ქიბერში ყველა კარგად იცნობდა მოხუც ლეოპარდს. აქაურები უკვე მრავალი წელია ხედავენ ხვად ირბისს დაკბილული მარცხენა ყურით და, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, ცხოველის კვალსაც მიჰყვებიან.

ქიბერში კარგად იციან, რომ მოხუცი თოვლის ლეოპარდი განსაკუთრებით საფრთხილო ცხოველია. როდესაც თოვლის ლეოპარდები ბერდებიან და კირქვის ციცაბო კლდეების ბინადარ გარეთხებსა და ნახურებზე ნადირობა აღარ შეუძლიათ, უფრო იოლ საკბილოზე – სოფლის ცხვრებზე, თხებზე, კვიცებსა და იაკის ხბოებზე – უჭირავთ თვალი.

თებერვლის ერთ სუსხიან დღეს, უფსკრულის პირას, კლდის მოყინულ ქიმზე ჩავიმუხლე, ბინოკლი მოვიმარჯვე და ბებერი თოვლის ლეოპარდის თვალთვალი დავიწყე. ცხოველი მოპირდაპირე კლდეზე დაძვრებოდა. ჩვენ შორის ფიფქების ფარდა იყო დაშვებული. ხელი ოდნავ ამიკანკალდა და კატის ნახშირისფრად დაწინწკლული ბეწვი დათოვლილი კლდის შუქჩრდილში გაუჩინარდა. „ჯანდაბა, ისევ დამეკარგა“, – ჩავილაპარაკე მე. პრასენჯიტმა ფოტოაპარატიდან თავი ასწია და წინ მიმანიშნა. თვალი გავადევნე და იქ, სადაც დათოვლილი ლოდების გარდა ვერაფერს ვხედავდი, უეცრად ირბისი გამოჩნდა.

ყველამ იცის, რომ ეს პრასენჯიტის თოვლის ლეოპარდია, აქაური გიდებიც ასე ეძახიან. როდესაც სოფლის კაცებმა გვითხრეს, რომ ისევ შენიშნეს ირბისი, ერთ-ერთმა მათგანმა პრასენჯიტს გადახედა და დაამატა: „შენი კატა იყო“ და თითი მარცხენა ყურთან მიიტანა.

ფოტოგრაფი პრასენჯიტ იადავი უკვე ორი წელია მდინარე სპიტის ხეობის ბინადარ ხვად თოვლის ლეოპარდს უთვალთვალებს, კვალდაკვალ მიჰყვება და ფოტოხაფანგებს უგებს. მომავალი კვირების განმავლობაში პრასენჯიტთან ერთად 50 კილომეტრის გავლა, ღრმა კანიონებში ძრომიალი, დათოვლილ ფერდობებზე აბობღება და ყინულით დაფარული სიპი კლდეების დალაშქვრა მომიწევს, მაგრამ დღეს ქიბერში ყოფნის პირველი დღეა, ზღვის დონიდან 4200 მეტრ სიმაღლეზე ვარ, თავბრუ მეხვევა, ყურები მიგუბდება და ირბისმაც ინება გამოჩენა.

ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლე ვიყავი, როდესაც პიტერ მეთისენის „თოვლის ლეოპარდი“ წავიკითხე და გადავწყვიტე, ეს მოუხელთებელი ცხოველი საკუთარი თვალით მენახა. თავად მათისენმა ეს ვერ შეძლო. 1973 წელს იგი ლეგენდარულ ბიოლოგთან, ჯორჯ შალერთან ერთად ორი თვის განმავლობაში მოგზაურობდა ნეპალში და თოვლის ლეოპარდს ეძებდა, მაგრამ ვერ მიაგნო. იმ დროისთვის შალერი ერთ-ერთი იყო იმ ორი დასავლელისგან, რომელთაც თოვლის ლეოპარდი ჰყავდათ ნანახი. 1970 წელს შალერის გადაღებული ფოტო დიდი ხნის განმავლობაში ბუნებრივ ჰაბიტატში აღბეჭდილი ირბისის ერთადერთ გამოსახულებად ითვლებოდა.

