„არ ქნა, – მითხრა მან, – გადაღლილი ხარ. არ ღირს“.

ჩვენი ექსპედიციის ლიდერმა და მეგზურმა, ჯეიმი მაკგინესმა, მკაცრად შემომხედა ჩაცვენილი, ჩასისხლიანებული თვალებით.

8840 მეტრზე ქვების გროვაზე ვისხედით, ევერესტის ჩრდილო-აღმოსავლეთ თხემზე – ჩინეთის მხარეს, ნეპალის ხალხმრავლობისგან შორს. ჩვენ ქვემოთ ას მეტრში GPS-მარშრუტის ის პუნქტი იყო, რომელსაც მთამსვლელობის ერთ-ერთი უდიდესი საიდუმლოს ამოხსნა შეეძლო. ახალი კვლევა მიუთითებდა, რომ ლეგენდარული ბრიტანელი მკვლევარი და მოგზაური ენდრიუ „სენდი“ ირვინი შეიძლებოდა სწორედ იმ ადგილას ჩამოვარდნილიყო. ნეტავ, ისევ იქ იყო მისი ნეშტი?

თითქმის ერთი საუკუნის წინ ამ თხემიდან ჩამოსვლისას გაუჩინარდნენ ირვინი და მისი მეწყვილე ჯორჯ მელორი. იმ დროიდან მოყოლებული, მთელი მსოფლიო საგონებელშია, ერთ-ერთმა მაინც თუ მიაღწია მწვერვალს, იმაზე 29 წლით ადრე, ვიდრე ედმუნდ ჰილარი და თენცინგ ნორგეი იქნებოდნენ აღიარებულნი პირველ ადამიანებად, რომლებმაც ფეხი დადგეს ევერესტის მწვერვალზე. ფიქრობენ, რომ ირვინს თან ჰქონდა ფოტოაპარატი (Vest Pocket Kodak). ის კამერა რომ გვეპოვა და მასში მწვერვალის ფოტო აღმოჩენილიყო, ევერესტის ისტორია ხელახლა დაიწერებოდა.

გარშემო რელიეფს შევავლე თვალი. დაბალი, ციცაბო ქარაფები მოქცეული იყო თოვლიან და ქვა-ღორღიან შვერილებს შორის, ღია ფერის ქანების იმ მონაკვეთში, რომელსაც ყვითელ სარტყელს უწოდებენ. ოთხი ათასი მეტრით ქვემოთ ტიბეტის მთიანეთის არიდული ვაკე მირაჟივით მოჩანდა.

გასული 48 საათის განმავლობაში თითქმის არ მიძინია, თან დიდი სიმაღლის გამო სუსტად ვიყავი და გული მერეოდა. 6400 მეტრზე განლაგებული ზედა საბაზო ბანაკიდან დაძვრის შემდეგ სამი დღის განმავლობაში სულ ორიოდე ლუკმა ჩავიდე პირში. ისეთი დაქანცული ვიყავი, რომ ჟანგბადს მოწყურებული ტვინი მევედრებოდა, დავწოლილიყავი და თვალი დამეხუჭა, თუმცა კეთილგონიერების ერთი წვეთი ხვდებოდა – ასე რომ მოვქცეულიყავი, შეიძლებოდა ვეღარც გამეღვიძა.

ზემოდან რამდენიმე წვრილი ქვა ჩამოცვივდა. ავიხედე და ფოტოგრაფი რენან ოზთურქი დავინახე, რომელიც ჩვენკენ ეშვებოდა. ხელი შემოეხვია ფიქსირებულ წვრილ იასამნისფერ თოკზე, რომელიც ჭიპლარივით იყო გაბმული ჩვენსა და მწვერვალს შორის, რომელზეც რამდენიმე საათის წინ ვიდექით.

