაში თემებმა რთული არჩევანი გააკეთეს და უარი თქვეს თევზჭერაზე ყველგან, სადაც ამის შესაძლებლობა ჰქონდათ. ისინი მიხვდნენ, რომ სტუმრები ფულს გადაიხდიან აყვავებული რიფების მონახულებისთვის. ისინი ოკეანის შეუდარებელი სამეფოს ერთგულ მცველებად და მეურვეებად იქცნენ.

მაგრამ რიფების შენარჩუნება შეუძლებელია მხოლოდ ასეთი ცვლილებებით. ოკეანის გათბობა გარდაუვალია. ოკეანის შემჟავება გარდაუვალია. ექსტრემალური ამინდებიც გარდაუვალია. რა სარგებელს მოიტანს ადგილობრივი ძალისხმევა უზარმაზარ პლანეტურ ძალებთან გასამკლავებლად?

მარჯნის რიფების შემსწავლელ ბიოლოგს, მანილას დე-ლა-სალეს უნივერსიტეტის პროფესორს, ვილფრედო ლიკუანანს ვეკითხები, რა მიზეზები შეიძლება არსებობდეს ოპტიმიზმისთვის.

„იმედის ნაპერწკალი რომ გამოჩნდეს, გარდაუვალი საკმარისად დიდხანს უნდა გადავდოთ. გამოსავალი ჯერჯერობით არ ჩანს, – ამბობს იგი, – მინდა, რომ ჩემს სტუდენტებს თვალი გავუსწორო და ვუთხრა, რომ: „მე ვცდილობ. პესიმისტური განწყობა მაქვს, მაგრამ ვცდილობ. თუ არ გამომივა, არ დავნებდები და კიდევ ვეცდები“.

დიახ, ჩვენ ვაგრძელებთ მცდელობას. აი, ასე ვინარჩუნებთ იმედს სამყაროში, რომელსაც საფრთხე ემუქრება.

კენედი უორნი 2016 წლის მარტის ნომერში სეიშელის კუნძულების კონსერვაციის საკითხებზე წერდა. დევიდ დუბილემ და ჯენიფერ ჰეისმა 2021 წლის ოქტომბრის ნომრისთვის გადაიღეს ზღვის არსებები ღამით. სამივე National Geographic-ის ვეტერანია.