რაც უნდა ირონიული იყოს, როდესაც თოვლის ლეოპარდი პირველად ვნახე, ყურში ფოტოაპარატების განუწყვეტელი ჩხაკუნი ჩამესმოდა. კლდეზე, რომელზეც პრასენჯიტი და მე ავძვერით, ძვირადღირებული ტელეფოტო ობიექტივებით შეიარაღებული ოცამდე ტურისტი იდგა და თოვლის ლეოპარდს ფოტოებს უღებდა.

უკანასკნელ წლებში ქიბერი თოვლის ლეოპარდებით დაინტერესებული ტურისტებისთვის აღთქმულ მიწად იქცა. თოვლის ლეოპარდის სანახავად ქიბერს ზამთარში უნდა ეწვიოთ, როდესაც ეს ცხოველი სანადიროდ სოფლის მისადგომებთან ჩადის. ქიბერში მიმავალი ერთადერთი გზა წარმოუდგენლად ციცაბო ფერდობებზე მიიკლაკნება, ზამთარში მისი დიდი ნაწილი თოვლით და ყინულით არის დაფარული.

ქიბერისკენ მიმავალ მოყინულ აღმართებზე და ყრუ მოსახვევებში პრასენჯიტი საჭესთან იჯდა, მე კი კარის სახელურს ვეჭიდებოდი. უეცრად ჩვენ ცხვირწინ ქვა-ღორღის სეტყვა წამოვიდა. პრასენჯიტმა მანქანა შეაჩერა და კლდეზვავის მომასწავებელი ნიშნების მოლოდინში ყურადღებით დააკვირდა კლდეს. ცოტა ხნის შემდეგ დავიძარით და მეც უფრო ძლიერად ჩავებღაუჭე კარის სახელურს.

ვითომც აქ არაფერიო, გზად პრასენჯიტი უფსკრულში გადაჩეხილ და ჩამოცვენილი ლოდების ქვეშ მოყოლილ მანქანებზე მიყვებოდა. მისი თქმით, ყველას, ვინც ერთი-ორჯერ მაინც არის ხეობაში ნამყოფი, საკუთარი თვალით უნახავს ასეთი მანქანა. თავად ჩვენი მგზავრობა ორი დღით შეაფერხა ჩამოწოლილმა მეწყერმა. საგზაო დეპარტამენტმა გზის გასაწმენდად დინამიტი გამოიყენა, რამაც ახალი მეწყერი გამოიწვია. „ნუ გეშინია“, – მამშვიდებდა პრასენჯიტი. – „ეს უსაფრთხოა, 95 პროცენტით უსაფრთხო“.

მაგრამ როდესაც კლდეზე ავძვერით და თოვლის ლეოპარდი დავინახეთ, ყველა შფოთვა გადამავიწყდა. მალე ტურისტებმა და გიდებმა ჩურჩული დაიწყეს. თოვლის ლეოპარდისგან ასიოდე მეტრის მოშორებით ნამგლის ფორმის რქები გამოჩნდა – სამი გარეთხა. ირბისმა მათი სუნი იყნოსა, დაიძაბა, თავი ასწია და ნელი, გამოზომილი ნაბიჯებით დაიწყო კლდეზე აძრომა.

დაახლოებით ოცი წუთის შემდეგ, როდესაც მზე დასავლეთისკენ დაეშვა და ყინვა დაიწყო, თოვლის ლეოპარდი გარეთხებს ოცდაათი მეტრის მანძილზე მიუახლოვდა. ფოტოაპარატების ჩხაკუნი შეწყდა, ყველა სუნთქვაშეკრული ელოდა ლეოპარდის საბოლოო გარბენს, მაგრამ უეცრად მჭახე ხმა გაისმა, გარეთხები ადგილიდან მოსწყდნენ და გაიქცნენ. „ეს მათი განგაშის ზარი იყო“, – მითხრა პრასენჯიტმა. – „ალბათ, ერთ-ერთ გარეთხას ლეოპარდის სუნი ეცა“. თოვლის ლეოპარდი მშვიდად დაეშვა ქვევით და თოვლში გაუჩინარდა.

სიცივისგან აცახცახებული ტურისტები ერთმანეთს უღიმოდნენ, ხელს უქნევდნენ და გიდებს უკან, ქიბერისკენ მიჰყვებოდნენ, სადაც დალით და ბრინჯით სავსე თეფშები თუ ცხელი ჩაი ელოდათ.