როგორც კი რენანი დაეშვა, ვკითხე: „რას ფიქრობ?“

პირდაპირ არ გამცა პასუხი. სული მოითქვა და შემდეგ ჟანგბადის ნიღბიდან მისი გაგუდული ხმა გავიგე: „უნდა ცადო“.

თავი დავუქნიე, ჩავეხსენი თოკს და პირველი საცდელი ნაბიჯი გადავდგი კლდოვან დაქანებულ შვერილზე. როგორც კი თოკს მოვშორდი, ლჰაკპა შერპამ დამიყვირა: „არა, არა, არა!“

ხელი დავუქნიე. „რაღაცის ნახვა მინდა, შორს არ მივდივარ“.

ის კი მევედრებოდა, გავჩერებულიყავი.

მან, როგორც ვეტერანმა მთამსვლელმა და მეგზურმა, იცოდა, რომ ერთი ფეხის დაცდენა მორყეულ ქვაზე – და შეიძლებოდა 2000 მეტრი მეფრინა რონგბუკის მყინვარამდე. გულის სიღრმეში ვეთანხმებოდი და მინდოდა უარი მეთქვა საკუთარ გადაწყვეტილებაზე. მთამსვლელობის მრავალწლიანი გამოცდილების მიღების შემდეგ საკუთარ თავს პირობა მივეცი, რომ ზღვარს არასოდეს გადავაბიჯებდი იქ, სადაც ობიექტური რისკი დიდი იქნებოდა.

მაგრამ ამჯერად არად ჩავაგდე მაკგინესიც, ლჰაკპაც და საკუთარი პირობაც. ირვინის გაუჩინარების იდუმალებით მოცულმა ამბავმა ყველას სძლია.

ჩემთვის კარგა ხნის ნაცნობი იყო თეორია, რომ მელორი და ირვინი პირველები ავიდნენ ევერესტზე, თუმცა ირვინის მოძებნის იდეამ ორიოდე წლის წინ შემიპყრო ჩემი მეგობრის, ევერესტის ვეტერანის, ტომ პოლარდის ლექციაზე დასწრების შემდეგ.

„შენ რა, მართლაც გჯერა, რომ მას იპოვი?“ – ვკითხე ტომს.

ჩაეცინა. „რომ გითხრა, ერთი ისეთი საკვანძო ინფორმაცია მაქვს-მეთქი, რომელიც სხვას არავის აქვს?“

„მაგალითად?“ – შევუბრუნე კითხვა.

„მაგალითად, ცხედრის ზუსტი მდებარეობა“.

პოლარდი ოპერატორი იყო მელორისა და ირვინის 1999 წლის სამძებრო ექსპედიციაში, რომლის ფარგლებშიც ამერიკელმა ალპინისტმა კონრად ანკერმა ჯორჯ მელორის ცხედარი აღმოაჩინა ევერესტის ჩრდილოეთ კალთაზე, სადაც სულ რამდენიმე მთამსვლელს გაუბედავს ფეხის დადგმა.

პირქვედამხობილ მელორის ზურგი მთლიანად გაშიშვლებული ჰქონდა, კანი კი ისეთი თეთრი და სუფთა იყო, მარმარილოს ქანდაკებას მოგაგონებდათ. წელზე შემოხვეულ, გაწყვეტილ თოკს ტორსზე ნაჭდევები დაეტოვებინა, რაც იმაზე მეტყველებდა, რომ მელორი ძლიერი გაქანებით მოწყდა. თვალშისაცემი იყო მარჯვენა მოტეხილ წვივზე გადაჯვარედინებული მარცხენა ფეხი; მელორი თითქოს ტრავმირებული კიდურის დაცვას ცდილობდა. შთაბეჭდილება რჩებოდა, რომ დაცემის შემდეგ მელორი მცირე ხნით მაინც ცოცხალი იყო.

