ტიბეტში ამოწვერილ კანგრინბოჩეს მთასთან სათავეს იღებს ოთხი მსხვილი მდინარე, რომლებიც წყლის ღვთაების კიდურებივით მიიკლაკნებიან ჰიმალაის მთათა სისტემის აღმოსავლეთ და დასავლეთ ქედებზე, სანამ ინდოეთის ზღვაში დაასრულებენ თავიანთ ოდისეას. სწორედ ეს მდინარეები ქმნიან რეგიონის კულტურას. თუ როგორ იხარჯება მათი წყალი, ამას უხსოვარი დროიდან მოსახლეობა განსაზღვრავდა; მაგრამ, მდინარეთა აუზს ავსებდა მუსონური წვიმები და მყინვართა მდნარი წყლები, ამ ორივე მოვლენას კი ბუნების ძალები განაგებდნენ ათასწლეულების განმავლობაში – თუმცა ახლა მათი ბედიც ადამიანთა ხელში აღმოჩნდა.

აღმოსავლეთ ჰიმალაებში დაბადებული მდინარეები, როგორიც ბრაჰმაპუტრაა, მეტწილად ზაფხულის მუსონური წვიმებით იკვებება; მომავალში მათი ნაკადი შეიძლება გაიზარდოს კიდეც, რადგან კლიმატის დათბობისას ნალექების ინტენსივობა იზრდება, მაგრამ მდინარე ინდი კანგრინბოჩედან დასავლეთით მიედინება და მისი მთავარი მასაზრდოებელი ჰიმალაის, ყარაყორუმისა და ჰინდუქუშის მყინვარებია. პირველ რიგში ეს მყინვარები „წყალსაცავ კოშკებს“ წარმოადგენენ: ზამთარში მოსულ თოვლს ინახავენ ყინულის ფორმით, ხოლო გაზაფხულსა და ზაფხულში მდნარ წყალს გვიბრუნებენ. პაკისტანისა და ჩრდილოეთ ინდოეთის ვაკეებზე სწორედ ინდის წყალზეა დამოკიდებული მთელ მსოფლიოში ყველაზე ფართო საირიგაციო სისტემა, მისი მკვებავი მყინვარები კი სასიცოცხლო არტერიაა დაახლოებით 270 მილიონი ადამიანისთვის.

დღეს ამ მყინვართა უმეტესობა მცირდება. საწყის პერიოდში დნობის პროცესი, პირიქით, გაზრდის კიდეც ინდის ნაკადს, მაგრამ თუ ტემპერატურა გაიზარდა სამომავლო პროგნოზის შესაბამისად და, ბუნებრივია, მყინვარებმაც დნობა განაგრძო, ინდი 2050 წლისთვის მიაღწევს თავის „პიკური მოცულობის ნაკადს“, ამ ნიშნულიდან კი ის უკვე კლებას დაიწყებს.

ინდის წყლის 60 პროცენტზე მეტი ისედაც ათვისებულია, ხოლო ამ მდინარის აუზში მცხოვრები მოსახლეობა სწრაფად იზრდება. ახლახან ჟურნალმა Nature გამოაქვეყნა მეცნიერთა საერთაშორისო გუნდის (რომელსაც National Geographic Society უჭერს მხარს) დასკვნა, რომელიც აანალიზებდა მყინვარულ „წყალსაცავ კოშკებს“ მთელი მსოფლიოს მასშტაბით. მდინარე ინდი, რომელიც სასიცოცხლო წყაროა უამრავი ადამიანისთვის, ყველაზე კრიტიკულ მდგომარეობაშია, აღინიშნებოდა კვლევაში. „რეგიონში სახეზეა წყლის ჭარბი მოხმარება და მთავრობის არაეფექტური მოქმედება. ამ ფონზე ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ინდმა ზეწოლას გაუძლოს “, ყველაზე მძიმე ვითარებაში კი პაკისტანი აღმოჩნდება.