„მოიწიეთ, ცეცხლთან უფრო ახლოს დასხედით“, – დაიჟინა მასპინძელმა. გარეთ ქარი ზუზუნებდა და ფანჯარიდან აფრიალებული სალოცავი დროშები მოჩანდა. ტანზინ თინლის მისაღებ ოთახში შეშის ღუმლის გარშემო ვისხედით. თინლის ცოლი ოთახში დაფუსფუსებდა. საკმარისად თბილად არ გაცვიაო, მითხრა და ჩაისთან ერთად იაკის ბეწვის პლედი და ნაქსოვი წინდები მომიტანა.

თინლის გაცვეთილი ქურთუკი ეცვა, თავზე კეპი ეხურა და იმ კაცის უბრალო, მშვიდი მზერით გვიყურებდა, რომელმაც ჰიმალაის 42 ზამთარი გადააგორა. ის გაოცებული სახით გვიყვებოდა, როგორ შეიცვალა ქიბერელების დამოკიდებულება თოვლის ლეოპარდების მიმართ: ადრე აქაურები ირბისებს ემტერებოდნენ, ახლა კი მოწიწებით შესცქერიან.

„ყველაფერი ჩარუმ დაიწყო“, – თქვა მან.

1996 წელს დელიდან ქიბერში 25 წლის სტუდენტი, ჩარუ მიშრა, ჩავიდა. ქიბერი მთის ციცაბო ფერდობზე შეფენილი პატარა სოფელია ხით და ტალახით ნაშენი რამდენიმე ათეული სახლით, რომლებიც მდინარე სპიტის ღრმა ხეობას გადაჰყურებს. წინათ სოფელი ტიბეტის სამეფოს ეკუთვნოდა. აქაურები საუკუნეების განმავლობაში მეცხოველეობას მისდევდნენ და, როგორც ყველა ჰიმალაელი მწყემსი, თოვლის ლეოპარდებს მთავარ საფრთხედ მიიჩნევდნენ.

ჩარუს სურდა შეესწავლა, თუ რა გავლენა აქვთ შინაურ ცხოველებს სპიტის ხეობის ველურ ფაუნაზე. მან ქიბერში ოთახი იქირავა და ორი წლის განმავლობაში აკვირდებოდა აქაურ მაღალმთიან საძოვრებს. ჩარუ სოფლის ყოველდღიურ ცხოვრებაში ჩაერთო: როდესაც სკოლას მათემატიკის მასწავლებელი დასჭირდა, ჩარუმ საღამოობით მათემატიკის გაკვეთილების ჩატარება დაიწყო; როდესაც ვინმე ავად ხდებოდა, ჩარუს ის საკუთარი მანქანით ჩაჰყავდა კლინიკაში; როდესაც შინაური ცხოველი იკარგებოდა, მის საძებნელად ჩარუ მიდიოდა. თავისუფალ დროს ჩარუ სოფლელებთან ერთად კრიკეტს თამაშობდა, სოფლის ახალგაზრდულ კლუბს მართავდა და უამრავ წვრილმან საქმეში იღებდა მონაწილეობას.

ქიბერში თოვლის ლეოპარდის ნახვის დიდი შანსი გაქვთ, მაგრამ მოგზაურობა მრავალი სირთულით არის სავსე.

მას შემდეგ, რაც ქიბერში ხალხის ნდობა და სიყვარული მოიპოვა, ჩარუმ სოფლის უხუცესები დაიყოლია, რომ საძოვრების ნაწილი ველური ცხოველებისთვის დაეთმოთ. სულ ცოტა ხანში, ველური ნახურების პოპულაცია ოთხჯერ გაიზარდა. ამის შემდეგ ჩარუმ მწყემსებს შესთავაზა, შინაური ცხოველების დასაცავად თოვლის ლეოპარდები აღარ დაეხოცათ. ამაზე მწყემსები აღარ დასთანხმდნენ.

ჩარუს ფარ-ხმალი არ დაუყრია, ახალგაზრდა ქიბერელებზე გადაერთო და იმის ახსნა დაიწყო, თუ რამდენ სიკეთეს მოუტანდა სოფელს შინაური ცხოველების დაზღვევა. „მაშინ სოფელში არავინ იცოდა, დაზღვევა რა იყო“, – გვითხრა თინლიმ. ჩარუმ ხალხს აუხსნა, რომ მსურველებს წელიწადში 5 დოლარის სანაცვლოდ თავიანთი ახალგაზრდა იაკების დაზღვევა შეეძლოთ. იმის გათვალისწინებით, რომ მოზრდილი იაკი დაახლოებით 340 დოლარი ღირდა – წელიწადში 5 დოლარი კარგი საფასური იყო. თაღლითობისგან თავის დასაცავად დაზარალებულს დალაი-ლამას ფოტოზე უნდა დაეფიცა, რომ იაკი მართლა თოვლის ლეოპარდმა მოუკლა.

