ყინულზე მივსრიალებ და აპრილის ცივ ჰაერს ვისუნთქავ გრენლანდიის არქტიკულ ზონაში; აკომპანემენტად კი მარხილის ძაღლების რიტმული ქშენა ჩამესმის. მარხილის უკანა ნაწილთან ვიმუხლები და ფოტოებს ვუღებ გრენლანდიელ ინუიტ მონადირე კუმანააპიკ „კუმა“ კვისტსა და მისი ძაღლების გუნდს (ეს მე ვარ კამერით ხელში, ზემოთ).

National Geographic-ის კვინტესენციური მისიის ფარგლებში ძაღლებშებმული მარხილით უნდა გავიარო ზღვის ყინულის 50-მდე კილომეტრი და ვიპოვო ზღვის ცალრქა: ნარვალი.

კვირების განმავლობაში ჩვენ გავდიოდით ინგლფილდის ფიორდს ზღვის ყინულზე და ვეძებდით იმ გამყოფ ხაზს, სადაც ყინული და წყალი ერთმანეთს ესაზღვრება. 5 კვირის შემდეგ, როდესაც ბოლოს და ბოლოს მივადექით ყინულისგან თავისუფალი წყლის პატარა მონაკვეთს, მის ნაპირთან კუმამ მძიმე ჯოხით შეამოწმა ყინულის საფარი. ზედაპირი რბილია, თუმცა მის ქვეშ მყარი ყინულია – ჩვენი სიცოცხლე ამ ყინულის სიმყარეზეა დამოკიდებული.

გადავწყვიტე, რომ ყინულოვან წყალში პირველი მე შევსულიყავი მარხილებზე გამობმული ერთ-ერთი კაიაკით. კუმა და ერთი სხვა მონადირე, ილანუაკ კაერნაკი, შეფიქრიანდნენ და ნერვიულად გადახედეს ერთმანეთს, მაგრამ მაინც გამიშვეს და დაძაბულები მაკვირდებოდნენ. ჩემი კაიაკი სარკისებრ წყალზე ტყვიასავით გავარდა, სანამ ოსტატური ბრუნით არ შევაჩერე ნიჩბის გამოყენებით. ამ მანევრზე მონადირეებს სახე გაუნათდათ. წლების წინ, სანამ ფოტოგრაფი გავხდებოდი, ჩემივე დამზადებული ტრადიციული კაიაკებით დავცურავდი. მათ ეს იცოდნენ, მაგრამ ახლა უკვე დაინახეს.           

შემდეგ ინუიტმა მონადირეებმა თავიანთი კაიაკებიც ჩაუშვეს წყალში და ჩვენ დავიწყეთ ნარვალების (იგივე მარტოკბილა) ძიება; მთელი შუადღე მათ კვალს დავეძებდით წყლის კიდეებზე, თუმცა სრულიად უშედეგოდ. ფიორდის თხელი, წყალწყალა ყინული მაინც საკმაოდ შორს იჭრებოდა ზღვაში და ხელს უშლიდა ნარვალებს, რომ წყლის ზედაპირზე ამოსულიყვნენ ჰაერის ჩასასუნთქად. აქ ისინი ვერ შემოცურავდნენ პალტუსის მოსახელთებლად ან შთამომავლობის მოსავლენად.

უკვე ივნისის შუა რიცხვებია და აქ მეტი დროით ვეღარ გავჩერდები. თხელი ყინული კვლავ ადგილზე რჩება და ნარვალები ვერ აღწევენ გასამრავლებელ ზონებამდე – მათი მოგზაურობა ჩვეულზე 2 თვით გვიანდება. ჩემი თვითმფრინავი სიმაღლეს იღებს ზღვის ყინულის თავზე, გრძელი გზა გველის სამხრეთში დასაბრუნებლად; ქვემოთ ჩახედვისას მოჩანს ძაღლების გუნდები, რომლებიც მარხილებს მიაქროლებენ სოფელში – დროში გამობრძმედილი სანახაობა კლიმატის უმოწყალო ცვლილების ფონზე.

ჩრდილოეთ გრენლანდია, მკვიდრი ინუიტების მიწა, ერთ-ერთი იმ რამდენიმე ადგილთაგანია დედამიწაზე, სადაც ტრანსპორტის ყველაზე საიმედო ფორმა ძაღლებშებმული მარხილია წლის უდიდესი პერიოდის განმავლობაში. ადამიანთა უმეტესობისთვის ეს შეიძლება უცნაური იყოს. სხვა რომ არაფერი ვთქვათ, მარხილით გადაადგილებას საკმაო დრო სჭირდება და თქვენ დიდხანს გიწევთ სუსხთან ბრძოლა. ძაღლებს სჭირდებათ კვება და ზრუნვა, მარხილის მესაჭეებს კი – წვრთნა და კარგი ფიზიკური მომზადება.

მიუხედავად ამ ყველაფრისა, ქალაქი კაანააკი იმ ადგილად რჩება, სადაც ძაღლებშებმული მარხილით მიმოსვლა მგზავრობის მიღებული ფორმაა. მარხილი ნელია, წყნარი და მის მართვას მუდმივი დაკვირვება სჭირდება ზღვის ყინულზე. თოვლმავლისგან განსხვავებით, ის არ ფუჭდება და როდესაც რთულ სიტუაციაში ჩავარდებით და თვითგადარჩენისთვის ბრძოლა მოგიწევთ, რაც აქ ხშირად ხდება, კარგია გახსოვდეთ: თოვლმავალს ვერ შეჭამთ.

