დამღლელი დღის მიწურულს სოფელ კორჩოს მივადექით. ტბის პირას ფრინველები – ტროპიკული ღაჟოები – დუეტებს ასრულებდნენ. ქედის გაყოლებაზე მიმოფანტულია წალმით აშენებული და ბალახით გადახურული მრგვალი ქოხები. ბიჭები ნახირს საოჯახო სადგომებისკენ მიერეკებიან ღამის გასათევად.

სოფელ კორჩოში კაროს ტომი სახლობს, ეთიოპიის ომო-ტურკანას აუზში დასახლებული 16 ეთნიკური ჯგუფიდან ერთ-ერთი. ეთიოპია ცნობილია ეთნიკური მრავალფეროვნებით, თუმცა მდინარე ომოს ხეობის ქვემო ნაწილი, სადაც 200 000 ადამიანი სახლობს, ეროვნებების უპრეცედენტო მრავალსახეობით გამოირჩევა.

კაცობრიობის ერთ-ერთ აკვნად მიჩნეულ ხეობას UNESCO-მ 1980 წელს მსოფლიო მემკვიდრეობის სტატუსი მიანიჭა. იქ აღმოჩენილი ქვის უძველესი ხელსაწყოები „პრეისტორიული არსებების ტექნიკური საქმიანობის ყველაზე ადრეული მტკიცებულებაა“, – ვკითხულობთ UNESCO-ს ციტატაში. აქ რამდენიმე ჰომინინის განამარხებული ნაშთების პოვნა ადამიანის ევოლუციის შესაცნობად აუცილებელი გასაღები აღმოჩნდა.

ეს ტომები იმდენად იზოლირებულად ცხოვრობდნენ, რომ ბევრმა მათგანმა სულ ცოტა ხნის წინ შეიტყო, რომელ სახელმწიფოს მიეკუთვნებოდნენ. დედაქალაქი ადის-აბება მათთვის უცხო სამყაროს ნაწილი იყო. უცხო თვალისთვის ხეობა მოკლებულია თანამედროვეობის ნიშნებს.

თუმცა, თანამედროვე სამყაროს შეჭრა გარდაუვალი იყო. ეთიოპიის მთავრობა ხუთ კაშხალს აშენებს ზემო ომოზე, ძლიერ მდინარეზე, რომელიც 800 კილომეტრის მანძილზე მიიკლაკნება ცენტრალურ მთიანეთში და კენიის საზღვართან, ტურკანაში, მსოფლიოში უდიდეს უდაბნოში მდებარე ტბაში იცლება.

2015 წელს გახსნილმა კაშხალმა, გილგელ გიბე III-მ განსაკუთრებულად იმოქმედა ქვედა ომოს ჰიდროლოგიაზე: შეაჩერა ყოველწლიური დატბორვები, რომლებიც ხელს უწყობდა კულტივაციას და საძოვრების არსებობას, ამით კი ძირი გამოუთხარა საუკუნეების განმავლობაში განვითარებულ აქაურ ცხოვრების წესს. ახლა მწვანე გორაკებზე, კაშხალის წყალსაცავის გარშემო, ელექტროგადამცემი ხაზებია გადაჭიმული. ზოგიერთი თემი საცხოვრებელ ადგილს იცვლის.

მე ომოსთან ადის-აბებიდან ჩავედი, სამი დღე ეთიოპიის მთიანეთში აგრარული ლანდშაფტების საფეხმავლო გზებს მანქანით მივუყვებოდი. ახალგაზრდა კაცები ხელიხელგადახვეულები მოსეირნობდნენ, ქალები კი მათ უკან ბარბაცით მოათრევდნენ მძიმე ტომრებს. რამდენიმე ცხენოსანმაც ჩაიარა. მდიდრული ქოლგის ქვეშ თეთრ ტანისამოსში გამოწყობილი მღვდელიც გამოჩნდა.

ეთიოპია გასაქანს აძლევს წარმოსახვას. ჩრდილოეთის ქალაქ აქსუმში, მოკრძალებულ სამლოცველოში, აღთქმის კიდობნის არსებობის ლეგენდა ცხადყოფს, თუ რამდენი საიდუმლო იმალება ამ ღრუბლებამდე ატყორცნილი პლატოების, უძირო ხეობების, მცხუნვარე მარილის უდაბნოების, მონასტრებისა და ციხესიმაგრეების მიწაზე.

ძველი ეგვიპტელებისთვის ეთიოპია პუნტის მიწა იყო, მისტიკური სამყარო, სადაც მდინარე ნილოსი მთებიდან ჩამოედინებოდა. შუა საუკუნეების ევროპელების რწმენით, აქ მითიური მარტორქები და მფრინავი დრაკონები ბინადრობდნენ, აქ დაიბადა იოანე პრესბიტერი, უკვდავების წყაროს მეთვალყურე, წმინდა გრაალის მცველი და სამი მოგვიდან ერთ-ერთის სავარაუდო შთამომავალი.

