ველური ბუნება
წელიწადი ფოტოებში
-
-
-
-
ბმული კოპირებულია
ჩვენი სამყაროსა და ჩვენი ეპოქის აღსაბეჭდად ფოტოგრაფები მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში მივავლინეთ. ამ სპეციალურ გამოცემაში მათ საუკეთესო კადრებსა და მათივე მოთხრობილ საინტერესო ამბებს გთავაზობთ.
კანარის კუნძულები, ესპანეთი ალმოდებული კუნძული წყვდიადში 2021 წლის სექტემბერში კუნძულ ლა-პალმაზე, კუმბრე-ვიეხას ქედზე, ნაპრალები გაიხსნა და უკანასკნელი 500 წლის ისტორიაში ყველაზე გამანადგურებელი ვულკანური ამოფრქვევა დაიწყო. კარსტენ პიტერი მალევე ჩავიდა ამ მოვლენის გასაშუქებლად – ეს ჩვენი ჟურნალისთვის მისი გადაღებული მეათე ვულკანია. მომდევნო სამი თვის განმავლობაში ლავის შხეფები არ შეწყვეტილა და შადრევანივით ამონთხეული ლავის სვეტების სიმაღლე 600 მეტრამდეც აღწევდა. მილიონობით კუბური მეტრის მოცულობის ლავა დაიძრა ვულკანიდან და მიწასთან გაასწორა გზად შემხვედრი 2800-ზე მეტი შენობა, 350 ჰექტარი სამეურნეო მიწა და 70 კმ სიგრძის გზა. ლა-პალმას 86 000-მდე მცხოვრებს მრავალწლიანი სარეაბილიტაციო სამუშაოები ელის წინ.
ლაინის კუნძულები, კირიბატი სიცოცხლისუნარიანობა წყალქვეშ წყნარი ოკეანის შუაგულში მდებარე კუნძულ ვოსტოკისა და დანარჩენი სამხრეთ ლაინის კუნძულების გარშემო წვრილი თევზის სიუხვე უმაღლესი მტაცებლების პოპულაციას ასაზრდოებს. Montipora-ს გვარის მარჯნების თავზე, წვრილ თევზებს შორის, დაცურავს რიფის რუხი ზვიგენი. National Geographic-ის რეზიდენტი მკვლევარი ენრიკ სალა თავისი პროექტის – Pristine Seas – ფარგლებში აქ 2009 წელსაც იყო. მაშინ მან პირველად აღწერა ამ კუნძულების წყალქვეშა სიცოცხლე და მის დასაცავად რეკომენდაციებიც შეიმუშავა. ახლა კუნძულების გარშემო დაცული საზღვაო ნაკრძალია, რამაც, სავარაუდოდ, განაპირობა 2015-16 წლების ელ-ნინიოს გამო გამთბარ წყალში მასობრივად დაღუპული მარჯნების აღდგენა. ამ უკანასკნელი ვიზიტის დროს სალამ აღბეჭდა აღდგენილი რიფი, რომელმაც ძველებური სიდიადე დაიბრუნა.
იჩეტაკნი-სპრიგსის სახელმწიფო პარკი, ფლორიდა ლამანტინები საფრთხეში ლამანტინი ზღვის ბალახს ღეჭავს ფლორიდის მდინარე იჩეტაკნიში, რომლის გამჭვირვალე, თბილი წყლები შეიძლება ზამთრის თავშესაფარი იყოს წყლის ძუძუმწოვრებისთვის. ლამანტინები ვერ იტანენ 20 გრადუსზე ცივ წყალს. წყლის ხარისხის დაქვეითებამ დაბინძურების, დანალექების და ციანობაქტერიების გამრავლების გამო ცენტრალური ფლორიდის ატლანტის ოკეანის სანაპიროზე გაანადგურა ზღვის ბალახი, ლამანტინების ერთ-ერთი ძირითადი საკვები. შედეგად, გასულ წელს რეკორდული რაოდენობის, 1101 ლამანტინი დაიღუპა, ძირითადად შიმშილით. 2021-22 წლის ზამთარში შტატისა და ფედერალურმა ოფიციალურმა პირებმა, რომლებიც ველურ ბუნებაზე ზრუნავენ, დამატებითი კვების საპილოტე პროგრამა განახორციელეს ინდიან-რივერის ლაგუნაში, რათა შეძლებისდაგვარად მეტი ლამანტინი გადაერჩინათ, სანამ ისინი გაზაფხულზე უფრო თბილი ადგილებისკენ დაიწყებდნენ გადაადგილებას საკვებისათვის. მიმდინარე წლის სექტემბრის შუაში 694 ლამანტინი დაიღუპა.
ბეარს-იერსის ეროვნული ძეგლი, იუტა მთელი ცის პანორამა 36 საათზე მეტი ხნის განმავლობაში ბეარს-იერსის ამ გამოსახულების შესაქმნელად სტივენ უილქსმა 2092 ფოტო გადაიღო 36 საათში და მათგან 44 გააერთიანა, რათა ეჩვენებინა მზის ამოსვლა, სავსე მთვარე და ოთხი პლანეტის იშვიათი განლაგება. „აღფრთოვანებისა და სილამაზის მიღმა, ყოველ ნაბიჯზე ხელშესახებად იგრძნობა ისტორია“, – ამბობს იგი. სამხრეთ-აღმოსავლეთ იუტის ეს სანახაობრივი ლანდშაფტი ასახავს იმ რისკებს, რომლებიც ქვეყნის ზოგიერთი უნიკალური და შეუცვლელი ადგილისთვის არის დამახასიათებელი. ერთმა პრეზიდენტმა ის შეინარჩუნა მკვიდრი ამერიკელების მოწოდებით, რომლებიც მას წმინდად თვლიან, მეორე ცდილობდა მის გახსნას სამთო მოპოვებისთვის. ეროვნული ძეგლი მდიდარია არქეოლოგიური ძეგლებით და მათ შორისაა ციტადელი – უძველესი საცხოვრებელი კლდეზე, რომელიც პოპულარულია მოლაშქრეებს შორის.