2003-2006 წლებში ვიმოგზაურე 3200-კილომეტრიან მდინარე ინდზე – არაბეთის ზღვიდან მის სათავემდე ტიბეტში. გზად ჩემი წიგნისთვის კვლევას ვატარებდი („მდინარე ინდის იმპერიები“). ინდი რომ წნეხს განიცდიდა, ეს ისედაც მკაფიოდ ჩანდა. მის წყალს იყენებდნენ საირიგაციოდ, სამრეწველო დანიშნულებით თუ ყოველდღიური საყოფაცხოვრებო მოხმარებისთვის. დამბებისა და კაშხლების მიზეზით ინდი უკვე ზღვამდეც გაჭირვებით აღწევდა.

მე გამაოცა მდინარისადმი დამოკიდებულების შეცვლამ: უძველესი დროიდან მოყოლებული, ინდს ეთაყვანებოდნენ როგორც ღვთაებას, უძღვნიდნენ სანსკრიტზე შექმნილ წმინდა საგალობლებს, ახლა კი თითქოს მხოლოდ რესურსად აღიქვამენ.

იმ პერიოდში იშვიათად თუ ახსენებდა ვინმე გლობალური დათბობის ზეგავლენას. მხოლოდ 2010 წლიდან გამოიკვეთა პრობლემის მასშტაბი – თუმცა, კლიმატის ცვლილება გამოვლინდა ექსტრემალური წყალდიდობებით და არა – წყლის ნაკლებობით. თავსხმა წვიმები რომ გახშირდა, ეს ცალსახაა. 2010 წლის აგვისტოს ინდს თავს დაატყდა ანომალიური მუსონი, არადა, იმ პერიოდში მდინარე ისედაც უკვე შევსებული იყო ზაფხულის მდნარი ყინულის წყლით. კოკისპირულმა წვიმამ (ზოგიერთ ადგილას ერთი წლის ეკვივალენტური ნალექი სულ რამდენიმე საათში) კალაპოტიდან ამოაგდო მდინარე თავის სამხრეთის მარშრუტზე. დაიღუპა 1600-ზე მეტი ადამიანი; ზარალმა 10 მილიარდი დოლარი შეადგინა.

„ასეთი მასშტაბის დატბორვა არავის სმენია, – ამბობს სტიქიურ მოვლენათა ექსპერტი უსმან ქაზი (გაეროს განვითარების პროგრამა), – მაგრამ ეს მოვლენა კიდევ უფრო გახშირდება“, – ამატებს იგი.

ჩემს წიგნზე მუშაობიდან მოყოლებული დღემდე, ყველაზე თვალშისაცემი განსხვავებაა ის, რომ მდინარე ინდის მომავალზე მსჯელობისას კლიმატის ცვლილების საფრთხეები ყველა დისკუსიის მთავარი თემაა. ამ გამოწვევას უკიდურესად ართულებს ერთი გარემოება: მდინარე ინდსა და მის ხუთ შენაკადს იყოფენ ინდოეთი და პაკისტანი – დაპირისპირებული მეზობლები 1947 წლიდან და, ამასთან, ჩინეთი აკონტროლებს მდინარეთა სათავეებს. 2006 წელს ჩავედი ტიბეტში და ინდს სათავემდე ავუყევი. გავოგნდი, როდესაც იქ თვალიც ვერ მოვკარი ინდის წყალს: ამ უკანასკნელ პერიოდში ჩინეთს კაშხლის აგებით დაუგუბებია მდინარის ზემო წელი.

ინდოეთს, პაკისტანსა და ჩინეთს, თავიანთი უთვალავი მოსახლეობით, უამრავი მიზეზი მოეპოვებათ, რომ აღნიშნული რესურსი დაიცვან. ამასთან, სამივე ქვეყანა ფლობს ბირთვულ იარაღს. ჩვენ კლიმატის ცვლილებას ნაბიჯ-ნაბიჯ, თითქმის, შეუმჩნევლად მოძრავ პროცესად აღვიქვამთ, მაგრამ მდინარე ინდის რეგიონში მან ისეთი ტიპის კონფლიქტი შეიძლება გამოიწვიოს, რომელიც ერთ ღამეში შეცვლიდა მთელი მსოფლიოს დღის წესრიგს.