ანკერის ჯგუფმა თავდაპირველად ჩათვალა, რომ ნეშტი სენდი ირვინისა იყო, რადგან ის თითქმის უშუალოდ იმ ადგილის ქვემოთ იპოვეს, სადაც ადრე ირვინის წერაყინი აღმოაჩინეს. საინტერესოა, ჩამოვარდნის დროს მიბმული იყო თუ არა მელორი ირვინზე? და თუ ეს ასე იყო, როგორ გადაიჭრა თოკი და რატომ არ უპოვიათ ირვინიც იქვე ახლოს?

სხვა დეტალები კიდევ მეტ კითხვას ბადებდა. მელორის დაბარებული ჰქონდა, რომ მწვერვალზე ასვლის შემთხვევაში იქ თავისი ცოლის ფოტოს დატოვებდა. ცხედართან ფოტო არ უპოვიათ.

ასევე არსად ჩანდა ფოტოაპარატი, რომელიც, ევერესტის მკვლევართა დასკვნით, ირვინს თან უნდა ჰქონოდა.

უკანასკნელი ადამიანი, რომელმაც ეს წყვილი ნახა, მათი ჯგუფის წევრი, ნოელ ოდელი იყო; იგი 1924 წლის 8 ივნისს, დაახლოებით 8000 მეტრის მიდამოში შეჩერდა და მწვერვალს გახედა. ოდელის გადმოცემის თანახმად, ნაშუადღევს ღრუბელი გაიფანტა და მწვერვალიდან დაახლოებით 250 მეტრში გამოჩნდნენ მაღლა „სწრაფად მოძრავი“ მელორი და ირვინი.

„პატარა თოვლიან თხემზე გამოსახულ შავ სილუეტებს მივაშტერდი, – წერდა ოდელი 14 ივნისის გზავნილში. – პირველი მიუახლოვდა დიდ კლდოვან საფეხურს და მალევე ზემოთ მოექცა; მეორემაც იგივე გაიმეორა. შემდეგ ეს განსაცვიფრებელი ხილვა კვლავ ღრუბლებში გაუჩინარდა“.

აქამდე ევერესტზე ასვლა არ მიფიქრია. არ მხიბლავდა ხალხმრავლობა, ახალბედები და „რისკის გადაბარება“ დამხმარე ჯგუფისთვის – ძირითადად ეთნიკური შერპებისთვის, რომლებიც საკუთარი მხრებით ზიდავენ ყველას ეგოს და, ზოგჯერ, სიცოცხლის ფასადაც იმ შემთხვევებში, როდესაც ჩომოლუნგმა (მთის ტიბეტური სახელი) უკმაყოფილებას გამოხატავს ხოლმე.

ნაწილობრივ ამიტომ არ მესმოდა, რატომ იყო პოლარდი ევერესტით შეპყრობილი, თუმცა ლექციის შემდეგ ხშირი საუბრების დროს მელორისა და ირვინის ამბავი ჩემში სულ უფრო მეტ ცნობისმოყვარეობას იწვევდა. პოლარდმა მიამბო ტომ ჰოლცელის – 79 წლის მწერლისა და ევერესტის ენთუზიასტის შესახებ, რომელმაც 40 წელიწადზე მეტი მიუძღვნა ამ საიდუმლოს ამოხსნას.

მელორისა და ირვინის სამძებრო ექსპედიცია პირველად 1986 წელს ჩაატარა ჰოლცელმა ევერესტის ისტორიკოს ოდრი სოლკელდთან ერთად. თუმცა იმ შემოდგომაზე უჩვეულოდ ძლიერმა თოვამ ხელი შეუშალა მათ ჯგუფს, მთის ჩინურ მხარეს საკმარისად მაღლა ასვლაში. უკეთეს ამინდში მელორის ნეშტსაც მიაგნებდნენ, რომელიც მოგვიანებით აღმოაჩინეს 35 მეტრში იმ ადგილიდან, სადამდეც ჰოლცელის ჯგუფმა მიაღწია.