ლოპეს ეროვნული პარკი, გაბონი დიდი მჭამელი, მცირე მენიუ სპილო Detarium macrocarpum-ის ხის ნაყოფს იღებს გაბონის ლოპეს ეროვნული პარკის ტყეში. კვლევა გვიჩვენებს, რომ პარკში ხის ნაყოფის რაოდენობის შემცირება ათწლეულების განმავლობაში, რაც სავარაუდოდ ტემპერატურის მატებით და ნალექის მკვეთრი შემცირებით არის გამოწვეული, ტყის სპილოების შიმშილობის მიზეზი შეიძლება იყოს ცენტრალური აფრიკის მათ ერთ-ერთ უკანასკნელ საყრდენ პუნქტში. ტყის სპილოები კარგად ფანტავენ მცენარის თესლს ასეთ ეკოსისტემებში, რადგან ისინი ფართოდ არიან გავრცელებულნი და მათი ექსკრემენტი შეიცავს საკვებ ნივთიერებებს, რაც ხელს უწყობს თესლის წარმატებით გაღვივებას. აფრიკული ტყის სპილოები ამჟამად კრიტიკული საფრთხის წინაშე იმყოფებიან ბრაკონიერობისა და ჰაბიტატის დაკარგვის გამო. მათი რიცხოვნობა 31 წლის განმავლობაში 86%-ზე მეტით შემცირდა. სპილოების პოპულაციების შემცირებამ, თავის მხრივ, შეიძლება კიდევ უფრო შეუწყოს ხელი ხეების რაოდენობის შემცირებას.
ლურჯი კვიპაროსის ტბა, ფლორიდა ჯადოსნური მისია ცაში რაკეტა SpaceX Falcon 9, რომელიც 19 ივნისის დილას კანავერალის კონცხიდან გაუშვეს, ჭაობის კვიპაროსების თავზე მიფრინავს. ეს იყო მეორე შემთხვევა ერთ წელზე ნაკლებ დროში, როდესაც SpaceX-ის რაკეტა ფოტოგრაფ მაკ სტოუნის კადრში გამოჩნდა მიუდგომელ ჭაობში ღამით ფოტოების გადაღების დროს. სტოუნი ამბობს, რომ გაშვებათა სიხშირის მატება ზედმეტი ზარ-ზეიმის გარეშე „იმაზე მიგვითითებს, რომ ახალ ეპოქაში შევედით, სადაც კოსმოსური მისიები ჩვეულებრივი ამბავი გახდა“.
მასაი-მარას ეროვნული ნაკრძალი, კენია აფთრების ხროვაში მდედრები ბატონობენ ინფრაწითელი კამერის მეშვეობით ღამით გადაღებული ხალებიანი აფთარი, რომელსაც მეცნიერებმა პალაცო შეარქვეს, მორჩილად ხითხითებს და ყურები უკან აქვს გადაწეული, როდესაც მულენ-რუჟი, იმდროინდელი კლანის დომინანტი მდედრი, თავზე ადგას. მათ შორის პალაცოს ნაშიერი იცქირება. სოციალური ძუძუმწოვრების უმეტესობისგან განსხვავებით, ხალებიან აფთრებში მდედრები დომინირებენ, იერარქიას მდედრ მოკავშირეებთან ურთიერთობით ინარჩუნებენ. ეს აფრიკული მტაცებლები, აფთრების ოჯახის ყველაზე დიდი წარმომადგენლები, 86 კილოგრამამდე იწონიან. მდედრი საშუალოდ 10%-ით უფრო მძიმეა მამრზე. ხროვა, რომელთაგან ზოგიერთი ასზე მეტ ცხოველს ითვლის, კომპლექსურ საზოგადოებას ქმნის.
კარაკასი, ვენესუელა ნათელი წერტილები ქალაქის ცაზე ლურჯ-ყვითელი მაკაოები კარაკასის სახურავებზე წამომსხდარან და ადგილობრივი მოსახლეობისგან საკვების მიღებას ელოდებიან. სამხრეთი ამერიკის ტროპიკული ტყეებისა და სავანების მკვიდრი მაკაოები ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ვენესუელის დედაქალაქში მოშინაურებული ცხოველებით ვაჭრობის გამო მომრავლდნენ. „მთელი თაობები გაიზარდნენ სახლში დიდი თუ პატარა თუთიყუშით ან მაკაოთი,“ – ამბობს ბიოლოგი მარია გონსალეს-ასუახე, სიმონ ბოლივარის უნივერსიტეტის პროფესორი. „ზოგი გაიქცა, ზოგი გაუშვეს“. სამმილიონიან ქალაქში მაკაოს ოთხი სახეობა ცხოვრობს, თუმცა ლურჯ-ყვითელი მაკაოები დომინირებენ. სანამ 2017 და 2019 წლის ხმაურიანი ანტისახელმწიფოებრივი საპროტესტო აქციები ფრინველებს გარეუბნებში გააქცევდა, ქალაქში დაახლოებით 400 მაკაო სახლობდა. გონსალესი ფიქრობს, რომ ისინი პანდემიის შემდეგ კვლავ მომრავლდნენ: „დაბრუნდნენ, რათა დაცარიელებული სივრცეები შეავსონ“.