ძველად ადამიანები იმდენად ემადლიერებოდნენ მდინარეებს, რომ მათ საღვთისმეტყველო ტექსტებშიც კი მოიხსენიებდნენ.
ინდოელთა უძველეს სანსკრიტზე შექმნილ ტექსტ რიგვედაში ინდი ერთადერთი მდინარეა, რომელსაც თაყვანს სცემენ როგორც ღმერთს და როგორც ქალღმერთს, მამასა და დედას – შესაძლებელია იმიტომ, რომ, ექსპერტთა მოსაზრებით, სწორედ აქ, მდინარე ინდის ხეობაში ჩაისახა ინდუიზმის საწყისი ფორმები.

კანგრინბოჩეს ჩრდილოეთით ინდი მშვიდად ამოჩქეფს მიწისქვეშა წყაროებიდან – ოთხხელა ქალღმერთი, ჟანგბადის ჩასასუნთქად რომ გადმოღვრილა. დასავლეთით ის მიიკლაკნება მთებში, ინდოეთს თავზე „ეღვრება“ და შემდეგ სადავო საზღვარს კვეთს პაკისტანისკენ. ჰიმალაის, ყარაყორუმისა და ჰინდუქუშის კვეთაზე ინდი მკვეთრად უხვევს მარცხნივ, მიემართება სამხრეთისკენ, 1600 კილომეტრს გადის პენჯაბისა და სინდის ვაკეებზე, ბოლოს კი არაბეთის ზღვაში ჩაედინება.

მდინარე ინდის შენაკად ჰუნზას ხეობაში მყინვარ გჰულკინზე გავიარე, რომელსაც ხეხილის ბაღები და სოფლები მიუყვება ორივე მხარეს. მისი მწვერვალიდან თავბრუდამხვევი ხედი იშლებოდა.

წყლის დეფიციტი კრიზისულ დონეს აღწევს. ინდოეთის შტატ პენჯაბში პირადი ვალის მიზეზით ყოველწლიურად 1000-მდე ფერმერი მიმართავს სუიციდს.

ჩრდილოეთ პაკისტანში ადგილობრივი მცხოვრებლები მეუბნებოდნენ, რომ მყინვარები წინ მიიწევს მასის მომატებისას. ეს მართალია, მაგრამ მყინვარი შეიძლება ჩამოსრიალდეს ასევე დნობის პერიოდშიც, რადგან ვეღარაფერს ეჭიდება – ასე განმიმარტა მოგვიანებით გლაციოლოგმა გეოლოგმა ბეთან დეივისმა (ჰოლოუეის სამეფო კოლეჯი, ლონდონი).

2018 წელს მყინვარი შიშპერი უეცრად დაიძრა ჰასანაბადის დასახლებისკენ, დღეში 37 მეტრითაც კი მიიწევდა წინ. შიშპერმა გადაუარა საირიგაციო არხებს და ერთ ხიდს შეეჯახა.

მდინარე ინდის ზემო აუზში ჰოპერისა და ბარპუს მყინვარები ისე სწრაფად გალღვა, რომ უცებ სრულიად მოწყდა დასახლებებს, საირიგაციო არხები წყლისგან დაიცალა. „აქ ჩემს ბავშვობაში ამუშავებდნენ მიწას, რგავდნენ ხეებს“, – მითხრა 60 წლის ვეტერანმა სამხედრომ, ნიატ ალიმ.

მყინვარების დნობა ერთ პირდაპირ საფრთხესაც იწვევს. ზოგჯერ ეს მდნარი წყალი გუბდება კლდის ნამტვრევთა გროვისა თუ ყინულის მასის უკან, ხოლო დროთა განმავლობაში მან შეიძლება გადმოხეთქოს. 2018 წელს ამგვარი დატბორვით ჩაიძირა სოფლები ბად-სვატი და ბილჰანზი იშკუმანის ხეობაში. ამასთან, ნაშალი ქანების ჩამოზვავებამ გადაკეტა მდინარე იმიტი და 6 მეტრი სიღრმის ახალი ტბა წარმოშვა, რომელმაც წალეკა ნიატ ალის და კიდევ 41 მცხოვრების სახლი.