შემდეგ მან გადაწყვიტა, ევერესტის რუკის შესადგენი პროექტის ფარგლებში (National Geographic-ის მხარდაჭერით და მკვლევარ ბრედფორდ უოშბერნის ხელმძღვანელობით) გადაღებული აეროფოტოს მეშვეობით განესაზღვრა ის წერტილი, რომელზეც, ერთი ჩინელი მთამსვლელის ცნობით, ირვინის ნეშტი შენიშნა. სიუ ძინგი იმ ჩინური ექსპედიციის ერთ-ერთი ლიდერი იყო, რომელიც პირველად ავიდა ევერესტის ჩრდილოეთ ფერდობზე 1960 წლის მაისში. სიუს ანგარიშის თანახმად, მწვერვალის დაპყრობაზე ხელის ჩაქნევის შემდეგ, იგი მოკლე გზით ჩადიოდა „ყვითელი სარტყლის“ გავლით და სწორედ იქ, დაახლოებით 8300 მეტრზე, ნაპრალში შენიშნა ძველი ცხედარი. იმ დროისთვის ჩრდილოეთ კალთის ამ სიმაღლეზე მხოლოდ ორი ადამიანი იყო დაღუპული: მელორი და ირვინი. სიუმ ეს განცხადება 2001 წელს გააკეთა და მელორის ნეშტი უკვე ნაპოვნი იყო ირვინის ნაპრალის ქვემოთ.

პოლარდი და მე ჰოლცელს 2018 წლის დეკემბერში ვეწვიეთ სახლში. მან უოშბერნის 2,5-მეტრიან გადიდებულ ფოტოზე გვაჩვენა სიუს ერთადერთი სავარაუდო მოკლე გზა. ჰოლცელმა გამოთვალა ის ერთადერთი ნაპრალი, სადაც ირვინის ცხედარი ეგულებოდათ.

გიგანტურ ფოტოზე შემოხაზულ წითელ წრეზე მივუთითე. „რამდენად დიდია ალბათობა, რომ ის მართლაც იქ იქნება?“

„შეუძლებელია იქ არ იყოს“, – მითხრა ჰოლცელმა.

საერთოდ, ირვინი რომ ევერესტზე მოხვდა, შემთხვევითობა იყო.
ეს მორცხვი, ათლეტური 21 წლის ბიჭი ჯერ კიდევ ოქსფორდის მერტონის კოლეჯის სტუდენტი იყო, როდესაც ევერესტის კომიტეტმა ის 1923 წლის ექსპედიციაში მიიწვია. ბრიტანელთა ჯგუფის გამოცდილ წევრებთან შედარებით, მას მთამსვლელობის მცირე გამოცდილება ჰქონდა.

თუმცა ევერესტთან მიახლოებამდე ჯგუფის ყველაზე ნორჩმა წევრმა თანაგუნდელების პატივისცემა დაიმსახურა და გამოსადეგობაც დაამტკიცა: ნიჭიერმა ინჟინერმა და ჩხირკედელა ოსტატმა ჟანგბადის აღჭურვილობა დაშალა და თავიდან გადააწყო ისე, რომ უფრო მსუბუქი და გამძლე გახადა.

ჩვენს 2019 წლის ექსპედიციამდე რამდენიმე თვით ადრე მერტონს ვეწვიე სენდი ირვინის არქივის სანახავად. არქივარიუსმა ჯულიან რიდმა მთაზე ნაპოვნი ევერესტის დღიურიც მაჩვენა, უკანასკნელ ჩანაწერზე გადაშალა და მითხრა: „ეს რომ წავიკითხე, ჟრუანტელმა დამიარა“.

ირვინს უკანასკნელი ჩანაწერი 5 ივნისს გაუკეთებია, მაშინ, როდესაც მელორისთან ერთად 7000 მეტრის სიმაღლეზე იყო დაბანაკებული, ჩრდილოეთ უნაგირაზე, საიდანაც მეორე დღეს მწვერვალისკენ უნდა დაძრულიყვნენ. დღიურს შესჩივლა, რომ კანზე ნახეთქები და ბებერები ჰქონდა. „სახე აგონიაში მაქვს. ხვალ დილას გასვლისთვის ჟანგბადის 2 აპარატი გავამზადე“.