ამბოსელის ეროვნული პარკი, კენია ასაკი მხოლოდ რიცხვია? ვკითხოთ ბაბუინებს სამხრეთ კენიის ამბოსელის ეკოსისტემაში მკვლევრები ფრთხილად უღებენ სინჯებს და ზომავენ ტრანკვილიზებულ ბაბუინს, სახელად ოლდუვაის, სანამ მას ველურ ბუნებაში უვნებლად დააბრუნებენ. 1971 წლიდან მეცნიერები ამბოსელის ბაბუინებს აკვირდებიან იმის გასაგებად, თუ როგორ შედიან ისინი ხანში და რა გავლენა აქვს სოციალურ ქცევებს მათ გადარჩენაზე. კვლევის შედეგები შეიძლება ადამიანის ბიოლოგიის უკეთ გაგებაშიც დაგვეხმაროს. ბოლოდროინდელი კვლევების მიხედვით, ბაბუინების ბიოლოგიური ასაკი, რომელსაც დნმ-ის ქიმიური დეგრადაციით ადგენენ, მათი კალენდრული ასაკისგან განსხვავდება. მამრი ბაბუინები, რომლებიც სოციალური იერარქიის სათავეში ხვდებიან, ყველაზე მალე იხოცებიან.
დალასი, ტეხასი, აშშ სანადირო ტროფეების მეფე „დალასის საფარის კლუბის“ შეკრებაზე აფრიკული ლომის ფიტული ურიკით გადააქვთ. აშშ-ის მონადირეები სამხრეთ აფრიკის ლომის მოშენების მულტიმილიონდოლარიანი ინდუსტრიის მთავარი მომხმარებლები იყვნენ. სამხრეთ აფრიკა ზრდასრულ ცხოველებს სატროფეო ნადირობებისთვის ამრავლებს, ბოკვრებს სანადირო ტროფეების მეფე ტურისტული სანახაობისთვის, ლომის ძვლებს კი – ტრადიციული ჩინური და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიური მედიცინისთვის. სამხრეთ აფრიკის სავარაუდოდ 10 000 დატყვევებული ლომის დიდი ნაწილი ბინძურ, გადავსებულ სივრცეებში ატარებს ცხოვრებას და ცუდად იკვებება. 2021 წელს მთავრობამ ინდუსტრიის დასრულების სურვილი გამოთქვა და განაცხადა, რომ მსგავსი ვაჭრობა ამ სახეობის გადარჩენას ხელს არ უწყობს. ლომმა უკანასკნელ 120 წელიწადში უკვე დაკარგა ისტორიული აფრიკული არეალის 90%. მთავრობის განცხადების შემდეგ მიზნის მისაღწევად ნაბიჯები თითქმის არ გადადგმულა.
მერადალირის ხეობა, ისლანდია ცეცხლოვანი ლანდშაფტის გამოღვიძება რეიკიანესის ნახევარკუნძულის 800 წლის მანძილზე მიძინებული ვულკანი უკანასკნელ წელიწადნახევარში ორჯერ ამოიფრქვა. მერადალირის დაუსახლებელ ხეობაში გავარვარებული სილიკატური მდინარის ალისფერი ნაკადები ბოლოს 3 აგვისტოს ამოინთხა. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ეს ახალი ვულკანური აქტივობა ათწლეულობით გაგრძელდება. რეიკიავიკიდან სულ რაღაც 1 საათის სავალზე მდებარე ამ სანახაობამ ათასობით ცნობისმოყვარე მნახველი მიიზიდა. ფოტოგრაფ კრის ბურკარდის თქმით, ახალი ამოფრქვევები „ზუსტად არასოდეს იცი, როგორ განვითარდება. ცოტა შემაშფოთებელი სიტუაციაა“.
ემასის ეროვნული პარკი, ბრაზილია ტყის მებაღე ბრაზილიაში, ემასის ეროვნულ პარკში, სავსე მთვარეობისას ნისლიანი დილა თენდება და ველის ტაპირი, რომელსაც პარკის პერსონალი პრესიოსას („ძვირფასის“) სახელით იცნობს, დინჯად მიუყვება გზას. ფოტოგრაფი ქეითი ორლინსკი ამ მოულოდნელ შეხვედრას იხსენებს და აღნიშნავს, რომ სავსე მთვარის პერიოდში ცხოველები ზოგჯერ უჩვეულოდ იქცევიან. „პრესიოსას ამ ადგილას გავლა ნამდვილად არ სჩვევია“, – ამბობს იგი. მოკლეხორთუმიანი ტაპირი არსებობის 50 მილიონ წელს ითვლის და ძუძუმწოვართა იმ სულ რამდენიმე გვარს განეკუთვნება, რომლებიც უკანასკნელი გამყინვარებით გამოწვეულ მეგაფაუნის გადაშენებას გადაურჩა. ხილს ხარბად ეტანება და, შესაბამისად, მრავალი მცენარის თესლის გავრცელებას უწყობს ხელს. საერთოდაც, გადაადგილება და დეფეკაცია დეგრადირებულ ტყეებში უფრო სჩვევია, ვიდრე ხელუხლებელ ნაწილებში და ამრიგად ლანდშაფტის ფლორით აღდგენაში მას მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის. სამწუხაროდ, ტყეების გაჩეხის, სოფლის მეურნეობის განვითარების, ნადირობისა და საგზაო შემთხვევების შედეგად ტაპირების პოპულაცია მცირდება. ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირის თანახმად, ტაპირის ყველა სახეობა ან მოწყვლადია, ან საფრთხეში მყოფი.