„დაზღვევას ეჭვის თვალით ვუყურებდით, – გვითხრა თინლიმ, – მაგრამ წლის ბოლოს ზარალი ოთხ მწყემსს აუნაზღაურდა. მწყემსებს ფული მთელი სოფლის წინაშე გადაუხადეს. როდესაც ეს უხუცესებმა ნახეს, ყველამ თავისი შინაური ცხოველების დაზღვევა გადაწყვიტა“.

მას შემდეგ, სადაზღვევო პროგრამა – რომელსაც ინდოეთის ველური ბუნების კონსერვაციის ფონდი (NCF) და თოვლის ლეოპარდების დაცვის საზოგადოება უჭერდა მხარს და რომლის საბჭოსაც ადგილობრივი მოსახლეობა ედგა სათავეში – სპიტის ხეობის სხვა სოფლებშიც გავრცელდა.

თოვლის ლეოპარდებს დასახოცად აღარავინ დასდევდა და ისინიც უფრო თავისუფლად ჩამოდიოდნენ სოფლის მისადგომებთან. შედეგად, 2015 წელს ქიბერს თოვლის ლეოპარდების სანახავად პირველი ტურისტები ეწვივნენ. ეს პირველი წელი იყო, როდესაც სოფლისკენ მიმავალი გზა ზამთარშიც გაიხსნა. შარშან სოფელს 200-მდე ტურისტი ესტუმრა და დაახლოებით 100 000 დოლარი დახარჯა. ჩარუ, რომელიც ახლა თოვლის ლეოპარდების დაცვის საზოგადოებას ხელმძღვანელობს, ცვლილებას ადგილობრივ მოსახლეობას უმადლის. ქიბერელებთან მას კვლავ მჭიდრო ურთიერთობა აქვს. „მე უბრალოდ აზრი გამიჩნდა და NCF-მა დაგვაფინანსა, – მითხრა ჩარუმ, როდესაც ის ბანგალორის ოფისში ვნახე – მთავარი როლი ამ საქმეში ქიბერის და სპიტის ხეობის მოსახლეობამ შეასრულა. ეს წარმატებაც მათი დამსახურებაა“.

სპიტის ხეობის ბინადარი თოვლის ლეოპარდების რიცხვი დღემდე უცნობია. შალერის და მრავალი სხვა მეცნიერის მცდელობის მიუხედავად, მათი დათვლა პრაქტიკულად შეუძლებელია. თოვლის ლეოპარდები ცენტრალური აზიის 12 სახელმწიფოში, ადამიანებისთვის საცხოვრებლად უმკაცრეს პირობებში, დაახლოებით 2 მილიონი კვადრატული კილომეტრის ფართობზე ბინადრობენ. გაუხშოებული ჰაერი, მუდმივი ყინვა, რთულად სავალი, უნაყოფო და ხშირად მიუვალი მიწები – სამეცნიერო საველე სამუშაოების ხარისხსა და რაოდენობაზე უარყოფითად მოქმედებს.

უკანასკნელ წლებში მონღოლმა მკვლევრებმა 32 თოვლის ლეოპარდს სატელიტური საყელური გაუკეთეს და გობის უდაბნოს მთებში მათი გადაადგილების შესახებ ბევრი რამ გაიგეს. მაგალითად, თითოეულ ხვად თოვლის ლეოპარდს გობის უდაბნოში საშუალოდ 220 კვადრატული კილომეტრი ტერიტორია უჭირავს – ძუ თოვლის ლეოპარდებს კი – 120 კვადრატული კილომეტრი.