ირვინის სიტყვებმა ჩემზეც რიდის მსგავსად იმოქმედა და დამაღონა. როდესაც ირვინი გაუჩინარდა, იმავე ასაკის იყო, რამდენისაც ჩემი უფროსი ვაჟია.

სანამ ირვინის ძიებას შევუდგებოდით, დიდ სიმაღლეზე აკლიმატიზაცია უნდა გაგვევლო და ჩვენი საიდუმლო იარაღიც – დრონების მცირე ფლოტი – გამოგვეცადა.
ოზთურქს იმედი ჰქონდა, რომ ამ უპილოტო საფრენ აპარატებს არა მარტო ე.წ. ირვინის ნაპრალის, არამედ მთელი ჩრდილოეთ კალთის საკვლევად გამოიყენებდა.

2019 წლის 1 მაისს, 6400 მეტრზე განლაგებულ ზემო საბაზო ბანაკში მაგიდის გარშემო ვისხედით მთელი გუნდი.

მაკგინესმა ლეპტოპის ეკრანზე მკვეთრი ფერის მორევი გვაჩვენა ბენგალის ყურეში და გვითხრა: „ეს IV კატეგორიის ციკლონია. ამ დღეებში შეიძლება ერთი ფუტი [30 სმ] თოვლი დაგვაყაროს თავზე“.

მეორე დღეს ჩრდილოეთ უნაგირადან დრონების გაშვებას ვაპირებდით, მაკგინესი კი სკეპტიკურად იყო განწყობილი: „იქ შეიძლება ძლიერი ქარი იყოს “.

მართალიც აღმოჩნდა. ჩრდილოეთ უნაგირაზე დღენახევარში ქარი ისე უბერავდა, რომ ოზთურქმა პირველი დრონი უკან ვეღარ გამოაფრინა და იქვე დაშვება მოუწია, რათა შემდეგ თავად წამოეღო.

იმ ღამეს ქარიშხალი გაძლიერდა და ჩვენც კარავში შევიყუჟეთ. ზემო საბაზო ბანაკიდან 600 მეტრით მაღლა ვიყავით. მახველებდა, გული მერეოდა და უსიცოცხლოდ ვგრძნობდი თავს. შუაღამისკენ ისეთი ხმა მომესმა, თითქოს თვითმფრინავი აფრინდა ჩვენ თავზე. რამდენიმე წამში კარავი გაბრტყელდა, თუმცა მალევე აღიდგინა ფორმა. გრიგალი მალე ჩაწყნარდა, მაგრამ ვიცოდი, კიდევ გამეორდებოდა.

მომდევნო ორ საათში ქარიშხალმა ძალა მოიკრიბა და ქარმა თავით ჩამარჭო ყინულში. ქარის მძვინვარე ყმუილში 20-30 წამი პარალიზებულები ვიყავით. გავიფიქრე, ნეტა ესაა, რასაც სიკვდილის პირას გრძნობ? კარვის პალოები დაიმტვრა და ყვითელი ნეილონის ქსოვილი ნაფლეთებად იქცა. ვლოცულობდი, რომ ბამბუკის სარებს, რომლებიც მთაზე გვამაგრებდნენ, გაეძლოთ.

როგორც იქნა, მზე ამოვიდა. ჩემი ორი თანაგუნდელი ემბრიონის პოზაში მეწვა გვერდით და ფეხებზე შევეხე, რომ მენახა ცოცხლები იყვნენ თუ არა. როდესაც კარვიდან გამოვძვერი, სულისშემძვრელი სურათი დამხვდა: ყველა კარავი დალეწილიყო, ერთ-ერთი კი ფრანივით ლივლივებდა 150 მეტრ სიმაღლეზე.