მინერია, შრი-ლანკა მოძმე საკვების მომპოვებლები შრი-ლანკის ცენტრალურ ნაწილში, მინერიის მახლობლად, ნაგავსაყრელზე ველური აზიური სპილოები მსხვილფეხა საქონელთან ირევიან. ამ კუნძულოვან სახელმწიფოში ადამიანებთან მჭიდრო კონტაქტში მყოფი დაახლოებით 6000 სქელკანიანი ცხოველი ბინადრობს. დაბლობის ტყის ჰაბიტატის დაკარგვის შემდეგ სპილოებმა ადამიანებით დასახლებულ ტერიტორიებს მიაღწიეს, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო მიწებს. ისინი უნივერსალები არიან – მინიმუმ ასი სხვადასხვა მცენარით იკვებებიან. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ შრი-ლანკის სპილოები დალხენილად ცხოვრობენ – ისინი, სავარაუდოდ, თავის გატანას ცდილობენ. მეცნიერები სპილოების ჯანმრთელობისთვის საზიანო სტრესის ჰორმონის – კორტიზოლის დონეს აკვირდებიან.
ნევადო აუსანგატე, პერუ ყინული, რომელიც ამაზონიას კვებავს ნევადო-აუსანგატეს თოვლიანი მწვერვალი, რომელიც სამხრეთ პერუს ანდების ყველაზე მაღალი მთაა, სამხრეთ-აღმოსავლეთის ღამის ცის ფონზე, ღრუბლებით მორთული ჩანჩქერის თავზე მოჩანს. ნევადო-აუსანგატეს მყინვარის დნობა მახლობელი ეკოსისტემებისა და მოსახლებისთვის მტკნარი წყლის ძირითადი წყაროა და ტალღის ეფექტი აქვს მდინარე ამაზონის უზარმაზარი აუზის მასშტაბით. აგვისტოში National Geographic-მა და Rolex Perpetual Planet Amazon Expedition-მა პერუელ პარტნიორებთან ერთად მთაზე, 6349 მეტრის სიმაღლეზე, მეტეოროლოგიური სადგური დაამონტაჟეს, რომელიც ტროპიკულ ანდებში ყველაზე მაღლაა განლაგებული. სადგურის მშენებლობა მხოლოდ მცირე ნაწილია იმ სამუშაოებიდან, რომლებიც უნდა ჩატარდეს მდინარის აუზის დოკუმენტირებისთვის. ფოტოგრაფმა თომას პეშაკმა ეს ფოტო ივნისში გადაიღო და იგი ამაზონის მრავალფეროვანი, წყლოვანი ეკოსისტემის 2024 წლამდე, 396 დღის განმავლობაში შესწავლას გეგმავს.
ლიბერთი, ნიუ-იორკი კოიოტების ფასი მონადირეებს მოკლული კოიოტები ასაწონად ნიუ-იორკში, White Sulphur Springs-ის სახანძრო დეპარტამენტის ავტოსადგომზე მოჰყავთ. სალივანის ოლქის სპორტსმენთა კლუბები ყოველწლიურად აფინანსებენ კოიოტებზე ნადირობის სამდღიან შეჯიბრს და ყველაზე დიდი წონის მქონე ცხოველის მომნადირებელს 2000 დოლარს სთავაზობენ. მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-ში კოიოტზე ყველაზე ხშირად ნადირობენ, ისინი 50 არსებული შტატიდან 49-ში ბინადრობენ. ყოველწლიურად მინიმუმ ნახევარ მილიონ კოიოტს ბეწვით ვაჭრობისთვის, მტაცებლების კონტროლისა და სპორტისთვის კლავენ, მაგრამ მათზე რაოდენობის შემცირების მიზნით ნადირობა შედეგს არ იძლევა. კოიოტების განადგურება ქმნის ვაკუუმს, რომელსაც სხვა ტერიტორიებიდან გადმოსული კოიოტები ავსებენ. გარდა ამისა, მდედრებს, რომლებიც კარგავენ ოჯახის წევრებს, უფრო ახალგაზრდა ასაკში უჩნდებათ მეტი ლეკვი.
დისკოს ყურე, გრენლანდია ზღვებში ძიება National Geographic-ის 112-დღიანი ექსპედიციის მეხუთე კვირაში, გემზე „პოლარული მზე“, ფოტოგრაფი რენან ოზთურქი გრენლანდიის სანაპიროს ერთ ყურეს დააკვირდა. ნავი დამალობანას ეთამაშებოდა მკრთალ ლურჯ აისბერგებს, ოზთურქი კი სუნთქვაშეკრული ამზადებდა დრონის კამერას. „მოძრავი გემიდან დრონის გაშვება ყოველთვის საშიში და ამაღელვებელი საქმეა, – იხსენებს იგი, – ნამდვილად განუმეორებელი გამოცდლიბა იყო ასეთი სანახაობის გადაღება”.