განსაკუთრებულად არასტუმართმოყვარე გეოგრაფიული მდებარეობის წყალობით – ეთიოპიაში იღებს სათავეს აფრიკის დიდი რიფტული ხეობა – იზოლაცია აბსოლუტური იყო. „ეთიოპიელები თითქმის ათასი წელი თვლემდნენ, – წერდა ისტორიკოსი ედუარდ გიბონი 1837 წელს, – მსოფლიოსგან მივიწყებულებმა, ის თავადაც დაივიწყეს“.

ეს ტომები იმდენად იზოლირებულად ცხოვრობდნენ, რომ ბევრმა მათგანმა სულ ცოტა ხნის წინ შეიტყო, რომელ სახელმწიფოს მიეკუთვნებოდნენ.

მაგრამ მოგზაურები სულ უფრო ხშირად პოულობენ გზას ამ ლეგენდარული ადგილისკენ. ჩემი ხანგრძლივი მგზავრობის მესამე დღეს, სადღაც ჯიმას მიღმა, მდელოები და სოფლები უკან ჩამოვიტოვეთ და მაღლობიდან გამოვედით. ხედები შორეულ ესკარპებამდე იწელებოდა. ეს უკვე ცარიელი, სავანის და აკაციის აფრიკა იყო.

რამდენიმე საათში ომოს აღმოსავლეთ სანაპიროზე, ლეილის ბანაკის ტყიან გარემოში მოვხვდით. ეს გახლდათ გარეული ლეღვების ჩრდილში მოქცეული ბრეზენტისკარვებიანი კომპლექსი, რომელიც ადგილობრივი კარას ხალხისა და სამოგზაურო აღჭურვილობის ფირმა, Wild Expeditions-ის თანამშრომლობის შედეგად შეიქმნა. ბანაკი ერთდროულად არის იმ სტრატეგიის ნაწილი, რომელიც კაშხალით გამოწვეული ზიანის შემსუბუქებას ემსახურება და ტურიზმის ისეთი მოდელის განვითარების მცდელობა, რომელიც მასპინძელ კომუნებს ეკონომიკურ მოგებას მოუტანს.

პროექტი უზრუნველყოფს შემოსავალს და დასაქმებას კარას ტომის ხალხისთვის. სახსრები მიმართულია მზის ენერგიით მომუშავე საირიგაციო სისტემების ასაშენებლად, რაც, კაშხალებით მიყენებული ზიანის მიუხედავად, შესაძლებლობას მისცემს ადგილობრივ მოსახლეობას, განაახლონ მდინარის ნაპირებზე სორგოს, ხილის, ბოსტნეულისა და მწვანილის მოყვანა, შემდეგ კი მოსავალი ბანაკის სამზარეულოს მიჰყიდონ.

ბანაკიდან მოგზაურობა ნავითაა შესაძლებელი, რაც შორეულ კომუნებს დაუპატიჟებელ სტუმრებს არიდებს. ერთ-ერთ დილას მდინარეს ჩავუყევით დელტის არხებისკენ. ნაპირების გასწვრივ ტყეებში კოლობუსები კინკლაობდნენ. ბავშვები მზეს მიფიცხებულ ნიანგებთან სახიფათოდ ახლოს წუწაობდნენ. თინეიჯერი ბიჭები ხეებიდან იჭვრიტებოდნენ.

დაახლოებით 50 წლის წინ, ლეილის ბანაკიდან არც ისე შორს, Homo sapiens-ის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული ნაშთები აღმოაჩინეს. ათასწლეულების განმავლობაში ამ არემარეში ხშირმა ვულკანურმა ამოფრქვევებმა ნანგრევებისა და ნიადაგის შრეები შექმნა. მათი დახმარებით მეცნიერებმა დაადგინეს ყოველ შრეში შემონახული ჰომინიდების და სხვა ცხოველების განამარხებული ნაშთების ასაკი. თითქმის 200 000 წლით დათარიღებულმა აღმოჩენებმა გვამცნეს, რომ ომოს ხეობა ერთ-ერთი პირველი ადგილია, სადაც ადამიანთა წინაპრები სახლობდნენ.

ეს ლანდშაფტი ახლა შეცვლილი, თუმცა მუდამ მასაზრდოებელი, ცოდნის მომცემი და დიდი მეხსიერების მქონეა.

სტენლი სტიუარტის ჯილდოს მფლობელი წიგნები იკვლევს მრავალ საკითხს ნილოსის სათავეებისა და მონღოლეთის სტეპების ჩათვლით. იგი დროს რომსა (იტალია) და დორსეტს (ინგლისი) შორის ყოფს.