კლიმატის ცვლილებამ ამგვარ დატბორვათა რისკის ქვეშ დააყენა ჩრდილოეთ პაკისტანის 7 მილიონი მცხოვრები. სოფელ პასუს მიმდებარედ განლაგებული სამი მყინვარი „სამ დრაკონს განასახიერებს, – მეუბნება აშრაფ ხანი, რომელიც ვაშლის ხეებს აშენებს – ჩვენ მყინვართა ხახაში ვცხოვრობთ“. 2008 წელს ერთ-ერთი დრაკონი გადმოინთხა ზამთარში, როდესაც „ჩვეულებრივ ყველაფერი გაყინული და მყარია“. გასულ აგვისტოში კი ზაფხულის მდნარი წყლით „წაილეკა აქაურობა“.

სოფელ პასუს მცხოვრებლები და მთლიანად ჩრდილოეთ პაკისტანიც კარგად ხედავს, თუ როგორ იცვლება კლიმატი. აქ იმდენად დაცხა ზაფხულობით, რომ პირველად ყიდულობენ ვენტილატორებს, ხოლო ზამთარში ჰავა უფრო რბილი გახდა.

მე გამაკვირვეს ადამიანებმა, რომელთაც ჩრდილოეთ პაკისტანში შევხვდი. სულ ერთი-ორმა თუ იცოდა მყინვართა დნობის მიზეზი. აქედან მოშორებით, სამხრეთის დიდ ქალაქებში, მოსახლეობა თანდათან უკვე ხვდება უსამართლო რეალობას. პაკისტანი, განვითარებადი სახელმწიფო 230 მილიონი მოსახლით, 192 ქვეყნიდან მხოლოდ 144-ე საფეხურს იკავებს სათბურის აირების ემისიათა ერთ სულზე გაანგარიშებით. კლიმატის ცვლილების მინისტრ მალიკ ამინ ასლამმა ამგვარად ჩამომიყალიბა აზრი: „ჩვენ არ ვიწვევთ კლიმატის ცვლილებებს, მაგრამ უმძიმეს დარტყმებს მაინც პაკისტანი იღებს“.

1947 წელს ბრიტანეთის ინდოეთმა დამოუკიდებლობა მოიპოვა და ორ სახელმწიფოდ გაიყო. ახალჩამოყალიბებულ ინდოეთსა და პაკისტანს თანაბრად სურდა, რომ მდინარე ინდის დიდი ტერიტორიები მოექცია თავის საზღვრებში, თუმცა ვერცერთი მოპაექრე ვერ დაეუფლა ჩრდილოეთში მდებარე და დასავლეთით მიმართული ინდის გრძლად გადაჭიმულ დინებას, რომელიც ჯამუსა და ქაშმირის სამთავროში მოექცა. ქაშმირის გამყოფი საზღვარი დღემდე მწვავე დავის საგანია.

მდინარე ინდის ქვემო წელსა და მის შენაკადებზე ბრიტანელებმა ააგეს დამბები, კაშხლები, შემდეგ კი ამ სათავო ჰიდრონაგებობების წყალი საირიგაციო არხების ვრცელი ქსელისკენ მიმართეს. ამგვარად, პაკისტანის სამეურნეო დასახლებები ჰიდროარხებს დაუკავშირდა, თუმცა თავად ეს სათავო ჰიდრონაგებობები ფიროზპურში მდებარეობდა, ინდის ყველაზე მძლავრ შენაკად სატლეჯზე, რომელიც ინდოეთის საზღვრებში ექცეოდა.

ინდოეთის ხელისუფლებამ მალევე გაიაზრა, თუ რამდენად დიდ ბერკეტს ფლობდა და 1948 წელს ჰიდრონაგებობების ჭიშკრები ჩაკეტა. აღნიშნული ქმედებით პაკისტანს მკვეთრად შეუმცირდა წყლის ნაკადი. ჭიშკრები კვლავ გააღეს რამდენიმე კვირაში, თუმცა, მაჯედ ახტერმა (ლონდონის სამეფო კოლეჯის გეოგრაფი) მითხრა, რომ პაკისტანის მთავრობისათვის ინდოეთის ეს თვითნებობა „ძალმომრეობის საწყისად“ ითვლება. გასულ ოქტომბერში ინდოეთის პრემიერ-მინისტრი ნარენდრა მოდი დაემუქრა კიდევაც პაკისტანს, რომ ხელახლა გადაკეტავდა მდინარეს.