კანარის კუნძულები, ესპანეთი ალმოდებული კუნძული წყვდიადში 2021 წლის სექტემბერში კუნძულ ლა-პალმაზე, კუმბრე-ვიეხას ქედზე, ნაპრალები გაიხსნა და უკანასკნელი 500 წლის ისტორიაში ყველაზე გამანადგურებელი ვულკანური ამოფრქვევა დაიწყო. კარსტენ პიტერი მალევე ჩავიდა ამ მოვლენის გასაშუქებლად – ეს ჩვენი ჟურნალისთვის მისი გადაღებული მეათე ვულკანია. მომდევნო სამი თვის განმავლობაში ლავის შხეფები არ შეწყვეტილა და შადრევანივით ამონთხეული ლავის სვეტების სიმაღლე 600 მეტრამდეც აღწევდა. მილიონობით კუბური მეტრის მოცულობის ლავა დაიძრა ვულკანიდან და მიწასთან გაასწორა გზად შემხვედრი 2800-ზე მეტი შენობა, 350 ჰექტარი სამეურნეო მიწა და 70 კმ სიგრძის გზა. ლა-პალმას 86 000-მდე მცხოვრებს მრავალწლიანი სარეაბილიტაციო სამუშაოები ელის წინ.
ლაინის კუნძულები, კირიბატი სიცოცხლისუნარიანობა წყალქვეშ წყნარი ოკეანის შუაგულში მდებარე კუნძულ ვოსტოკისა და დანარჩენი სამხრეთ ლაინის კუნძულების გარშემო წვრილი თევზის სიუხვე უმაღლესი მტაცებლების პოპულაციას ასაზრდოებს. Montipora-ს გვარის მარჯნების თავზე, წვრილ თევზებს შორის, დაცურავს რიფის რუხი ზვიგენი. National Geographic-ის რეზიდენტი მკვლევარი ენრიკ სალა თავისი პროექტის – Pristine Seas – ფარგლებში აქ 2009 წელსაც იყო. მაშინ მან პირველად აღწერა ამ კუნძულების წყალქვეშა სიცოცხლე და მის დასაცავად რეკომენდაციებიც შეიმუშავა. ახლა კუნძულების გარშემო დაცული საზღვაო ნაკრძალია, რამაც, სავარაუდოდ, განაპირობა 2015-16 წლების ელ-ნინიოს გამო გამთბარ წყალში მასობრივად დაღუპული მარჯნების აღდგენა. ამ უკანასკნელი ვიზიტის დროს სალამ აღბეჭდა აღდგენილი რიფი, რომელმაც ძველებური სიდიადე დაიბრუნა.
იჩეტაკნი-სპრიგსის სახელმწიფო პარკი, ფლორიდა ლამანტინები საფრთხეში ლამანტინი ზღვის ბალახს ღეჭავს ფლორიდის მდინარე იჩეტაკნიში, რომლის გამჭვირვალე, თბილი წყლები შეიძლება ზამთრის თავშესაფარი იყოს წყლის ძუძუმწოვრებისთვის. ლამანტინები ვერ იტანენ 20 გრადუსზე ცივ წყალს. წყლის ხარისხის დაქვეითებამ დაბინძურების, დანალექების და ციანობაქტერიების გამრავლების გამო ცენტრალური ფლორიდის ატლანტის ოკეანის სანაპიროზე გაანადგურა ზღვის ბალახი, ლამანტინების ერთ-ერთი ძირითადი საკვები. შედეგად, გასულ წელს რეკორდული რაოდენობის, 1101 ლამანტინი დაიღუპა, ძირითადად შიმშილით. 2021-22 წლის ზამთარში შტატისა და ფედერალურმა ოფიციალურმა პირებმა, რომლებიც ველურ ბუნებაზე ზრუნავენ, დამატებითი კვების საპილოტე პროგრამა განახორციელეს ინდიან-რივერის ლაგუნაში, რათა შეძლებისდაგვარად მეტი ლამანტინი გადაერჩინათ, სანამ ისინი გაზაფხულზე უფრო თბილი ადგილებისკენ დაიწყებდნენ გადაადგილებას საკვებისათვის. მიმდინარე წლის სექტემბრის შუაში 694 ლამანტინი დაიღუპა.
ბეარს-იერსის ეროვნული ძეგლი, იუტა მთელი ცის პანორამა 36 საათზე მეტი ხნის განმავლობაში ბეარს-იერსის ამ გამოსახულების შესაქმნელად სტივენ უილქსმა 2092 ფოტო გადაიღო 36 საათში და მათგან 44 გააერთიანა, რათა ეჩვენებინა მზის ამოსვლა, სავსე მთვარე და ოთხი პლანეტის იშვიათი განლაგება. „აღფრთოვანებისა და სილამაზის მიღმა, ყოველ ნაბიჯზე ხელშესახებად იგრძნობა ისტორია“, – ამბობს იგი. სამხრეთ-აღმოსავლეთ იუტის ეს სანახაობრივი ლანდშაფტი ასახავს იმ რისკებს, რომლებიც ქვეყნის ზოგიერთი უნიკალური და შეუცვლელი ადგილისთვის არის დამახასიათებელი. ერთმა პრეზიდენტმა ის შეინარჩუნა მკვიდრი ამერიკელების მოწოდებით, რომლებიც მას წმინდად თვლიან, მეორე ცდილობდა მის გახსნას სამთო მოპოვებისთვის. ეროვნული ძეგლი მდიდარია არქეოლოგიური ძეგლებით და მათ შორისაა ციტადელი – უძველესი საცხოვრებელი კლდეზე, რომელიც პოპულარულია მოლაშქრეებს შორის.