მთის თხემს ავხედე და ინდოელ მთამსვლელთა ჯგუფი შევნიშნე, რომლებიც ჩვენი ბანაკის მიმართულებით ეშვებოდნენ; ამ დროს კიდევ ერთხელ დაუბერა ძლიერმა ქარმა. ყველამ ყვირილი დაიწყო. ოთხი ადამიანი 300-მეტრიანი ყინულის კედლის პირას ეკიდა. ჩვენი გუნდის ერთი წევრი ჩააფრინდა მათი თოკის აქეთა ბოლოს დამჭერ სარს და საკუთარი წერაყინიც ჩაარჭო დასაზღვევად, ამასობაში სხვები მეორე თოკით ცდილობდნენ მთამსვლელების ამოყვანას.

ერთი კვირის შემდეგ უფრო გაგვიმართლა დრონების მხრივ. „ყვითელი სარტყლის“ ბოლოჯერ, ჰაერიდან დასათვალიერებლად, ჩრდილოეთ უნაგირაზე ავედით კვლავ და დაძაბულები ვუყურებდით, როგორ უშვებდა ოზთურქი დრონს მთის მწვერვალისკენ. სანამ ნაშუადღევს ქარი გაძლიერდებოდა, მას უკვე 400 მაღალი გარჩევადობის ფოტო ჰქონდა გადაღებული, მათ შორის ჰოლცელის პუნქტის ერთი ახლო კადრი.

ერთ ფოტოზე ნაპრალი შევნიშნე, მაგრამ ვერ ვხედავდი, სიღრმეში რა ხდებოდა. იყო თუ არა იქ ირვინის ცხედარი?

მწვერვალზე (ჩინეთის მხრიდან) მოსახვედრი პირველი შესაძლებლობა 22 მაისს გამოგვიჩნდა ზემო საბაზო ბანაკში მომლოდინეებს. ჩრდილოეთ უნაგირაზე ორი გზის შემდეგ უკვე სრულად აკლიმატიზებულნი ვიყავით და შეგვეძლო თამამად გაგვეწია უფრო მაღლა, ჩრდილო-აღმოსავლეთ თხემისკენ. მთაზე უამრავი ხალხი იყო. 450 ადამიანზე მეტი ემზადებოდა ნეპალის მხრიდან ასასვლელად. კიდევ დაახლოებით 200, ჩვენთან ერთად, ჩინეთის მხარეს იცდიდა. მაკგინესმა გადახედა მწვერვალზე ასასვლელად დაგეშილ ხალხს და – არაო, თქვა. მეორე ხელსაყრელ მომენტს უნდა დავლოდებოდით.

მომდევნო დღეებში 9 ადამიანი შეეწირა ევერესტს, შვიდი სამხრეთის მხრიდან, ორი – ჩრდილოეთიდან. არასოდეს დამავიწყდება ის უსუსურობის განცდა, როდესაც ეს ამბავი გვაცნობეს მწვერვალისკენ იმედიანად მიმავალ 200-კაციან ჯაჭვს.

23 მაისს, შუადღისას, დამხმარე ჯგუფთან ერთად განვიხილავდით სამძებრო სამუშაოების ლოგისტიკას. მაკგინესი გვარწმუნებდა, რომ ჯგუფისთვის ცნობილი იყო ჩვენი გეგმა, თუმცა, როგორც ჩანს, თარგმანში რაღაც გაიპარა. როდესაც ირვინის ცხედრის ყვითელ სარტყელში ძებნის სტრატეგია ჩამოვაყალიბე, ხელების ქნევა და ნეპალურ ენაზე კამათი დაიწყეს.

„მწვერვალზე არ მივდივართ?! – იკითხა ლჰაკპა შერპამ, – დიდი პრობლემაა“.

