ორშაბათს, ზუსტად მზის ამოსვლისას თანდათან გამოჩნდა თითქმის 1300 კილომეტრი სიგრძის კუნძული კუბა. ჯერ თითქოს ჰორიზონტი აციმციმდა, შემდეგ გორაკების მსგავსი კონტურები გამოჩნდა ვარდისფერი ცის ფონზე და ბოლოს გუმბათივით სახურავები.

გემის ზედა გემბანი სატელევიზიო ჯგუფებით იყო გადატენილი, დანარჩენები კი ერთი გემბანით დაბლა, მოაჯირებს ვეკვროდით. ახლა უკვე ვხედავდით მალეკონს, მის ტალღასარინ კედელსა და ბულვარს. აქ, გადაჭედილ სახლებს გამოქცეული ადამიანები, სუფთა ჰაერზე სეირნობენ ხოლმე. საღამოობით მალეკონი ყოველთვის ივსება, მაგრამ ეს რაღაც ახალი იყო – დილის 9 საათზე უკვე მოეყარათ თავი; კუბელები დროშების ფრიალით, ხელების ქნევითა და ხმამაღალი შეძახილებით გვხვდებოდნენ.

კვირას, შუადღისას გამოვედით მაიამიდან. არ ვიცოდით, რა გველოდა. იყო სპეკულაციური მოსაზრებებიც, რომ ამერიკული სამოგზაურო ხომალდი, რომელიც 40 წლის შემდეგ, პირველად ჩაუშვებს ღუზას კუბის სანაპიროსთან, კასტროს საწინააღმდეგო სენტიმენტებს გააღვივებდა. ჰავანა ისეთი ზარ-ზეიმით დაგვხვდა, რომ, როცა ქალაქის სამგზავრო გემების ტერმინალამდე მივაღწიეთ, მე და ვალუტის გადასაცვლელი ჯიხურის მოხელე ესპანურად ვუყვიროდით ერთმანეთს.

„აქ ყოველთვის ასეთი ხმაურია?“ „რა?“ „დასარტყამი ინსტრუმენტები, მუსიკა, მოცეკვავეები? ყოველთვის ასე ესალმებიან გემებს?“ „რა?“ ბოლოს მან გამომიცურა ფანქარი და მე ქვითრის უკანა მხარეს დავწერე: „ეს საგანგებოდ ამერიკელებისთვისაა?“ თავი დამიქნია და სევდიანად გაიღიმა. მაღალ ქუსლებზე შემდგარ, კუბის დროშის საცურაო კოსტიუმებში გამოწყობილ მოცეკვავე გოგონებს თმაში დიდი ვერცხლისფერი ვარსკვლავები ჩაემაგრებინათ. დავინახეთ, ორი გოგონა გემიდან გადმოსულ შორტიან მამაკაცს რომ მიეხუტა. ისინი პოზირებდნენ და ერთიანად ბრწყინავდნენ. მომეჩვენა, რომ წამიერად მოხელის სახეზე უკმაყოფილებამ გაირბინა, მერე მზერა კვლავ პესოებზე გადაიტანა და თვლა განაგრძო. მობილურით გადაღებული კუბელი ლამაზმანების ფოტოები სწრაფად გავრცელდებოდა და უსიამოვნებასაც გამოიწვევდა.

„ტურიზმი ორპირიანი სამართებელია“, ამბობს კუბელი არქიტექტორი მიგელ კოიულა.

„მოდი, მეგობარო, ჩვენთან დაჯექი“, მიმიპატიჟეს ხავიერმა და ლიდიამ. ისინი ჰავანის ერთ მინგრეულ შენობაში, ტერმინალიდან არც ისე შორს, ერთმანეთის მეზობლად ცხოვრობენ; ახალ ამბებში კარგა ხანია ამ ისტორიულ კრუიზზე ლაპარაკობდნენ, ამიტომ გარეთ გამოვიდნენ, უნდოდათ, თავისი თვალით ენახათ გემის შემოსვლა. თან წამოიღეს კოჭზე დახვეული თოკები და სატყუარა კრევეტები. ხალხით გაჭედილ ტალღასარინ კედელთან გვერდიგვერდ ისხდნენ, ანკესები წყალში გადაეგდოთ და ნაპირს მომდგარ გემს უყურებდნენ; ჩაიჩოჩნენ და ადგილი გამითავისუფლეს.