პაკისტანმა გარკვეული ტიპის გარანტიები მიიღო 1960 წელს, როდესაც მსოფლიო ბანკის ჩართულობით ორივე მხარე დათანხმდა და ხელი მოაწერა „ინდის წყლების შეთანხმებას“. ამ ხელშეკრულებით მდინარის აუზი ორად გაიყო: ინდის წყალი თავისი ორი დასავლეთ შენაკადით გადაეცა პაკისტანს, ხოლო სამი აღმოსავლეთ შენაკადი წილად ხვდა ინდოეთს.

ორივე ქვეყნის ანალიტიკოსები თანხმდებიან, რომ ჰიდროლოგიური არხებით წყალი უხვად მიეწოდებათ, თუმცა ასეთი მოცემულობით მისი ფასი ხელოვნურად იწევს ქვემოთ და, ბუნებრივია, მას უყაირათოდ იყენებენ.

საზღვრის ორივე მხარეს წყლის კრიზისია. ინდოეთის შტატ პენჯაბში პირადი ვალის გამო ყოველწლიურად 1000-მდე ფერმერი მიმართავს სუიციდს; მათ ასევე ყოველ წელს ჭების სიღრმის გაზრდა უწევთ – გრუნტის წყლების დონე სულ უფრო ქვემოთ იწევს. მიწისქვეშა წყლების ამოწურვას „მწყურვალი“ მარცვლეული კულტურის, ბრინჯის ნათესები განაპირობებს და ამ ფონზე მდინარე ინდის წყალი მაინც ისე შორს გადააქვთ, როგორიც რაჯასტანია.

რაჯასტანისა და სინდის სასაზღვრო ზოლზე მოგზაურობისას არხებით მორწყულ თარის უდაბნოში მოვხვდი. ეს წყალი 300 კილომეტრით დაშორებული წერტილიდან – მდინარე ინდზე აგებული სუკურის კაშხლიდან მოდიოდა, რომელიც ბრიტანელებმა ააგეს 1932 წელს. აქ ვნახე ქალები და ბავშვები, რომლებიც წიწაკას კრეფდნენ მინდვრებში.

მაგრამ 2019 წელს ძალიან მწირი მოსავალი აუღიათ – ამინდის ექსტრემალურ გამოვლინებებს ის ორი მესამედით შეუმცირებია, როგორც განმიმარტა სინდის წითელი წიწაკის მომყვანთა ასოციაციის პრეზიდენტმა მიან სალემმა. მაისში ტემპერატურამ 47 გრადუსს მიაღწია და სულ გაახმო ნათესები. შემდეგ „ჩემს ცხოვრებაში პირველად მოვიდა წვიმა ოქტომბერში“. მოსავლის აღება დაგვიანდა და ნაყოფიც დალპა.

სოფელ რანო-ხან-რაჰიმონში უმამულო მოიჯარე-მონახევრეებს გავესაუბრე. მათ მოჰყავდათ წიწაკა და სხვა შემოსავლიანი მცენარეული კულტურები, თუმცა აღელვებულები ლაპარაკობდნენ თავიანთ უდიდეს პრობლემაზე – წყალზე. „ზოგჯერ არხის წყალი მოდის, ზოგჯერ კი – არა“, – მითხრა 28 წლის ატამ კუმარმა.

„ეს პრობლემა სამმაგია, – გააგრძელა მან, – წყლის შეზღუდული მოწოდება არხებით, უჩვეულოდ ძლიერი მუსონური წვიმები და მოწამლული გრუნტის წყლები, რომელთა დალევაც გვიწევს“. კუმარის თქმით, ჭებს აბინძურებს სასუქებით განოყიერებული მინდვრებიდან ჩამდინარე წყლები. მან 11 წლის ბიჭს მაისური აუწია, რათა მისი იარა ეჩვენებინა. სოფლის 150 მცხოვრებიდან ოთხს ამოკვეთეს თირკმელი.

მომდევნო დილით ჩაი დავლიე მიწათმფლობელთან ერთად, შემდეგ ვესაუბრე 2400-ჰექტარიანი მანგოს ნათესების მმართველს, რომლის მოსამსახურეებიც ვარდის ბაღს რწყავდნენ შუა უდაბნოში. ორივე ეს ადამიანი უჩიოდა ახალ, უჩვეულო კლიმატს, თუმცა ლაპარაკისას „ევიანის“ ბოთლებს ხსნიდნენ სასმელად და არა – არხებიდან მომდინარე წყალს.