მაგრამ თოვლის ლეოპარდების ვრცელი და მრავალფეროვანი არეალის გამო, ამ მონაცემების განზოგადება შეუძლებელია. გობის უდაბნოს მთიანეთში მცხოვრები ლეოპარდის ქცევა ციმბირული თოვლის ლეოპარდის ქცევისგან საკმაოდ განსხვავდება. ნადავლი და ადამიანების სიახლოვე დიდ გავლენას ახდენს ირბისების გავრცელებაზე. თოვლის ლეოპარდების დაცვის საზოგადოების ცნობით, დედამიწაზე 3500-დან 7000-მდე თოვლის ლეოპარდი ბინადრობს, მაგრამ ჩარუს თქმით, ეს მხოლოდ ვარაუდია: „ჯერჯერობით თოვლის ლეოპარდების ჰაბიტატის 1,5% გვაქვს შესწავლილი. მათი ზუსტი რაოდენობის შესახებ, თითქმის არაფერი ვიცით“.

ზუსტად მხოლოდ ის გარემოებებია ცნობილი, რაც თოვლის ლეოპარდების პოპულაციას საფრთხეს უქმნის – ბრაკონიერები, მაღაროები, მწყემსები, მწირი ნადავლი. „სპიტის ხეობაში მიღწეულმა წარმატებამ ფრთები შეგვასხა, – მითხრა ჩარუმ, – მაგრამ ეს საკმარისი არ არის“.

დილით ადრე პრასენჯიტი და მე უღელტეხილზე ავედით. ახალი თოვლი მზის შუქზე ისე ელვარებდა, თითქოს ბრილიანტებით იყო მოჭედილი.

ფოტოხაფანგების სანახავად მივდიოდით, წინ ადგილობრივი გიდი, ნამგიალი, მიგვიძღოდა. პრასენჯიტს იმედი ჰქონდა, რომ მისი მოწყობილი სამი ფოტოხაფანგიდან ერთი მაინც აღბეჭდავდა კადრს, რომელსაც მთელი ზამთარი ელოდა: დედა თოვლის ლეოპარდს სამ ბოკვერთან ერთად.

31 წლის პრასენჯიტმა ბევრი რამ იცის ინდოეთის ბინადარ დიდ კატებზე. იგი ცენტრალურ ინდოეთში, ჯუნგლებით გარშემორტყმულ ფერმაში გაიზარდა, ვეფხვების ნაკრძალად ცნობილი პენჩის ეროვნული პარკის სიახლოვეს. მისი თქმით, პრასენჯიტმა ბავშვობიდანვე ისწავლა ლეოპარდების მძაფრი სუნის ცნობა და ჯუნგლების ჩრდილში დამალული მტაცებლების შორიდან შემჩნევა.

პრასენჯიტი ქიბერში 2018 წელს რომ ჩავიდა, სოფლის მოსახლეობისგან ცნობებს აგროვებდა და მოთმინებით ელოდა ცხოველის გამოჩენას. მალე პრასენჯიტი მოხუც თოვლის ლეოპარდს წააწყდა და რამდენიმე ფოტოც გადაუღო. პრასენჯიტმა თოვლის ლეოპარდის კვალს მიაგნო, მისი განავლიდან სინჯები აიღო და მისი სუნით მონიშნულ რამდენიმე გამოქვაბულს მიაკვლია. ცოტა ხანში კი, ფოტოხაფანგის წყალობით, თოვლის ლეოპარდს ფირუზისფერ თვალებში ჩახედა.

2019 წლის გაზაფხულზე, ნამგიალმა სოფელში ამბავი ჩაიტანა, ჩემი თვალით ვნახე, როგორ შეწყვილდა მოხუცი თოვლის ლეოპარდი ძუსთანო. გვიან შემოდგომაზე ძუ თოვლის ლეოპარდმა სამი ბოკვერი გააჩინა. მას შემდეგ პრასენჯიტს ერთი სული აქვს, როდის აღბეჭდავს მისი ფოტოხაფანგი დედა თოვლის ლეოპარდს და მის ბოკვერებს.

მოხუცი თოვლის ლეოპარდი გარეთხას დაესხა თავს. ცხოველები კლდეს მოსწყდნენ და 150 მეტრის სიმაღლიდან ხევში გადაცვივდნენ.

