ნეანდერტალელთა ტექნოლოგია

1856 წელს, გერმანიაში, ნეანდერის ხეობაში მანამდე უცნობი ტიპის ადამიანის ნაშთებს მიაკვლიეს. თავიდან ფიქრობდნენ, რომ ჩონჩხი ავადმყოფი, რაქიტიანი ადამიანის იყო. ადგილობრივმა სკოლის მასწავლებელმა იოჰან ფულროტმა კი განსაზღვრა, რომ ნაშთები თანამედროვესგან განსხვავებულ ადამიანს ეკუთვნოდა. ადამიანის ამ ახალ ტიპს ნეანდერტალელი ეწოდა.

ჩვენგან განსხვავებით, ნეანდერტალელებს უფრო მასიური სხეული, გრძელი ქალა, თითქმის განუვითა­ რებელი ნიკაპი და, ცივ გარემოსთან შესაგუებლად, ძალზე დიდი ცხვირი ჰქონდათ. მათი თავის ტვინის მოცულობა თანამედროვე ზომებს აღწევდა. ნეანდერტალელები სხეულის აგებულებით დღეს ჩრდილოეთში მცხოვრებ ესკიმოსებს წააგავდნენ.

მეცნიერები დიდხანს თვლიდნენ, რომ ჰომო საპიენსის ევრაზიაში გავრცელებამ ნეანდერტალელთა გა­ დაშენება განაპირობა, თუმცა ნეანდერტალელისა და თანამედროვე ადამიანის გენომის უახლესი კვლევე­ ბისა და არქეოლოგიური მონაცემების შედეგად დადგინდა, რომ ნეანდერტალელები და ჰომო საპიენსები თანაარსებობდნენ და მათი შეჯვარებაც ხდებოდა.

ნეანდერტალელებს დიდი ტერიტორია და სხვადასხვა გეოგრაფიული ზონა ჰქონდათ ათვისებული – მახლობელი აღმოსავლეთიდან შუა აზიის ჩათვლით. დათარიღების სხვადასხვა მეთოდის შედეგად გაირკვა, რომ ნეანდერტალელები და მათი კულტურა დაახლოებით 500 000 – 27 000 წლის წინ არსებობდა. ნეანდერტალელთანაა დაკავშირებული ქვის დამუშავების გაუმჯობესებული ტექნოლოგია, იზრდება ქვის იარაღის ტიპები და მათი ფუნქციონალური დანიშნულება. ამ ტექნოლოგიისთვის დამახასიათებელია სამკუთხა ან ფოთლის ფორმის წვეტანები, სახოკები, დანები, რომლებიც ლამელებზე, მოგრძო ანატკეცებ­ ზეა დამზადებული. ლამელები პირამიდის ფორმის ნუკლეუსებიდან მიიღებოდა, რომლის დარტყმის მოედანი წინასწარ იყო მომზადებული და ატკეცვა რბილი ჩაქუჩით (ცხოველის რქა, რბილი ჯიშის ქვა) ხდებოდა.

საქართველოს ტერიტორიაზე Homo Neandertalensis­-ი დაახლოებით 260 000 წლიდან სახლდება და 200­-ზე მეტი შუა პალეოლითური ძეგლია აღმოჩენილი. ნეანდერტალელთა პირველი ნაშთი (ზედა საძირე კბილი) ჯრუჭულას მღვიმეში დავით თუშაბრამიშვილის ექსპედიციამ აღმოაჩინა. ყველაზე სრული ნიმუში კი, ნეანდერტალელის ზედა ყბა, საკაჟიას მღვიმეში მედეა ნიორაძის მიერ წარმოებული გათხრებისას გამოვლინდა.

ჩვენთან პალეოლითური ქვის იარაღის დამუშავების ტექნოლოგიაში ორი პერიოდი გამოიყოფა – ადრეული, ჯრუჭულა­კუდაროს ლამელარულ – ლევალუაური ტექნიკა და დანარჩენ, მუსტიეურ ძეგლებზე გამოვლენილი შუაპალეოლითური კულტურა. ლევალუაური ტექნიკის კლასიკური ნიმუშია ჯრუჭულას მღვიმეში (მდ. ჯრუჭულას ხეობა, ზემო იმერეთი) აღმოჩენილი ქვის ინდუსტრია. შუბისპირები, წვეტანები და სახოკები ადგილობრივ მაღალი ხარისხის მოწითალო კაჟზეა დამზადებული. ჯრუჭულას მღვიმეში ორი მუსტიეური ფენაა დაფიქსირებული, I ფენა 140 000 წლით თარიღდება, ხოლო II, ქვედა ფენა – 260 000 – ­210 000 წლით.

დამთვალიერებელს ნეანდერტალელთა ეპოქის ამსახველი მასალა შეუძლია იხილოს საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ს. ჯანაშიას საქართველოს მუზეუმის გამოფენაზე „ქვის ხანის საქართველო”.