შემდეგ გავემართე სოფლის ჰოსპიტლისკენ. იქ შევხვდი ექიმ მუმალ ვაქარს, რომელიც აღელვებით ლაპარაკობდა პაციენტების მზარდ რაოდენობაზე თირკმლისა და ნაღველ-კენჭოვანი დაავადებებით. ისიც გაუფილტრავ და სასუქებით დაბინძურებულ სასმელ წყალს მიაწერდა დაავადებათა გავრცელებას.

მოწამლული წყალი თითქმის მთელი პაკისტანის პრობლემაა. 2017 წელს ჯოელ პოდგორსკის (ჰიდროლოგიის შვეიცარიის ფედერალური სამეცნიერო-ტექნოლოგიური ინსტიტუტი) გუნდმა გამოავლინა, რომ დარიშხანით დაბინძურებულ გრუნტის წყლებს მდინარე ინდის აუზში შეიძლება 60 მილიონამდე ადამიანი სვამდეს.

პაკისტანში აღინიშნება ასევე მოზარდთა კვების უკმარისობის ერთ-ერთი უმაღლესი მაჩვენებელი მსოფლიოში – მსგავსი სიმპტომები ვლინდება, სულ ცოტა, სამიდან ერთ ბავშვში. თავად პაკისტანის უმაღლესი მაჩვენებელი კი გვხვდება „მორწყულ რაიონებში“, სადაც სოფლის-მეურნეობისთვის პრიორიტეტული საექსპორტო მარცვლეულის მოყვანაა და არა – ხელმისაწვდომი ყუათიანი საკვებისა, – ამბობს პაკისტანელი გეოგრაფი დანიშ მუსტაფა (ლონდონის სამეფო კოლეჯი).

ყველა ეს პრობლემა უკავშირდება იმას, თუ როგორ იყენებენ წყალს მდინარე ინდის ველებზე. კაშხლები, დამბები და არხები წყალს აიაფებენ, უხვ ნაკადებადაც უშვებენ, თუმცა ამ დროს მდინარის ნაყოფიერ ლამს „ამწყვდევენ“ ჰიდრონაგებობათა რეზერვუარებში. „მწვანე რევოლუციამ“ მარცვლეულის კიდევ უფრო მწყურვალი, ჰიბრიდული ჯიშები მოიტანა, მათთან ერთად კი გამოჩნდა ქიმიური სასუქები და პესტიციდები. დატბორვით ირიგაციას კი ეს ორივე უხვად ესაჭიროება, რადგან დამდგარი წყალი იზიდავს დაავადებათა გადამტან მავნებელ მწერებს, მეორე მხრივ, წყალი ყოველ წუთს გადარეცხავს ქიმიკატებს და, შედეგად, მას სულ უფრო მეტ ქიმიურ ნივთიერებას უმატებენ. თანაც, ეს გადარეცხილი ქიმიკატები იჟონება სწორედ მიწისქვეშ და გრუნტის წყლებს წამლავს.

მრავალი ექსპერტის მსგავსად, აბასიც მომხრეა, რომ მთელი სისტემა ძირეულად გადაეწყოს. პაკისტანი და ინდოეთი ზედაპირულ წყლის ნაკადს მართავდნენ უხსოვარი დროიდან. მათი ტრადიცია მიჰყვებოდა მდინარისა და წვიმის რიტმებს, რაც სრულიად დაივიწყეს ბრიტანელთა მოსვლის პერიოდიდან. მის ნაცვლად, ეს ორივე ქვეყანა გადაერთო მასშტაბურ საინჟინრო პროექტებზე – კაშხლებსა და არხებზე.

აბასის მოსაზრებით, კლიმატის ცვლილებამ შეიძლება „იხსნას“ კიდეც პაკისტანი – აიძულოს, რომ თავისი ჰიდროსისტემა შეცვალოს – ძვირადღირებული ჰიდროელექტროკაშხლებიდან გადაერთოს იაფ მზის ენერგიაზე. დატბორვითი ირიგაცია ჩაანაცვლონ წვეთოვანი სარწყავი სისტემით. დაბოლოს, ასეთი ღონისძიებებით იქნებ წყალ-ჭაობები და ტყეებიც აღდგეს მდინარე ინდის გასწვრივ. კაშხლებითა და წყალსაცავებით პაკისტანი მხოლოდ 30 დღის სამყოფ წყალს იღებს გვალვის პერიოდში, ხოლო ინდის ერთ წყალშემცველ ჰორიზონტს 3 წლის მარაგის უზრუნველყოფა შეუძლია, როგორც აბასი ანგარიშობს.