როგორც ნანაიური (აღმოსავლეთ აზიის მკვიდრი ხალხი) და ჩინური წარმომავლობის ფოტოგრაფმა, რომელიც იმიგრანტმა მშობლებმა გაზარდეს აშშ-ში, ვიცი, თუ რაოდენ რთულია განსხვავებულ კულტურათა მსოფლმხედველობის შეცნობა, მაგრამ მე მჯერა, რომ ეს არსებითი საკითხია. ჩემი მისიაა იმის გაგება, თუ როგორ ახერხებენ წარმოუდგენლად მრავალფეროვანი მკვიდრი ხალხები მიწის ასე ოსტატურად მართვას – მაშინ, როდესაც თანამედროვე გლობალიზებულმა სამყარომ ამ მხრივ მარცხი განიცადა.

ჩვენი გარემოს დარღვევას მძიმე შედეგები მოჰყვება და ეს ყველამ ვიცით. ისეთი საკითხები, როგორებიც კლიმატის ცვლილება და ჰაბიტატების განადგურებაა, ავის მომასწავებელია, თუმცა ჩემი მეგობრები ოპტიმისტად მიცნობენ და ამ პოზიტიურ განწყობას მიქმნის პრობლემების მოგვარების ის გზები, რომლებიც უკვე პრაქტიკაშიც გამოიყენება.

მსოფლიოში არსებული ხმელეთის ბიომრავალფეროვნების 80% გვხვდება მკვიდრი ხალხების მიერ მართულ ტერიტორიებზე – ეს ადამიანები კი გლობალური მოსახლეობის მხოლოდ 5%-ს შეადგენენ. აღნიშნული მიწების უდიდეს ნაწილზე ხალხი საარსებო წყაროს იღებს ბუნებიდან.

აი, აქედან მოდის ჩემი იმედებიც. მკვიდრი თემები გასაოცრად დახელოვნებულნი არიან თავიანთი მიწების მართვაში და ეს არ ხდება იმ მიზეზით, რომ მათ სხვებზე მეტი ცოდნა შეიძინეს. მკვიდრი ხალხები აცნობიერებენ ადამიანურ მანკიერებებს – ეგოიზმსა და სიხარბეს, თუმცა ამ კულტურებმა განავითარეს ყველა ტიპის სოციალური სტრუქტურა, რომელთაც შესაძლოა ტექნოლოგიებიც კი ვუწოდოთ ჩვენს დესტრუქციულ იმპულსებთან საბრძოლველად.

მკვიდრი ხალხები არ ფლობენ რაღაც ჯადოსნურ ძალებს, მაგრამ მათ გამოარჩევთ გასაოცარი მრავალფეროვნება. ყველა ეს ათასობით კულტურა წარმოადგენს ინდივიდუალური გამოცდილების ნაკრებს იმისა, თუ როგორ მართავს ადამიანი საკუთარ თავსა და გარემოს; და როდესაც კომპლექსური პრობლემის წინაშე დგებით, მათი მოგვარების სხვადასხვა გზა გჭირდებათ. მკვიდრი ხალხები ათასობით წლის განმავლობაში ხვეწდნენ პრობლემებთან გამკლავების თავიანთ მეთოდებს. ისინი გვაწვდიან არა მხოლოდ მრავალფეროვან მოდელებს, არამედ, ძირითადად, ეფექტურ სტრატეგიას. რთულია გადარჩეთ, თუ იმ მიწას გამოფიტავთ, რომელიც სიცოცხლეს გჩუქნით.

გასულ საუკუნეებში მკვიდრი ხალხი დამოუკიდებლად მართავდა თავიანთ მიწას. დღეს მათ მიწებზე გამოჩნდა ბევრად უფრო დიდი მასშტაბის საფრთხეები: სამთო მრეწველობა, ნავთობის მოპოვება და განაშენიანება სწრაფად ყლაპავს ადგილობრივ თემთა შეულახავ მიწებს – ამაზონიიდან არქტიკამდე. იმედს ვიტოვებ, რომ ამბების თხრობით ინდუსტრიული მსოფლიო ისწავლის მკვიდრი ხალხის მოდელებს და მათ მხარს დაუჭერს მოგვარების გზების შემუშავებაში.

მიუხედავად ასეთი თავბრუდამხვევი ფიქრებისა, მახსენდება გაზაფხულის ის შუადღე, როდესაც მარხილით მივსრიალებდით ყინულზე და გონება სიმშვიდეს მოეცვა. გზად ჩვენი გრენლანდიური გუნდი შეჩერდა, რომ მოენადირებინა სელაპი, გლემურძით გამოეკვება ძაღლები და ცეცხლზე ნეკნები მოემზადებინა სადილისთვის. იმ დღეს ჩვენ 50 კილომეტრი გავიარეთ სელაპის „საწვავით“. ეს, ჩემო მეგობრებო, გახლავთ რეცეპტი არა მხოლოდ დიდებული ფოტოს გადასაღებად, არამედ ბედნიერი ცხოვრებისთვის.

გამორჩეული მთხრობლის ჯილდოს მფლობელი
National Geographic Society წარმოგიდგენთ ელაიზა სკიდმორის ყოველწლიურ პრესტიჟულ ჯილდოს. ამ ჯილდოს სახელი ეწოდა იმ ფოტოგრაფის პატივსაცემად, რომელიც აღნიშნული საზოგადოების საბჭოს წევრად არჩეული პირველი ქალი გახდა 1892 წელს. ამ წლის ჯილდო გადაეცემა კილი იუიანს, რომელმაც ფოტოგრაფიული თხრობით გააშუქა მკვიდრი ხალხისა და მათი მშობლიური მიწის ურთიერთკავშირი.