უღელტეხილით მეზობელ ხეობაში გადავედით, ქედს ავუყევით და კლდის თავზე ავძვერით, საიდანაც თვალწინ სპიტის ხეობა გადაგვეშალა. „ეს თოვლის ლეოპარდების გზატკეცილია“, – მითხრა პრასენჯიტმა და უღელტეხილისკენ გაიშვირა ხელი. ამ გზებით თოვლის ლეოპარდები ნახურებზე და გარეთხებზე სანადიროდ მაღალმთიანი საძოვრებისკენ მიდიან. პრასენჯიტის სიტყვების დასტურად მაღლა, კლდის ქიმიდან, რამდენიმე ნახური მოგვჩერებოდა.

ნამგიალმა რამდენიმე ახალი ნაკვალევი იპოვა, მათ შორის ერთ-ერთი ბოკვერის გათელილ გზას ჰგავდა. პრასენჯიტმა შარდის კვალი შენიშნა – თოვლის ლეოპარდის მიერ მონიშნული ტერიტორია. თითქმის დარწმუნებულები ვიყავით, რომ თოვლის ლეოპარდებს სამივე კამერის წინ უნდა ჩაევლოთ და ფოტოხაფანგების გახსნას მოუთმენლად ველოდით. პირში ჩალაგამოვლებულები დავრჩით: ერთ-ერთ ფოტოხაფანგს ელემენტები ჰქონდა დაცლილი, მეორეს – მაშუქი, ძლიერ ყინვაში ხშირად ხდება ასე. მესამეზე მხოლოდ ცნობისმოყვარე მელაკუდას და მაღრანების გუნდის ფოტოები იყო.

პრასენჯიტმა მატყლის ქუდი მოიხადა. გრძელი, აჩეჩილი თმიდან ორთქლი ასდიოდა. იმ წამს პირველად შევნიშნე, თუ რა გამოფიტული იყო გაუსაძლის ყინვაში გატარებული თვეებით, ციცაბო კლდეებზე ძრომიალით, მუდმივი მოლოდინით. პრასენჯიტმა ამოიოხრა და დაამატა: „კარგი ის არის, რომ ნამდვილად აქ არიან“.

სოფელში მზის ჩასვლის შემდეგ დავბრუნდით. თოვდა, ელექტროენერგიაც არ იყო. კარი აღტაცებულმა თინლიმ გაგვიღო, როგორც აღმოჩნდა, სანამ წასულები ვიყავით, მოხუცი თოვლის ლეოპარდი ხეობის ყველაზე დიდ გარეთხას დაესხა თავს. შეტაკებისას ცხოველები კლდეს მოსწყდნენ და დაახლოებით 150 მეტრის სიმაღლიდან მდინარეში ჩაცვივდნენ.

მეორე დილით ტურისტები კლდის პირას შეგროვდნენ და ხევის ძირში მოქცეულ მდინარეს დაუწყეს კირკიტი.

ნამგიალმა ბინოკლი მათხოვა. გავიხედე და დაახლოებით 300 მეტრის ქვეშ, სპიტის ნაპირას გამორიყული გარეთხის ლეში დავინახე, რომელსაც მდინარის ყინულივით ცივი წყალი რეცხავდა.

გიდი, რომელიც ნადირობას შეესწრო, ყვებოდა, რომ თოვლის ლეოპარდმა გარეთხას ზემოდან მოუარა და მოულოდნელად დაესხა თავს. კატა მსხვერპლს ყელში ეცა, გარეთხამ წონასწორობა დაკარგა და ორივე ცხოველი კლდიდან გადავარდა. „წყალში ჩავარდნის ხმა მომესმა. მერე მდინარეში დავინახე“, – თქვა გიდმა.

ვარდნას ორივე ცხოველი გადაურჩა. ყინულივით ცივ, აქაფებულ წყალში ჩავარდნილი გარეთხა მთელი ძალით მიიწევდა ნაპირისკენ და ლამის იყო გაექცა ლეოპარდს, როდესაც კატა მსხვერპლს ყელში წვდა და მანამდე ჰყავდა წყლის ქვეშ მოქცეული, სანამ გარეთხა დაიხრჩობოდა.

მამრი გარეთხა დაახლოებით 115 კილოგრამს იწონიდა, მოხუცი თოვლის ლეოპარდის წონა კი დაახლოებით 35 კილოგრამია.

გარეთხის ლეში ზედმეტად მძიმე იყო და თოვლის ლეოპარდმა მისი ბოლომდე ნაპირზე გამოთრევა ვერ შეძლო. რომ არ დასველებულიყო, ზემოდან დააჯდა და იქვე დაიწყო ჭამა ჩამავალი მზის ფონზე.