ოზთურქი გვითარგმნიდა. ერთი ის, რომ დამხმარე ჯგუფს არ უნდოდა, ჩინელების მიერ დადგენილი მარშრუტიდან და, შესაბამისად, მთაზე დამაგრებული თოკებიდან გადახვევა. ძალიან სახიფათო იყო და თან ოფიციალურ ინსტრუქციებს ეწინააღმდეგებოდა. მეორე, მწვერვალზე ასვლა მნიშვნელოვანი იყო მათთვის. ჩვენს შორის ზოგიერთი ახალბედა გახლდათ და არასოდეს დაუპყრია ევერესტის მწვერვალი. მესამე – უნდოდათ, რაც შეიძლება ნაკლები დრო გაგვეტარებინა III ბანაკში, რომელიც დაახლოებით 8200 მეტრზე, ე.წ. სიკვდილის ზონაშია, სადაც ჰაერი იმდენად გაიშვიათებულია, რომ დიდხანს ვერ იცოცხლებ. „ყველასთვის ძალიან სახიფათოა“, – ამბობდნენ ისინი.

მაკგინესს მივუბრუნდი: „მეგონა, ნათქვამი გქონდა ძიების შესახებ“.

მხრები აიჩეჩა და აღნიშნა, რომ კატმანდუში ჩვენი გეგმა დამხმარე ჯგუფის რამდენიმე წევრთან მაინც ჰქონდა განხილული.

ცხადი იყო, რომ 12-კაციან დამხმარე ჯგუფთან გაუგებრობა მოხდა. ნებისმიერი სხვა ჯგუფის მსგავსად, ჩვენც მათ დახმარებაზე ვიყავით დამოკიდებულნი და უარი რომ ეთქვათ, ჩვენი ექსპედიციაც დასრულდებოდა.

მაკგინესს ვკითხე: „მწვერვალზე რომ ავიდეთ, შეიძლება იქითა ან აქეთა გზაზე დადგენილი მარშრუტიდან გადავუხვიო ირვინის ნაპრალის სანახავად?“.

„დაშვებისას უკეთესი იქნება, – მიპასუხა მან, – თან, ასეთ შემთხვევაში რელიეფიც ისე გამოჩნდება, როგორიც სიუ ძინგმა დაინახა 1960 წელს, როდესაც განაცხადა, რომ ცხედარი შენიშნა“.

ლჰაკპას ვუხმეთ სასადილო კარავში და ვუთხარით, რომ მწვერვალზე ასვლას ვაპირებთ. თავი დაგვიქნია და – კარგიო, ნეპალურად თქვა. არავის აუხსნია, რომ შეიძლებოდა დაშვების დროს გზიდან გადამეხვია, მაგრამ ჩავთვალე, რომ ლჰაკპასთვის ეს ისედაც ნათელი იქნებოდა, რადგან რამდენიმე წუთით ადრე ჩვენი მთავარი ამოცანა გავუზიარეთ.

რვა დღის შემდეგ მსოფლიოს კენწეროს მივაღწიეთ და დავიწყეთ დაშვება. ბოლოში მომავალი ლჰაკპა მაკვირდებოდა, როგორ ვათვალიერებდი რელიეფს. 8440 მეტრზე თოკს რომ ჩავეხსენი, შესძახა: „არა, არა, არა!“.

გულის სიღრმეში ვიცოდი, რომ არასწორი იყო ლჰაკპას წინააღმდეგ წასვლა და რომ მორიგი ეგოისტი დასავლელივით ვიქცეოდი. რომ ჩავვარდნილიყავი ან გავმქრალიყავი, ლჰაკპა ვალდებული იქნებოდა, მოვეძებნე, ხოლო თუ დავიღუპებოდი, ჩინელი ოფიციალური პირებისთვის ექნებოდა განმარტება მისაცემი. რაც მთავარია, იმასაც ვგრძნობდი მისგან, რომ ჩემზე ზრუნავდა. ეს გრძნობა ორმხრივი იყო, თუმცა საქმე იმაში გახლდათ, რომ ვიცოდი, ამას შევძლებდი და ლჰაკპაც მაპატიებდა.