ჩემს თვალსაწიერში მთელ სანაპიროზე ყველაზე დიდად ჩვენი „ადონია“ მოჩანდა. წყლის ზემოთ ილუმინატორებისა თუ ფანჯრების ცხრა ჰორიზონტალური სექცია დავთვალეთ (მე და ფოტოგრაფ დევიდ გუტენფელდერს სადღაც, მეოთხე სექციაში გვქონდა ოთახები, ერთი კვირით). გავიფიქრე, რომ კუბური პერსპექტივიდან, ეს მოკაშკაშე თეთრი გემი უზარმაზარი ბილბორდივით ყვიროდა: „ამერიკელები მოდიან! მოემზადეთ!“

გარკვეულწილად, ყველაფერი, რაც მნიშვნელოვანია მაიამიდან კუბამდე ამ ინაუგურაციული კრუიზის შესახებ, ის, რაც შემდეგ ისტორიად იქცევა, დამოკიდებულია ამ ფოტოებზე და კიდევ იმაზე, რაც მოხდება. ასეთი გემები არ არის უცხო ხილი კუბაში. სხვა ქვეყნების დროშის ქვეშ მცურავი, ვეებერთელა მოტივტივე სასტუმროები უკვე ათწლეულებია კუბას სტუმრობენ. ზოგადად, არც ტურიზმია კუბისთვის ახალი. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, ეკონომიკური დახმარება გაქრა, რამაც ბიძგი მისცა დიდ ეკონომიკურ დეპრესიას. ამიტომ, მთავრობა დათანხმდა ახალი სანაპირო კურორტების გახსნას, რომლებმაც დიდი პოპულარობა მოიპოვა ევროპასა და კანადაში.

მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-ის ემბარგო კვლავ უკრძალავს თავის მოქალაქეებს, როგორც ფინანსების დეპარტამენტი ამბობს, კუბაში „ტურისტულ აქტივობებს“, ხუთი წლის წინ შესამჩნევად მეტმა ამერიკელმა დაიწყო ჩამოსვლა. 2014 წლის დიპლომატიური ურთიერთობების განახლების განცხადებამდეც, ობამას ადმინისტრაცია ხელს უწყობდა, სპეციფიკური, „ხალხთა შორის საგანმანათლებლო“ ტურების მოწყობას. პრინციპში, ამ ტურის განმავლობაში, მთელი დღე რომის კოქტეილით ხელში პლაჟზე ნებივრობის უფლება არ გქონდა, სამაგიეროდ, მოინახულებდი სკოლას, სადაც ვიოლინოზე დაკვრას იმ ბარმენის შვილი სწავლობს, რომელიც პლაჟზე კოქტეილებს ამზადებს.

წელს, მარტში ადმინისტრაციამ გამოაცხადა, რომ ამერიკელებს შეეძლოთ თავისუფალი „ხალხთაშორისი მოგზაურობაც“, თუ ისინი ხელს მოაწერდნენ ხელშეკრულებას, ანუ პირობას დადებდნენ, რომ დაემორჩილებოდნენ ემბარგოს წესებს. სულ რამდენიმე დღეში ამერიკულმა „შერატონმა“ ხელი მოაწერა შეთანხმებას, რითაც სამი კუბური სასტუმროს მართვა გადაეცა. „ეს ფუფუნების ბაზრის დასაწყისია ჰავანაში“, – მითხრა კომპანიის წარმომადგენელმა. ივნისში აშშ-ის მთავრობამ კუბაში რეგულარული ფრენების ნებართვა გასცა. ჩარტერული რეისები ისე გახშირდა, რომ მაიამის საერთაშორისო აეროპორტის ეკრანებზე, ჩიკაგოსა და ცინცინატს შორის, პატარა კუბური ქალაქი, სიენფუეგოსიც გაჩნდა.

ახლა სიენფუეგოსშიც მუშაობს საერთაშორისო აეროპორტი და სამოგზაურო გემების ტერმინალი. ეს ტერმინალი „ადონიას“ სამი გაჩერებიდან, მეორე იყო. ერთდროულად 700 ტურისტი ბევრ გამყოლს მოითხოვს ისეთი პატარა ქალაქისთვის, როგორიც სიენფუეგოსია. ამიტომ საოცრად ბუნებრივად მეჩვენა, როცა ხავიერმა მკლავი გამიყარა, როგორც მის ახალ „იანკ“ მეგობარს და თავდაჯერებულად მითხრა, ჩემი ქვეყანა მოერევა ამ „ცუნამისო“. ეს სიტყვა არაერთხელ გამიგონია კუბელებისგან, როცა ისინი ტურისტების დიდ ტალღაზე ლაპარაკობდნენ: „მოხდება ცვლილებები, მაგრამ ეტაპობრივად, – თქვა ხავიერმა, – ეს კარგი იქნება მთელი ქვეყნისთვის. ნახავთ, ჩვენ შევძლებთ!“