ლოპეს ეროვნული პარკი, გაბონი დიდი მჭამელი, მცირე მენიუ სპილო Detarium macrocarpum-ის ხის ნაყოფს იღებს გაბონის ლოპეს ეროვნული პარკის ტყეში. კვლევა გვიჩვენებს, რომ პარკში ხის ნაყოფის რაოდენობის შემცირება ათწლეულების განმავლობაში, რაც სავარაუდოდ ტემპერატურის მატებით და ნალექის მკვეთრი შემცირებით არის გამოწვეული, ტყის სპილოების შიმშილობის მიზეზი შეიძლება იყოს ცენტრალური აფრიკის მათ ერთ-ერთ უკანასკნელ საყრდენ პუნქტში. ტყის სპილოები კარგად ფანტავენ მცენარის თესლს ასეთ ეკოსისტემებში, რადგან ისინი ფართოდ არიან გავრცელებულნი და მათი ექსკრემენტი შეიცავს საკვებ ნივთიერებებს, რაც ხელს უწყობს თესლის წარმატებით გაღვივებას. აფრიკული ტყის სპილოები ამჟამად კრიტიკული საფრთხის წინაშე იმყოფებიან ბრაკონიერობისა და ჰაბიტატის დაკარგვის გამო. მათი რიცხოვნობა 31 წლის განმავლობაში 86%-ზე მეტით შემცირდა. სპილოების პოპულაციების შემცირებამ, თავის მხრივ, შეიძლება კიდევ უფრო შეუწყოს ხელი ხეების რაოდენობის შემცირებას.
ლურჯი კვიპაროსის ტბა, ფლორიდა ჯადოსნური მისია ცაში რაკეტა SpaceX Falcon 9, რომელიც 19 ივნისის დილას კანავერალის კონცხიდან გაუშვეს, ჭაობის კვიპაროსების თავზე მიფრინავს. ეს იყო მეორე შემთხვევა ერთ წელზე ნაკლებ დროში, როდესაც SpaceX-ის რაკეტა ფოტოგრაფ მაკ სტოუნის კადრში გამოჩნდა მიუდგომელ ჭაობში ღამით ფოტოების გადაღების დროს. სტოუნი ამბობს, რომ გაშვებათა სიხშირის მატება ზედმეტი ზარ-ზეიმის გარეშე „იმაზე მიგვითითებს, რომ ახალ ეპოქაში შევედით, სადაც კოსმოსური მისიები ჩვეულებრივი ამბავი გახდა“.
მასაი-მარას ეროვნული ნაკრძალი, კენია აფთრების ხროვაში მდედრები ბატონობენ ინფრაწითელი კამერის მეშვეობით ღამით გადაღებული ხალებიანი აფთარი, რომელსაც მეცნიერებმა პალაცო შეარქვეს, მორჩილად ხითხითებს და ყურები უკან აქვს გადაწეული, როდესაც მულენ-რუჟი, იმდროინდელი კლანის დომინანტი მდედრი, თავზე ადგას. მათ შორის პალაცოს ნაშიერი იცქირება. სოციალური ძუძუმწოვრების უმეტესობისგან განსხვავებით, ხალებიან აფთრებში მდედრები დომინირებენ, იერარქიას მდედრ მოკავშირეებთან ურთიერთობით ინარჩუნებენ. ეს აფრიკული მტაცებლები, აფთრების ოჯახის ყველაზე დიდი წარმომადგენლები, 86 კილოგრამამდე იწონიან. მდედრი საშუალოდ 10%-ით უფრო მძიმეა მამრზე. ხროვა, რომელთაგან ზოგიერთი ასზე მეტ ცხოველს ითვლის, კომპლექსურ საზოგადოებას ქმნის.
კარაკასი, ვენესუელა ნათელი წერტილები ქალაქის ცაზე ლურჯ-ყვითელი მაკაოები კარაკასის სახურავებზე წამომსხდარან და ადგილობრივი მოსახლეობისგან საკვების მიღებას ელოდებიან. სამხრეთი ამერიკის ტროპიკული ტყეებისა და სავანების მკვიდრი მაკაოები ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ვენესუელის დედაქალაქში მოშინაურებული ცხოველებით ვაჭრობის გამო მომრავლდნენ. „მთელი თაობები გაიზარდნენ სახლში დიდი თუ პატარა თუთიყუშით ან მაკაოთი,“ – ამბობს ბიოლოგი მარია გონსალეს-ასუახე, სიმონ ბოლივარის უნივერსიტეტის პროფესორი. „ზოგი გაიქცა, ზოგი გაუშვეს“. სამმილიონიან ქალაქში მაკაოს ოთხი სახეობა ცხოვრობს, თუმცა ლურჯ-ყვითელი მაკაოები დომინირებენ. სანამ 2017 და 2019 წლის ხმაურიანი ანტისახელმწიფოებრივი საპროტესტო აქციები ფრინველებს გარეუბნებში გააქცევდა, ქალაქში დაახლოებით 400 მაკაო სახლობდა. გონსალესი ფიქრობს, რომ ისინი პანდემიის შემდეგ კვლავ მომრავლდნენ: „დაბრუნდნენ, რათა დაცარიელებული სივრცეები შეავსონ“.