GPS-ის თანახმად, ირვინის ნაპრალი ახლოს იყო. გადავაბიჯე კირქვის ფილებიან ვიწრო შვერილზე. პირველსავე მეტრზე ერთი ფილა ფეხქვეშ გამომეცალა და წავბორძიკდი.

30 მეტრის გადაკვეთის შემდეგ ქვემოთ ჩავიხედე და მომდევნო თოვლიანი შვერილის გვერდით დავინახე ციცაბო კლდოვან თხემში ჩაჭრილი პატარა ხრამი. აქ გადიოდა სიუს მოკლე გზა?

ფერდობისკენ სახით შევტრიალდი, ისეთ პოზიციაში, თითქოს კიბეზე ჩავდიოდი და წერაყინი ქვასავით მაგარ თოვლში ჩავარჭე. ფეხებს შორის ვხედავდი თავბრუდამხვევ უფსკრულს ჩემსა და შორეულ მყინვარს შორის. დაბლა, რამდენიმე ასეულ მეტრში, ის თოვლიანი ტერასა იყო, რომელზეც მელორი იპოვეს. GPS-ს კიდევ ერთხელ დავხედე. 15 მეტრიც.

რამდენიმე მეტრით ჩავცოცდი და ღია ყავისფერი კირქვის დაბზარულ ლოდზე შევჩერდი. კლდე საშუალოდ 2,5 მეტრის სიმაღლის და ბავშვების სასრიალოსავით ციცაბო იყო. სხვა ნებისმიერ ადგილას უმნიშვნელო იქნებოდა, მაგრამ დაუძლურებულს, მარტოს, თოკის გარეშე – მაშინებდა. ისევ თოვლში ჩაჭედილი წერაყინით ლოდზე გადავაბიჯე.

ქარაფის ძირას ჩასულმა რამდენჯერმე ღრმად ჩავისუნთქე. ჩემგან ხელმარჯვნივ სამ მეტრში კლდით გარშემორტყმული ნიში იყო. მუქი ყავისფერი ქანებით დაშტრიხული მაღალი და ციცაბო კედლის შუაში ვიწრო ბზარი მოჩანდა. GPS-მა მითხრა, რომ უკვე ადგილზე ვიყავი. მაშინღა მივხვდი, რომ მუქი ფერის ქანი იყო ის „ნაპრალი“ რომელიც დრონის მეშვეობით დავინახეთ. როგორც ჩანს, ოპტიკური ილუზია იყო. სულ რაღაც 23 სანტიმეტრის ბზარში ადამიანი ვერაფრით შეეტეოდა. ირვინი აქ არ არის.

ევერესტის ერთ-ერთი უდიდესი საიდუმლოს ამოსახსნელად ყველა ხელჩასაჭიდი მინიშნება შევისწავლეთ და საკუთარი სიცოცხლეც სასწორზე დავდე. და ისევე, როგორც ყველას, ჩვენც უფრო მეტი კითხვა გაგვიჩნდა, ვიდრე პასუხი.

დარწმუნებით ერთი რამ შემიძლია ვთქვა – მელორისა და ირვინის საიდუმლო კიდევ დიდხანს იარსებებს, შეიძლება – მარადიულადაც. და ეს მისაღებია.

ადაპტირებულია მარკ სინოტის წიგნიდან „მესამე პოლუსი“, რომელიც 2021 წლის გაზაფხულზე დაიბეჭდება Dutton-ის, Penguin Publishing Group-ში შემავალი გამომცემლობის მიერ. Copyright (c) 2021 by Mark Synnott. რენან ოზთურქის გადაღებულია ნეპალელი თაფლზე მონადირეები 2017 წლის გამოცემისთვის.