• 
  გალერეის გახსნა
• 
  გალერეის გახსნა
• 
  გალერეის გახსნა
• 
  გალერეის გახსნა
• 
  გალერეის გახსნა
• 
  გალერეის გახსნა

მინაწერის გახსნა

გააზიარეთ ფოტო

• 
• 
• 
• 
• 
• 

მინაწერის გახსნა

პროდუქტების ბაზარი, სიენფუეგოსი – დახლს დაყრდნობილი ბოსტნეულის გამყიდველი იანეტი თავშექცევით აკვირდება ტურისტებს, სანამ ამერიკელები გარეთ „მარშირებენ“. ზოგი ტურისტი მხოლოდ იმდენ ხანს ჩერდება, რომ შიგნით შეიჭყიტოს და ფოტო გადაიღოს. ჰავანის საოჯახო სასტუმროს მფლობელი სენიორა მართა ჩივის, რომ ხომალდის მგზავრებს არც მისთვის მოაქვთ ხეირი, მაგრამ ქვეყანას უკიდურესად სჭირდება მეტი ბიზნესი („მოიყვანეთ ამერიკელები! უბრალოდ, არ მისცეთ საშუალება, ჩვენი წყლის სისტემა იყიდონ!“). ტაქსის გაჩერება, სანტიაგო-დე-კუბა – ხორხე, ყოფილი ინჟინერ-მშენებელი, ახლა ძველი რუსული „ლადათი“ დაატარებს ტურისტებს, ასე ბევრად მეტს შოულობს, ვიდრე ძველ სამსახურში. ამბობს, რომ სმენია იმ წუხილებზე, რომლებიც შეიძლება ტურისტების ამხელა ნაკადმა მოიტანოს: ნარკოტიკები, ექსპლუატაცია, პროსტიტუციის ზრდა.

კუბაში „მომგვარებელი“ მნიშვნელოვანი სიტყვაა. კუბური გაგებით, ის ნიშნავს ადამიანს, რომელიც თანამედროვე კუბის ცხოვრებისეულ პრობლემებზე მოხერხებულად რეაგირებს, გზადაგზა იმპროვიზაციით. პოსტსაბჭოთა ჩავარდნის, საკუთარი უწყებების არასწორი მართვისა და გადაცდომების, ასევე განუზომლად ხანგრძლივი ამერიკული ემბარგოს გადალახვა ჩვეულებრივი მოქალაქეების ეროვნულ ღირსებას წარმოადგენს.

„მოგვარებაა“ სხვადასხვა მანქანის ნაწილებით ავტომობილების აწყობა, რომ ძველმა მანქანებმა იმუშაონ. არა იმიტომ, რომ უცხოელებს მათი ხილვა მოსწონთ, არამედ უბრალოდ, სხვა არაფერია სატარებელი. ტურიზმის პარადოქსები განსაკუთრებით აშკარა და მძიმეა ახლა, როდესაც „ცუნამი“ მოდის. ცოტა ხნით დავივიწყოთ პოლიტიკური კამათი იმაზე, თუ ვინაა დამნაშავე – ამერიკული ემბარგო თუ კუბის კომუნისტური პარტია; ერთი, რაც ამერიკელებს, როგორც წესი, აცდუნებს, ისაა, რომ ტურების ბროშურებზე ისინი ვერასდროს ხედავენ მათთვის ასე ნაცნობ მატერიალიზებულ თანამედროვეობას – „ამერიკულობის“ დადასტურებას – არავითარი „მაკდონალდსი“ – ეს სინამდვილეა. არანაირი ბილბორდები, მხოლოდ ისინი, რომლებიც სოციალიზმისკენ და წესიერი სამოქალაქო ქცევისკენ მოუწოდებენ. „ამერიკელების 99 პროცენტი, რომელიც გეგმავს კუბაში წასვლას, ამბობს, „მე მინდა ვნახო დღევანდელი ჰავანა“, – მითხრა ჰავანელმა არქიტექტორმა, მიგელ კოიულამ.

შარშან, კუბაში ამერიკელ სტუმართა რიცხვი 30 %-ით გაიზარდა. თუმცა გაზრდილმა ტურიზმმა, შესაძლოა, ზიანი მიაყენოს მის ხელუხლებელ ბუნებას.