იგი ფიქრობს, რომ ნალექებისა და მდინარის წყლის „დაჭერით“ შეიძლება კარაჩის ქვეშ მდებარე წყალშემცველი შრეც კი შეივსოს. ინდის დელტის კიდეზე მდებარე კარაჩი წყლის ერთ-ერთ ყველაზე მძიმე კრიზისშია მთელ მსოფლიოში: 15 მილიონი ადამიანი ეწაფებოდა მის წყალს, სანამ არ დააშრეს მიწისქვეშა წყალშემცველი ჰორიზონტი. ამ ქალაქის ყველაზე ახლომდებარე ჰიდრორესურსი კინჯჰარის ტბაა – და მასაც კი 100 კილომეტრი აშორებს კარაჩისთან.

ზღვასთან მიახლოებისას მდინარე ინდი უკვე ნაკადულივით მოწანწკარებს. გოთ-იბრაჰიმ-ჰაიდრი მეთევზეთა სოფელია კარაჩის მახლობლად. იქ მე ჩავუარე ქალებს, რომლებიც რიგში იდგნენ სურებით ხელში და წყლის ცისტერნას ელოდნენ.

გოთ-იბრაჰიმ-ჰაიდრის არაერთი მცხოვრები სწორედ ინდის დელტიდან მიგრირებული ადამიანია. მათი მშობლიური სახლი გაუჩინარდა ორი მიზეზით: 1955 წელს აიგო ღულამ მუჰამადის დამბა; მას შემდეგ ინდი მხოლოდ პერიოდულ ნაკადებად ჩნდებოდა ზღვის სიახლოვეს; ამასთან, კლიმატის ცვლილებამ ზღვის დონე აწია და მლაშე წყალი შეიჭრა მდინარის ზემო წელისკენ.

მზის ჩასვლისას ვუყურებდი კოხტა ხის ნავებს, რომლებიც ნავსადგურში შემოდიოდნენ. აქ გაიზარდა მეთევზეთა ფორუმის ხელმძღვანელი მოჰამად ალი შაჰიც; ბავშვობისას იგი სულ ზღვაში ცურავდა ხოლმე. ახლა თავის შვილებს არასოდეს რთავს წყალში შესვლის ნებას. მისი თქმით, ზღვა უკიდურესად დაბინძურებულია.

ალი შაჰის ორგანიზაცია ლობირებს კანონს, რომელიც „პიროვნულ“ უფლებებს მიანიჭებდა მდინარე ინდს. მან მიჩვენა კიდეც შეთავაზებული კანონპროექტი – ინდი მოხსენიებულია, როგორც „ეკოლოგიური საოცრება უფრო დიდი ღირებულებით, ვიდრე მხოლოდ ადამიანთა სამსახური“. პროექტი ითხოვს ასევე ლიმიტების დაწესებას ჰიდროპროექტების აგებაზე, დამაბინძურებელი აგენტების კონტროლს, დაფინანსებას მდინარის აღსადგენად.

ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ასეთი რადიკალური მოთხოვნები ჩაწერონ კანონში, მაგრამ რაღაც ნამდვილად უნდა შეიცვალოს; ვთქვათ, მდინარე ინდს დაუბრუნდეს ძველი დიდება. დღევანდელი ტენდენცია – ინდის წყალი იფლანგება უსისტემოდ, გამოჩნდნენ ამინდის ახალი „ღმერთებიც“ – სრულ ქაოსს იწვევს და შემზარავ მომავალს გვიხატავს.

ლონდონში მცხოვრები ელის ალბინია ავტორია წიგნისა „მდინარე ინდის იმპერიები“. ბრენდან ჰოფმანი ცხოვრობს უკრაინაში. ორივე პირველად თანამშრომლობს ჩვენს ჟურნალთან.