გიდებმა იცოდნენ, რომ თოვლის ლეოპარდს რამდენიმე დღე ეყოფოდა საკვებად გაერთხის ლეში, კლიენტები დილაადრიან წამოაყენეს ფეხზე და ფოტოების გადასაღებად საუკეთესო ადგილის შესარჩევად გაემართნენ.

თოვლის ლეოპარდი გათენებისთანავე დაუბრუნდა გარეთხის ლეშს, მაგრამ უეცრად გადაიფიქრა და კლდის ქვეშ გაუჩინარდა. ზოგიერთი გიდი ამბობდა, შევამჩნიეთ, როგორ კოჭლობდაო. მის ლოდინში რამდენიმე საათი გავიდა.

ნაშუადღევს გავიგეთ, რომ მეტყევეებმა ტურისტი გამოიჭირეს, რომელიც თოვლის ლეოპარდისთვის ფოტოების გადასაღებად უნებართვოდ ჩავიდა ხევში. „ალბათ ამიტომ აღარ გამოჩენილა, – მითხრა პრასენჯიტმა, – დაფრთხა“.

მზე უკვე ჩადიოდა, ტურისტების უმეტესობა სოფელში იყო დაბრუნებული, ჩვენც წასასვლელად ვემზადებოდით, როდესაც ერთ-ერთმა გიდმა მდინარისკენ გაიშვირა ხელი. თოვლის ლეოპარდი დაბრუნდა.

რამდენიმე წუთით, სანამ ხევი ბინდში ჩაიკარგებოდა, ბინოკლით ვაკვირდებოდი, როგორ იდგა მოხუცი თოვლის ლეოპარდი ნანადირევთან. წამით ზევით ამოიხედა, თითქოს იგრძნო, რომ ვაკვირდებოდით.

ინდოეთიდან ერთი კვირის დაბრუნებული ვიყავი, როდესაც პრასენჯიტმა დამირეკა. ხეობიდან ერთი საათის გზაზე სპეციალურად ჩავიდა, რათა მობილურის სიგნალი დაეჭირა და ჩემთვის ეთქვა, რომ მოხუცი თოვლის ლეოპარდი დაიღუპა. ერთ-ერთმა გიდმა დაინახა, როგორ დაესხა თავს გარეთხას და შემდეგ ორივე ცხოველი კლდიდან გადავარდა. ამჯერად თოვლის ლეოპარდი ვეღარ გადარჩა. სატყეო დეპარტამენტს თოვლის ლეოპარდის ლეშის ამოტანაში ნამგიალი დაეხმარა. პრასენჯიტს ხმა დაუმძიმდა, როდესაც მიყვებოდა, როგორ უყურა გვამის გაკვეთას. „ხერხემალი გადამტვრეული ჰქონდა, – მითხრა მან, – აშკარად უჭმელი იყო, როგორც ჩანს, დიდხანს შიმშილობდა“. პრასენჯიტის თქმით, ლეოპარდმა დიდი გარეთხის ჭამა ვერ მოასწრო, ხორცი მალე გაიყინა და მოხუცი იძულებული გახდა, თავიდან ენადირა.

თოვლის ლეოპარდის კრემაციას სოფლის მოსახლეობა დაესწრო. იმ დღეს ხეობაში ძლიერი ქარი ქროდა. ხალხი გათოშილ ხელებს რიტუალურ კოცონზე ითბობდა. მოხუცი ლეოპარდი სოფელში ყველას უყვარდა, განსაკუთრებით გიდებს, რადგან მისი პოვნა რთული არ იყო. წელს ქიბერიდან თოვლის ლეოპარდის უნახავად არც ერთი ტურისტი არ წასულა. მისი სიკვდილის შემდეგ კი ყველაფერი შეიცვალა: ქიბერის სიახლოვეს ირბისი აღარავის უნახავს, მაგრამ სადღაც ძუ თოვლის ლეოპარდი და მისი ბოკვერები არიან და პრასენჯიტი უკვე ეძებს მათ.

პიტერ გვინი National Geographic-ის რედაქტორი და პოდკასტის Overheard წამყვანია. პრასენჯიტ იადავმა ცოცხალი ფესვებისგან დაწნული ხიდების ფოტოები გადაიღო 2019 წლის დეკემბრის ნომრისთვის.