ამბოსელის ეროვნული პარკი, კენია ასაკი მხოლოდ რიცხვია? ვკითხოთ ბაბუინებს სამხრეთ კენიის ამბოსელის ეკოსისტემაში მკვლევრები ფრთხილად უღებენ სინჯებს და ზომავენ ტრანკვილიზებულ ბაბუინს, სახელად ოლდუვაის, სანამ მას ველურ ბუნებაში უვნებლად დააბრუნებენ. 1971 წლიდან მეცნიერები ამბოსელის ბაბუინებს აკვირდებიან იმის გასაგებად, თუ როგორ შედიან ისინი ხანში და რა გავლენა აქვს სოციალურ ქცევებს მათ გადარჩენაზე. კვლევის შედეგები შეიძლება ადამიანის ბიოლოგიის უკეთ გაგებაშიც დაგვეხმაროს. ბოლოდროინდელი კვლევების მიხედვით, ბაბუინების ბიოლოგიური ასაკი, რომელსაც დნმ-ის ქიმიური დეგრადაციით ადგენენ, მათი კალენდრული ასაკისგან განსხვავდება. მამრი ბაბუინები, რომლებიც სოციალური იერარქიის სათავეში ხვდებიან, ყველაზე მალე იხოცებიან.
დალასი, ტეხასი, აშშ სანადირო ტროფეების მეფე „დალასის საფარის კლუბის“ შეკრებაზე აფრიკული ლომის ფიტული ურიკით გადააქვთ. აშშ-ის მონადირეები სამხრეთ აფრიკის ლომის მოშენების მულტიმილიონდოლარიანი ინდუსტრიის მთავარი მომხმარებლები იყვნენ. სამხრეთ აფრიკა ზრდასრულ ცხოველებს სატროფეო ნადირობებისთვის ამრავლებს, ბოკვრებს სანადირო ტროფეების მეფე ტურისტული სანახაობისთვის, ლომის ძვლებს კი – ტრადიციული ჩინური და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიური მედიცინისთვის. სამხრეთ აფრიკის სავარაუდოდ 10 000 დატყვევებული ლომის დიდი ნაწილი ბინძურ, გადავსებულ სივრცეებში ატარებს ცხოვრებას და ცუდად იკვებება. 2021 წელს მთავრობამ ინდუსტრიის დასრულების სურვილი გამოთქვა და განაცხადა, რომ მსგავსი ვაჭრობა ამ სახეობის გადარჩენას ხელს არ უწყობს. ლომმა უკანასკნელ 120 წელიწადში უკვე დაკარგა ისტორიული აფრიკული არეალის 90%. მთავრობის განცხადების შემდეგ მიზნის მისაღწევად ნაბიჯები თითქმის არ გადადგმულა.
მერადალირის ხეობა, ისლანდია ცეცხლოვანი ლანდშაფტის გამოღვიძება რეიკიანესის ნახევარკუნძულის 800 წლის მანძილზე მიძინებული ვულკანი უკანასკნელ წელიწადნახევარში ორჯერ ამოიფრქვა. მერადალირის დაუსახლებელ ხეობაში გავარვარებული სილიკატური მდინარის ალისფერი ნაკადები ბოლოს 3 აგვისტოს ამოინთხა. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ეს ახალი ვულკანური აქტივობა ათწლეულობით გაგრძელდება. რეიკიავიკიდან სულ რაღაც 1 საათის სავალზე მდებარე ამ სანახაობამ ათასობით ცნობისმოყვარე მნახველი მიიზიდა. ფოტოგრაფ კრის ბურკარდის თქმით, ახალი ამოფრქვევები „ზუსტად არასოდეს იცი, როგორ განვითარდება. ცოტა შემაშფოთებელი სიტუაციაა“.
ემასის ეროვნული პარკი, ბრაზილია ტყის მებაღე ბრაზილიაში, ემასის ეროვნულ პარკში, სავსე მთვარეობისას ნისლიანი დილა თენდება და ველის ტაპირი, რომელსაც პარკის პერსონალი პრესიოსას („ძვირფასის“) სახელით იცნობს, დინჯად მიუყვება გზას. ფოტოგრაფი ქეითი ორლინსკი ამ მოულოდნელ შეხვედრას იხსენებს და აღნიშნავს, რომ სავსე მთვარის პერიოდში ცხოველები ზოგჯერ უჩვეულოდ იქცევიან. „პრესიოსას ამ ადგილას გავლა ნამდვილად არ სჩვევია“, – ამბობს იგი. მოკლეხორთუმიანი ტაპირი არსებობის 50 მილიონ წელს ითვლის და ძუძუმწოვართა იმ სულ რამდენიმე გვარს განეკუთვნება, რომლებიც უკანასკნელი გამყინვარებით გამოწვეულ მეგაფაუნის გადაშენებას გადაურჩა. ხილს ხარბად ეტანება და, შესაბამისად, მრავალი მცენარის თესლის გავრცელებას უწყობს ხელს. საერთოდაც, გადაადგილება და დეფეკაცია დეგრადირებულ ტყეებში უფრო სჩვევია, ვიდრე ხელუხლებელ ნაწილებში და ამრიგად ლანდშაფტის ფლორით აღდგენაში მას მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის. სამწუხაროდ, ტყეების გაჩეხის, სოფლის მეურნეობის განვითარების, ნადირობისა და საგზაო შემთხვევების შედეგად ტაპირების პოპულაცია მცირდება. ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირის თანახმად, ტაპირის ყველა სახეობა ან მოწყვლადია, ან საფრთხეში მყოფი.