სანამ „ურბანული იურული პარკი“, როგორც კოიულა ხუმრობს, გადაიქცევა… რად? კოიულა არ ეწინააღმდეგება ტურიზმს; ამერიკელებისთვის კომფორტის შექმნა მისთვის აშკარად მზარდი ინდუსტრიაა კარიბის ზღვის ყველაზე დიდ კუნძულზე, ვიზიტორების მოზღვავების საშიშროებაც ესმის. სხვათა შორის, სანამ „ადონია“ წრეს უვლიდა კუბას, რამდენიმე ათეული აკადემიკოსი და სახელმწიფო მოხელე მართავდა კონფერენციას – „სიცოცხლისუნარიანი და პასუხისმგებლიანი ტურიზმი“. პრეზენტაციებს შორის გაუშვეს კლიპი დოკუმენტური ფილმიდან „ნახვამდის ბარსელონა“, რომელშიც ნაჩვენებია, როგორ აქცია ტურიზმმა ესპანური ქალაქი საცხოვრებლად უვარგისად – „ატრაქციონების პარკი“, – ბრაზობს ერთი ბარსელონელი.

უზარმაზარი ქვიშიანი კუნძულისთვის, რომელიც 145 კილომეტრითაა დაშორებული ამერიკიდან, ეს შედარება სულაც არ არის გადაჭარბებული. ზოგი კარიბის ზღვაში მცურავი გემი „ადონიაზე“ ექვსჯერ მეტ ტურისტსაც იტევს. Carnival Corporation-ს, რომელიც გემსაც ფლობს, კუბა გეგმაში აქვს. ასეა ყველა ამერიკულ ტურისტულ კომპანიაში, რომელიც კი კარიბის ზღვითაა დაინტერესებული (მათ შორისაა National Geographic Expeditions, რომელიც რეგულარულად აწყობს ვიზიტებს კუბაში).

მინიმუმ სამი მილიონი ამერიკელი წელიწადში, ასეთია ეკონომისტების გათვლა. კუბის მოსახლეობა 11 მილიონია; ბევრი ჯერ კიდევ ცდილობს „მოაგვაროს“, რომ ჰქონდეს საკმარისი რძის ფხვნილი ბავშვებისთვის, ტუალეტი, რომელიც ირეცხება, აივანი, რომელიც არ ჩაინგრევა. როგორ ჩამოვიყვანოთ ამერიკელები ისე, რომ მათ მართლა გააუმჯობესონ კუბელების ცხოვრება?

„ამაზე მიფიქრია“, ამბობს ჰავანის უნივერსიტეტის ეკონომიკის პროფესორი რაფაელ ბეტანკური, რომელიც ტურისტული კონფერენციის ორგანიზებაში მონაწილეობდა. „ყოველთვის არსებობს რისკი. მაგრამ მე მაინც ოპტიმისტი ვარ. ვფიქრობ, ჩვენ გვაქვს ძალიან ძლიერი და თვითმყოფადი ტრადიციები, საკუთარი კულტურა და ისტორია“.

კიდევ ერთი რამ… ეროვნული დროშის საცურაო კოსტიუმები… თავზარდაცემა, რომელიც ფოტოების „მოგზაურობამ“ გამოიწვია, საკმარისი აღმოჩნდა კუბური ღირსებისა და წესიერებისკენ საჯარო მოწოდებებისთვის. ნებისმიერ სახელმწიფო დროშას მეტი პატივისცემით უნდა მოექცეო, წერდნენ ესეისტები. ერთ-ერთმა ილაპარაკა „ვერგუენსაზე“ – სირცხვილზე და გაიხსენა ცნობილი ნაციონალისტი ნიკოლას გუილენი, რომელმაც 30-იანებში, კუბის რევოლუციამდე ბევრად ადრე, დაწერა პოემა „მარაკასების შეიკერებზე“, რომლებიც უსირცხვილოდ გარბოდნენ „იანკების“ სამოგზაურო ხომალდებზე დოლარების საშოვნელად.

ბეტანკურმა ღრმად ამოისუნთქა, როცა ამ ესეს შესახებ ვკითხე. მიპასუხა, რომ არავინ, ვისაც იცნობს, არ გაბრაზებულა თავად მოცეკვავეებზე: „ეს კუბის დროშის შეურაცხყოფისთვის არ გაუკეთებიათ“. მთელი ეს ხმაურიანი წარმოდგენა იყო მხოლოდ ვიღაცის იდეა სტუმართმოყვარე, დიდებული, მეგობრული, მოცეკვავე კუბის წარმოსაჩენად და ასეთმა აჟიოტაჟმა შეიძლება გარკვეული შედეგიც გამოიღოს. „ამ ამბავმა გამოიწვია დისკუსია. ეს დენის ჩამრთველს ჰგავს, ყურადღებით უნდა ვიყოთ და ფრთხილად. თუმცა, ეს ნამდვილად არ არის ქვეყანა, რომელიც საკუთარ იდენტობას ვინმეს წაართმევინებს!“

სრული ვერსია წაიკითხეთ ოქტომბრის ნომერში.