მინერია, შრი-ლანკა მოძმე საკვების მომპოვებლები შრი-ლანკის ცენტრალურ ნაწილში, მინერიის მახლობლად, ნაგავსაყრელზე ველური აზიური სპილოები მსხვილფეხა საქონელთან ირევიან. ამ კუნძულოვან სახელმწიფოში ადამიანებთან მჭიდრო კონტაქტში მყოფი დაახლოებით 6000 სქელკანიანი ცხოველი ბინადრობს. დაბლობის ტყის ჰაბიტატის დაკარგვის შემდეგ სპილოებმა ადამიანებით დასახლებულ ტერიტორიებს მიაღწიეს, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო მიწებს. ისინი უნივერსალები არიან – მინიმუმ ასი სხვადასხვა მცენარით იკვებებიან. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ შრი-ლანკის სპილოები დალხენილად ცხოვრობენ – ისინი, სავარაუდოდ, თავის გატანას ცდილობენ. მეცნიერები სპილოების ჯანმრთელობისთვის საზიანო სტრესის ჰორმონის – კორტიზოლის დონეს აკვირდებიან.
ნევადო აუსანგატე, პერუ ყინული, რომელიც ამაზონიას კვებავს ნევადო-აუსანგატეს თოვლიანი მწვერვალი, რომელიც სამხრეთ პერუს ანდების ყველაზე მაღალი მთაა, სამხრეთ-აღმოსავლეთის ღამის ცის ფონზე, ღრუბლებით მორთული ჩანჩქერის თავზე მოჩანს. ნევადო-აუსანგატეს მყინვარის დნობა მახლობელი ეკოსისტემებისა და მოსახლებისთვის მტკნარი წყლის ძირითადი წყაროა და ტალღის ეფექტი აქვს მდინარე ამაზონის უზარმაზარი აუზის მასშტაბით. აგვისტოში National Geographic-მა და Rolex Perpetual Planet Amazon Expedition-მა პერუელ პარტნიორებთან ერთად მთაზე, 6349 მეტრის სიმაღლეზე, მეტეოროლოგიური სადგური დაამონტაჟეს, რომელიც ტროპიკულ ანდებში ყველაზე მაღლაა განლაგებული. სადგურის მშენებლობა მხოლოდ მცირე ნაწილია იმ სამუშაოებიდან, რომლებიც უნდა ჩატარდეს მდინარის აუზის დოკუმენტირებისთვის. ფოტოგრაფმა თომას პეშაკმა ეს ფოტო ივნისში გადაიღო და იგი ამაზონის მრავალფეროვანი, წყლოვანი ეკოსისტემის 2024 წლამდე, 396 დღის განმავლობაში შესწავლას გეგმავს.
ლიბერთი, ნიუ-იორკი კოიოტების ფასი მონადირეებს მოკლული კოიოტები ასაწონად ნიუ-იორკში, White Sulphur Springs-ის სახანძრო დეპარტამენტის ავტოსადგომზე მოჰყავთ. სალივანის ოლქის სპორტსმენთა კლუბები ყოველწლიურად აფინანსებენ კოიოტებზე ნადირობის სამდღიან შეჯიბრს და ყველაზე დიდი წონის მქონე ცხოველის მომნადირებელს 2000 დოლარს სთავაზობენ. მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-ში კოიოტზე ყველაზე ხშირად ნადირობენ, ისინი 50 არსებული შტატიდან 49-ში ბინადრობენ. ყოველწლიურად მინიმუმ ნახევარ მილიონ კოიოტს ბეწვით ვაჭრობისთვის, მტაცებლების კონტროლისა და სპორტისთვის კლავენ, მაგრამ მათზე რაოდენობის შემცირების მიზნით ნადირობა შედეგს არ იძლევა. კოიოტების განადგურება ქმნის ვაკუუმს, რომელსაც სხვა ტერიტორიებიდან გადმოსული კოიოტები ავსებენ. გარდა ამისა, მდედრებს, რომლებიც კარგავენ ოჯახის წევრებს, უფრო ახალგაზრდა ასაკში უჩნდებათ მეტი ლეკვი.
დისკოს ყურე, გრენლანდია ზღვებში ძიება National Geographic-ის 112-დღიანი ექსპედიციის მეხუთე კვირაში, გემზე „პოლარული მზე“, ფოტოგრაფი რენან ოზთურქი გრენლანდიის სანაპიროს ერთ ყურეს დააკვირდა. ნავი დამალობანას ეთამაშებოდა მკრთალ ლურჯ აისბერგებს, ოზთურქი კი სუნთქვაშეკრული ამზადებდა დრონის კამერას. „მოძრავი გემიდან დრონის გაშვება ყოველთვის საშიში და ამაღელვებელი საქმეა, – იხსენებს იგი, – ნამდვილად განუმეორებელი გამოცდლიბა იყო ასეთი სანახაობის გადაღება”.
